Zelfcompassie bij chronische pijn vergroot het activiteitenniveau en vermindert depressie

Het hebben van chronische pijn leidt bij een deel van de mensen tot depressieve symptomen, die beïnvloed worden door psychologische factoren. In de laatste 20 jaar is de acceptatie van pijn in de belangstelling gekomen als een belangrijk psychologisch proces voor het aanpassen aan de chronische pijn en het verloop van de symptomatologie. Acceptatie van de pijn is het erkennen van de pijn zonder poging om het te controleren, en deel te blijven nemen aan belangrijke activiteiten ondanks de pijn. Onderzoek naar pijnacceptatie heeft twee verschillende onderliggende domeinen: pijnbereidheid (algehele openheid om pijn te ervaren) en deelname in activiteiten (de bereidheid deel te nemen aan gewaardeerde acties ondanks het voelen van pijn).

Acceptatie

Acceptatie is een complex proces dat meer is dan alleen een mentale aanpak van interne ervaringen. Ook het gedragsmatige aspect van pijn is in belangrijke mate gerelateerd aan therapeutische veranderingen en negatief geassocieerd aan depressieve symptomen en de ernst van de pijn. Mensen met een grotere acceptatie van de pijn reageren vaak gunstiger op pijn. Ze functioneren emotioneel, sociaal en fysiek beter. Daarom zijn mindfulness- en acceptatiegerichte interventie voor chronische pijn belangrijk.

Mindfulness

Mindfulness vergroot de niet-oordelende acceptatie van de ervaring door het los te koppelen van gedachten en emoties erover en de mogelijkheid om het te zien als ervaringen van het moment. Mindfulness vermindert het risico op (terugkerende) depressies en vermindert depressieve symptomen. Mogelijk komt dit omdat mindfulness de acceptatie van pijn vergroot door het contact met het huidige moment te vergroten en zo de pijn te accepteren.

Zelfcompassie

Recent is er ook meer aandacht voor zelfcompassie en de impact op mentaal en fysiek functioneren. Zelfcompassie vergroot verschillende adaptieve gedragingen en is geassocieerd met welzijn, stressbestendigheid en minder depressieve en angstige gevoelens. Zelfcompassie is het vermogen om open te staan voor het lijden, gecombineerd met een vriendelijke en zorgzame attitude om lijden te verlichten. Zelfcompassie lijkt bij chronische pijn gepaard te gaan met minder emotionele nood, en minder negatieve en depressieve gevoelens. Desalniettemin is de rol van zelfcompassie bij chronische pijn niet goed begrepen.

De verschillen

Hoewel mindfulness en zelfcompassie elkaar deels overlappen, lijkt zelfcompassie een sterkere nadruk te leggen op de affectieve en motiverende componenten rond het lijden (zoals vriendelijke, zorgzame en warme houding tegenover lijden en een verlangen om behulpzaam te reageren op dat lijden). In de context van chronische pijn is de vraag of mindfulness en zelfcompassie in gelijke mate bijdragen aan pijnacceptatie, of dat ze verschillende aspecten van pijnacceptatie raken. Hoewel mindfulness en zelfcompassie beide om acceptatie gaan, is zelfcompassie meer handelingsgericht en zou dus een sterkere voorspeller van deelname aan activiteiten zijn.
Het doel van deze studie is om de rol van pijnbereidheid en deelname aan activiteiten te testen in de relatie tussen mindfulness, zelfcompassie en depressieve symptomen, terwijl er gecontroleerd wordt voor pijnintensiteit.

Methode

In deze cross‐sectionele studie participeerden 231 vrouwen met chronische musculoskeletale pijn, met een gemiddelde leeftijd van 48,5 jaar. De meeste mensen (n=128)  hadden meer dan 10 jaar pijnklachten. De volgende meetinstrumenten werden gebruikt:

• Numeric Pain Rating Scale (NPRS; Hartrick, 2003). Een zelfrapportagelijst over pijnintensiteit op een 11-punts-schaal.
• Chronic Pain Acceptance Questionnaire‐8 (CPAQ; McCracken, 2004). Een zelfrapportagelijst over de acceptatie van de pijn, vastgesteld op een 7-punts-schaal. Deze lijst omvat twee componenten van acceptatie: pijnbereidheid (de mate waarin iemand bereid is om pijn te hebben zonder pogingen het te vermijden) en deelname aan activiteiten (deelname aan dagelijkse activiteiten ondanks de pijn.
• Mindful Attention Awareness Scale (MAAS; Brown, 2003). Een zelfrapportagelijst van 15 items waarin de aandacht en het bewustzijn van dagelijkse activiteiten in het huidige moment worden ervaren, als eigenschap van mindfulness. De deelnemers scoren dit op een 6-punts-schaal.
• Selfcompassion Scale‐Short Form (SCS; Raes, 2013). Een zelfrapportagelijst van 12 items over zelfcompassie, gescoord op een 5-punts-schaal. Op de SCS worden twee factoren gemeten: de attitude naar zelfcompassie en een zelfkritische houding.
• Depression, Anxiety, and Stress Scale‐21 (DASS‐21; Lovibond, 1995). Deze lijst met 21 items meet de symptomen van depressie, angst en stress in de afgelopen week op een 4-punts-schaal.

Resultaten

Deelname aan activiteiten heeft een positieve matige associatie met zelfcompassie, maar geen significante associatie met mindful awareness. Ook had deelname aan activiteiten een matige negatieve associatie met depressieve symptomen en een lage negatieve associatie met pijnintensiteit. Mindful awareness en zelfcompassie waren matig positief gerelateerd aan elkaar en had matige negatieve associaties met depressieve symptomen, maar niet met pijnintensiteit. Pijnintensiteit had een positieve en lage correlatie met depressieve symptomen. Pijnbereidheid was niet significant gecorreleerd met een variabele in de studie.
De analyse liet zien dat deelname aan activiteiten bemiddelde in de relatie tussen zelfcompassie en depressieve symptomen, onafhankelijk van pijnintensiteit.

Conclusie

Mensen die deel blijven nemen aan belangrijke activiteiten hadden minder depressieve symptomen en een lagere pijnintensiteit. Mensen met hogere niveaus van mindfulness-bewustzijn en zelfcompassie hadden een lagere pijnintensiteit, minder depressieve symptomen en namen vaker deel aan (dagelijkse) activiteiten.
De auteurs suggereren dat dit onderzoek de hypothese bevestigt dat zelfcompassie zijn wortels vindt in een motivationeel systeem, omdat het lijkt te correleren met minder depressieve symptomen door het vergroten van de deelname met gewaardeerde acties, ondanks het ervaren van pijn. Ze benadrukken het belang van het stimuleren van een houding van zelfcompassie tegenover hun persoonlijke ervaringen. Hoewel het ontwikkelen van mindfulness en acceptatiegerichte interventies belangrijk zijn om mensen betrokken te houden bij hun dagelijkse activiteiten, draagt de ontwikkeling van een vriendelijke, verzorgende en warme attitude bij het ervaren van moeilijkheden op een unieke manier bij in het deelnemen aan activiteiten en het ervaren van minder depressieve gevoelens bij mensen met chronische pijn.
Kortom de fysiotherapeut die de patiënt met meer ‘wijsheid’ wil begeleiden bij zijn chronische pijn heeft naast de gangbare aandachtspunten binnen de fysiotherapie hopelijk ook oog voor het trias: mindfulness, acceptatie en zelfcompassie. Binnen Psychfysio opleidingen zijn deze componenten ruimschoots vertegenwoordig binnen de cursussen de mindful fysiotherapeut en de cursus Acceptance and Commitment Therapy bij pijn.