Welke musculoskeletale disfuncties spelen bij de zwemmersschouder?

Bij het zwemmen is er een unieke combinatie van uithoudingsvermogen, kracht en motorische controle nodig tijdens een niet-gewichtsdragende beweging. Met name het schoudergewricht wordt tijdens de diverse zwemslagen blootgesteld aan repetitieve bewegingen. Dit kan leiden tot overbelasting van weke delen in de schoudergordel, waardoor pijnklachten in rust en tijdens Activiteiten van het Dagelijks Leven (ADL) kunnen ontstaan. Ongeveer 91% van de wedstrijdzwemmers ondervindt wel eens schouderklachten.

De term ‘zwemmersschouder’ wordt gebruikt om een syndroom met anteriore schouderpijn aan te duiden. Dit wordt geprovoceerd door herhaalde inklemming van de rotator cuff onder de coracoacromiale boog. Dit is de boog die gevormd wordt door het coracoid, het acromion en het ligamentum coracoacromialis. Zwemmersschouder is echter een aanduiding waar niet uit af te leiden is welke structuur er bij betrokken is en welk ontstaansmechanisme eraan ten grondslag ligt. Over het pathomechanisme zijn een aantal suggesties gedaan die mogelijk kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de zwemmersschouder:

• verminderd uithoudingsvermogen,
• verminderde coördinatie of zwakte van de schoudermusculatuur,
• verminderde scapulaire stabiliteit,
• slechte houding,
• verminderde rompstabiliteit en beperkte mobiliteit van de wervelkolom.

Er is echter niet voldoende evidentie om te kunnen beschrijven wat de risicofactoren zijn voor het ontstaan van schouderklachten bij zwemmers. In deze review wordt beschreven welke musculoskeletale aspecten van belang zijn bij zwemmers met schouderklachten, om zo het onderzoek en de therapie zo optimaal mogelijk vorm te geven.

Resultaat

In alle studies die de auteurs na selectie overhielden is er een vergelijking gemaakt tussen symptomatische en asymptomatische schouders.

Spieractivatie

Bij symptomatische schouder wordt er een compensatoire spieractiviteit waargenomen, om toch een zo optimale zwemslag in te kunnen zetten. Deze strategieën variëren van subtiele veranderingen tot een complete vermijding van bepaalde bewegingen. Hierbij is het van belang om de spieractiviteit weer op te trainen. Bij zwemmers is er na een training een significante reductie in de kracht van de schoudermusculatuur. Een verminderde spieractiviteit is ook aanwezig bij zwemmers met een afwijkend scapulair beweegpatroon. Het blijft echter onduidelijk of deze aspecten oorzaak of gevolg zijn van de schouderklachten.

Mobiliteitsbeperking

Ten aanzien van beperkte mobiliteit van het schoudergewricht zijn er diverse onderzoeken uitgevoerd. Bij bovenhandse atleten wordt een beperking van de endorotatie als oorzaak van schouderklachten beschreven, ook wel het Glenohumeral Internal Rotation Deficit (GIRD). Het verschil met zwemmen is echter dat zwemmen een symmetrische sport is en dat er geen grote snelheidsveranderingen zijn in de schouder tijdens een zwemslag. Een beperkte Range of Motion (ROM) bij zwemmers wordt eerder gezien bij de oudere atleet, dan dat er verschil is tussen de linker en rechter schouder. De invloed van humerale torsie is ook onderzocht, hier kon echter geen eenduidigheid over worden gegeven. Concluderend kan er worden gesteld dat er een verschil is in ROM tussen een symptomatische en asymptomatische schouder, men kan echter niet zeggen of dit risicofactoren zijn voor het ontstaan van de schouderklachten.

Laxiteit

Een toegenomen beweeglijkheid in de schouder in de vorm van laxiteit wordt vaak wel gezien bij symptomatische schouders. Laxiteit als teken op zich is echter niet symptomatisch, het mag pas laxiteit heten als het samen gaat met een gevoel van ‘angst voor luxatie’. Deze laxiteit kan leiden tot overbelasting van bepaalde structuren.

Coördinatie

Of scapulaire dyskinesie voorspellend is voor het ontstaan van schouderklachten, blijft discutabel. Er is veel onderzoek gedaan bij bovenhandse atleten, echter niet bij zwemmers. De studies die zijn gedaan geven ook geen duidelijkheid over dit onderwerp.

Trainingsvolume

Een hoog trainingsvolume kan een risicofactor voor het ontstaan van schouderklachten zijn, echter dit gaat vaak samen met inadequate zwemtechniek. De meest voorkomende fout die gemaakt wordt tijdens de borstcrawl, is een te lage elleboog tijdens de duwfase.

Conclusie

Concluderend kan er gesteld worden dat er een aantal aspecten van belang zijn bij zwemmers. Het gaat om een combinatie van uithoudingsvermogen, kracht, flexibiliteit en controle in een herhalende beweging en veel trainingsuren die kunnen leiden tot schouderklachten en beperkingen. Dit kan leiden tot een zwemmersschouder, waarbij er een aantal pathofysiologische mechanismen worden beschreven: verminderd uithoudingsvermogen, beperkte coördinatie of zwakte van de schoudermusculatuur, beperkte scapulaire stabiliteit, slechte houding en beperkte rompstabiliteit. Er is in deze review geen rekening gehouden met andere dan musculoskeletale factoren, zoals inadequate zwemtechniek, ademhalingstechniek en trainingsleeftijd, mogelijk speelt dit ook een rol.