Waarom je als fysiotherapeut moet blijven masseren

8-20-Waarom-je-als-fysiotherapeut-moet-blijven-masseren-40350913

In dit artikel bespreekt Tiffany Field in een narratieve review de effecten en processen van massage als behandelvorm.

1. Premature baby’s

Field bespreekt een aantal onderzoeken die laten zien dat premature baby’s door massage sneller op gewicht komen. In veel van die onderzoeken werd de massage tweemaal daags vijftien minuten uitgevoerd gedurende één week. De druk was moderate, in de zin dat de huid dan bewogen werd. Mogelijk bevordert de massage de darmfunctie doordat deze massage bij premature baby’s de vagusactiviteit versterkt. De toegenomen vagus activiteit correleert sterk met toegenomen gastrische mobiliteit en toegenomen insuline niveaus. Ook de door massage ontstane toename in IGF-1 growth factor is gecorreleerd aan gewichtstoename. Het beschreven massage protocol veroorzaakt ook dat premature baby’s na vijf dagen massage minder calorische energie verbruiken, wat ook de gewichtstoename kan verklaren. Onderzoek toont dat masseren met middelmatige druk voor de gewichtstoename noodzakelijk is. De druk moet zo hoog zijn dat de huid verschuift, bij alleen maar licht strijken over de huid is gewichtstoename minder.
Middelmatige druk massage verlaagt bij premature baby’s de arousal wat tot een rustiger en minder geïrriteerde baby leidt. De lagere arousal (te zien aan een hogere vagus activiteit en lagere hartfrequentie) kan het gunstige effect van massage op het immuun functioneren van premature baby’s verklaren. Massage verlaagt bij premature baby’s de kans op delayed-onset sepsis. Moeders die depressief zijn hebben vaker een premature baby. Massage van deze depressieve moeders zorg voor minder premature baby’s en een beter geboorte gewicht. Massage verlaagt bij de moeder het cortisol en noradrenaline niveau waardoor de intra-uteriene vaatweerstand afneemt en zuurstof en voedingstoffen gemakkelijker het kind bereiken.
Ook bij voldragen baby’s ziet men gunstige effecten van massage. Ze zijn beter op gewicht, minder geïrriteerd en hebben minder slaapproblemen.

TIP:  Automatisatie van lopen meten en trainen

2. Pijnsyndromen

Een review uit 2007 toont dat massage verlichting van pijn kan geven bij diverse pijnsyndromen zoals lage rugpijn tijdens de zwangerschap, migraine, chronische vermoeidheid, fibromyalgie, en reumatische artritis. Het massage protocol bij deze onderzoeken betrof doorgaans twintig tot dertig minuten massage, tweemaal per week gedurende vijf weken.
Sommige onderzoekers vinden na elke behandeling een reductie in speeksel cortisol en na vijf weken een afname van diastolische bloeddruk. Ook kinderen en adolescenten ervaren verlichting van pijn en ongemak door massage en krijgen een betere stemming.
Massage van de hand verlicht de pijn bij artrose van de hand, het masseren met een topisch analgeticum voegt daar nog een extra effect aan toe.
Eén keer per week massage van de hand, armen en schouders gedurende één maand waarbij bovendien de deelnemers ook zichzelf elke dag masseerden, gaf pijnverlichting en toename van de knijpkracht bij reumatische artritis van de bovenste extremiteit. Ook nu bleek dat middelmatige druk massage meer effect had dan massage met een lichte druk. Ook bij osteoartrose van de knie geeft massage soortgelijke pijnverlichting. In sommige studies zijn de effecten van massage qua strekte vergelijkbaar met actieve fysiotherapie.
Massage kan de pijn verlichten en de stemming verbeteren bij patiënten met kanker. Massage blijkt ook hier beter te helpen dan lichte aanraking. En zo noemt de auteur meer voorbeelden van aandoeningen waarbij massage de pijn kan verlichten, waaronder fibromyalgie en parkinson.

3. Verklaringen voor de pijndemping

Een oude verklaring is de gate control theorie. De druksensaties zouden het brein via dikke gemyeliniseerde vezels eerder bereiken en daar de pijnpoort sluiten, dan de pijnstimuli die via de trage ongemyeliniseerde vezels lopen. Deze verklaring is momentele controversieel.
Tijdens diepe slaap wordt het substance P niveau verlaagd. Eén maand massage verbetert de diepe slaap en verlaagt het substance P niveau in het speeksel van fibromyalgie patiënten.
Massage verhoogt het serotonine niveau. Serotonine is een natuurlijke pijnstiller van het lichaam. De toename van serotonine correleert met een afname in cortisol en substance P, en met een verbetering in stemming.

