WOMAC niet voldoende bij heup patiënt, objectieve meeting is nodig

De Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) is een veel geadviseerde vragenlijst om de pijn en het fysieke functioneren van patiënten met heup of knieartrose mee in kaart te brengen. Het is echter de vraag in hoeverre de uitkomsten van de subschaal fysiek functioneren van de WOMAC overeenkomen met daadwerkelijk geobserveerde uitkomsten van fysiek functioneren. De auteurs hebben deze relatie onderzocht. Bovendien hebben ze bekeken welke loopparameters het beste de veranderingen in fysiek functioneren laten zien.

Methode
Aan dit onderzoek deden 10 mannen en 10 vrouwen mee met artrose aan de heup die een unilaterale total hip operatie zouden krijgen. Patiënten met andere aandoeningen die het wandelen kunnen beïnvloeden zoals gegeneraliseerde artrose of reuma of bijvoorbeeld een neurologische aandoening werden buiten het onderzoek gehouden. Drie patiënten vielen uit in de follow-up. Eén patiënt door het krijgen van een heupdislocatie, twee omdat ze verdere deelname weigerden. De metingen met de WOMAC en de ganganalyse werden één dag voor de operatie uitgevoerd en 3 maanden postoperatief. Het wandelen werd met vier minigyroscopen aan de beide bovenbenen en de onderbenen geanalyseerd (type ENC-03J, Murata). Daarbij werden de hoekrotaties vastgelegd in flexie en extensie richting. De data werden gedigitaliseerd en op een computer verwerkt. De duur van de gangfase werd vastgesteld tussen heel strike en toe-off. Alle temporele gangparameters werden in percentages van de duur van de gangfase uitgedrukt. Daarnaast werden nog diverse spatiële parameters gemeten of berekend. Uiteindelijke gaat het in dit onderzoek om de volgende gangparameters:

• Loopsnelheid;
• Loopsnelheid variabiliteit;
• Staplengte;
• Staplengte variabiliteit;
• Flexie/extensie benen;
• Manklopen (verschil in duur van standfase tussen links en rechts).

Uit eerder onderzoek bleek dat dit systeem van ambulante metingen goed overeenstemt met meer traditionele metingen met een drukkrachten platform of een optisch analyse systeem met vier camera’s. Van de WOMAC subschalen pijn, stijfheid en fysiek functioneren werden de verschilscores berekend door de waarde van de voormeting van de waarde van de nameting af te trekken.

Resultaten
De uitkomsten zijn gunstig na de operatie: loopsnelheid en staplengte nemen statistisch significant toe, terwijl de variabiliteit in staplengte en het manklopen afnemen. Ook de totaalscore op de WOMAC verbeteren significant, evenals de subschalen. De correlaties tussen de gangparameters en de WOMAC (inclusief subschalen) waren echter opvallend laag, zowel bij de preoperatieve meting als bij de postoperatieve meting. De hoogste correlatie die gevonden werd was r = 0.27, de rest was lager. De zelfrapportage van fysiek functioneren op de WOMAC zegt dus weinig over objectieve metingen aan het wandelen. De correlatie tussen de verschilscores ( = therapiewinst) op de ganganalyse en de WOMAC is daarentegen redelijk tot goed te noemen voor de kwantiteitsmaten loopsnelheid, staplengte en flexie/extensie been, en manklopen (r = 0.42-0.72). Zeker voor de subschaal fysiek functioneren. Er was geen overtuigende correlatie tussen de verschilscores WOMAC en zijn subschalen enerzijds en de variabiliteit in loopsnelheid en of staplengte anderzijds (dit zijn feitelijk kwaliteitsmaten). Dat is jammer omdat juist deze kwaliteitsmaten juist het sterkst correleerden met vooruitgang in loopparameters. Bovendien zijn deze kwaliteitsmaten voorspellers voor vallen.

Conclusie
De WOMAC legt niet alle veranderingen in fysiek functioneren van de patiënt vast. De correlatie met objectieve metingen van het lopen is laag. Daardoor bestaat de kans dat het fysiek functioneren onvoldoende in kaart gebracht wordt als men alleen de WOMAC gebruikt. De WOMAC en de objectieve metingen lijken dus voor een deel verschillende aspecten van functioneren te meten en moeten dan ook beide uitgevoerd worden. De zelfrapportage met de WOMAC blijft wel belangrijk omdat het feitelijk de beleving en tevredenheid van de patiënt representeert. Dat WOMAC verschilscores slecht correleren met kwaliteit parameters van gangpatroon is jammer omdat juist deze parameters belangrijk zijn als voorspellers van veiligheid van lopen. Bovendien correleert loopsnelheid slecht met variabiliteit in loopsnelheid en variabiliteit in staplengte en is dus alleen loopsnelheid optekenen onvoldoende. Een stap-voor-stap analyse is nodig.