TIP:  Massage weldadig voor patiënten met ernstige pijn door botmetastasering

4. Aandacht en EEG patronen

Een stoelmassage van vijftien minuten in een laboratorium bleek de alertheid/aandacht in het EEG te verbeteren. Dit correspondeerde met het sneller en beter oplossen van rekentaken. Mogelijk dat de verhoogde alertheid/aandacht in EEG via stimulatie van de n. vagus verloopt. Verhoogde activiteit van de n. vagus is namelijk geassocieerd met meer alertheid en aandacht.

5. Depressie, hersenactiviteit en neurotransmitters

Een in verhouding hogere corticale activiteit in de rechter hersenhelft (hoger dan links) is geassocieerd met depressie, negatieve emoties, en vermijdingsreacties. Massage geeft relatief snel een shift in activiteit van rechts naar meer activiteit in de linker hemisfeer. Dit is dus gunstig bij negatieve stemmingen. Ook de vagale activiteit neemt toe, deze is normaal bij depressieve patiënten verlaagd. Deze toename kan tot een levendiger gezichtsexpressie en intonatie van de stem leiden omdat de vagus hierbij betrokken is.
Het cortisol niveau dat bij depressie verhoogt is wordt door massage verlaagt evenals de ‘stressneurotransmitter’ noradrenaline. Het Serotonine niveau (een natuurlijke anti-depressiva) en het dopamine niveau (een natuurlijke gedragsactivator) wordt door massage juist verhoogt.

6. Immuun functioneren

Massage verhoogt het aantal natural killer cells en hun activiteit. Daardoor kunnen virussen en bacteriën en kanker cellen beter bestreden worden. Dit is aangetoond bij premature baby’s, bij kinderen met HIV en bij vrouwen met borstkanker. Ook de CD4 cellen nemen toe. Dit zijn cellen die door HIV vernietigt worden.
Een positieve verandering in de immuun balans werd na vijf weken tweewekelijkse massage gevonden. Ook de ratio Th1/Th2 nam in gunstige zin toe bij vrouwen met borstkanker. En tot slot bleek ook chromogranin A, bekend om zijn antibacteriële en antifungale activiteit, bij gezonden toe te nemen na rugmassage.

TIP:  Vier recente kwaliteitstudies tonen positieve effecten van massage bij lage rugpijn

7. Middelmatige druk blijkt noodzakelijk

De auteur haalt vervolgens een (beperkt) aantal onderzoeken aan die middelmatige druk massage vergeleken met lichte druk massage. In het algemeen bleek middelmatige druk massage meer effectief.

8. Middelmatige druk massage verhoogt vagale activiteit en verlaagt cortisol

De auteur stelt dat middelmatige druk massage de drukreceptoren onder de huid stimuleren. Stimulatie van druk receptoren blijkt de vagus te activeren, en de toename in vagus reduceert vervolgens de cortisol productie. Deze verminderde cortisol productie zou op zijn beurt verantwoordelijk zijn voor de effecten van massage op pijn en het immuun functioneren.
Functionele fMRI toont bovendien dat middelmatige druk massage de hersen activiteit beïnvloedt in de hypothalamus, amygdala en anterior cingulate cortex. Deze regionen zijn betrokken bij stress en emoties.

Opmerkingen samenvatter

Het artikel is geen systematische maar narratieve review. Selectie bias van de auteur kan hier gemakkelijk spelen. De auteurs haalt echter ter ondersteuning van haar ideeën in het artikel zelf wel een aantal systematische reviews aan. Al met al blijkt er dan veel onderzoek te zijn die wijst in de richting voor gunstige effecten van massage bij fysiotherapeutisch relevante klachten. Niet alleen de pijn vermindert, maar ook het immuun functioneren en de stemming neemt toe. Ten aanzien van dat laatste kan men bijvoorbeeld speculeren over het effect van massage bij zeer ernstige COPD patiënten. Het is niet uitgesloten dat grootvlakkige massage met een middelmatige druk, niet alleen de kwaliteit van leven (stemming) bij COPD verbetert maar ook de frequentie of ernst van exacerbaties kan verlagen.

Bron

Field, T. (2014). “Massage therapy research review.” Complement Ther Clin Pract 20(4): 224-229

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb