Voorspelt fibromyalgie een slechter resultaat na een totale heup/knie operatie?

Fibromyalgie is een aandoening waar fysiotherapeuten veel mee te maken hebben. Fibromyalgie komt bij 5% van de algemene populatie voor. Meer bij vrouwen dan de mannen. Naast de wijdverspreide pijnen zijn er ook diverse andere klachten zoals slaapstoornissen, vermoeidheid en cognitieve beperkingen. Ook een verminderde inspanningsintolerantie komt voor, hoofdpijnen paresthesieën, of psychologische disfuncties zoals depressie of angst. Fibromyalgie heeft dan ook een belangrijk nadelige impact op de levenskwaliteit van de patiënt. Naast fibromyalgie kan een patiënt ook nog diverse andere comorbiditeit hebben, bijvoorbeeld artrose. Dit laatste is voor fysiotherapeuten belangrijk. Patiënten met ernstige artrose worden regelmatig geopereerd. Bijvoorbeeld in de vorm van een nieuwe knie of nieuwe heup. Veel mensen hebben daar baat bij. Dat komt deels omdat de operatietechnieken en de revalidatie in de loop der jaren sterk verbeterd is.

Een subgroep van patiënten blijft echter na de operatie klachten houden. Een belangrijke vraag is dan wie er goed en wie er minder goed op een gewrichtsoperatie reageert. Ondertussen is bekend dat bijvoorbeeld catastroferen en depressie een ongunstig verloop voorspellen. De onderzoekers in het artikel dat we bespreken vragen zich af of fibromyalgie ook een factor is die een slecht verloop na een gewrichtsoperatie voorspelt. Ze doorzochten daartoe de literatuur tot 20 november 2020. Uiteindelijk vinden ze 27 studies die bruikbaar zijn voor een kwalitatieve analyse en 19 studies die bruikbaar zijn voor een kwantitatieve synthese.

Resultaten

De prevalentie van fibromyalgie in populaties die gepland staan voor een gewrichtsoperatie was ongeveer 7%. Belangrijk is dat prevalentie bij operaties rond de wervelkolom zelfs oploopt tot 21%.

De uitkomsten van de literatuuranalyse laat consistent zien dat fibromyalgie een risicofactor is voor een slechter postoperatie verloop. De patiënten zijn minder tevredenheid over de uitkomst van een total hip of total knee operatie, hebben meer pijn, en hebben een slechtere functionele uitkomst, dan patiënten zonder fibromyalgie. Dit komt overeen met gegevens die ook bekend zijn van andere operaties.

Oorzaken van het slechte verloop

Waarom de uitkomst slechter is, is nog onduidelijk. Centrale sensitisatie zou een verklaring kunnen zijn. Daardoor wordt een nociceptieve prikkel, zoals een operatie, als meer belastend c.q. pijnlijk ervaren. Een andere verklaring is dat tevredenheid met een behandeling vaak sterker correleert met de verwachtingen die de patiënt vooraf heeft, dan met de actuele functionele status. De verwachtingen van veel fibromyalgiepatiënten zijn vaak hoog gespannen, waardoor teleurstelling op de loer ligt. Een ander punt wat uit dit onderzoek naar voren komt is dat fibromyalgiepatiënten gemiddeld genomen na de operatie meer opioïde pijnmedicatie gebruiken dan patiënten die geen fibromyalgie hebben. En dat is nadelig omdat opioïden niet aanbevolen worden voor fibromyalgiepatiënten gezien het verslavende effect ervan. Bovendien is onderzoek bekend dat laat zien dat fibromyalgiepatiënten mogelijk minder u-opioïde bindende receptoren hebben in het brein.  Dat maakt dat opioïde pijnmedicatie bij deze patiëntengroep minder een aangrijpingspunt vindt. En tenslotte zijn er een aantal studies die lieten zien dat fibromyalgie geassocieerd is met meer chirurgische complicaties. Het is onduidelijk of fibromyalgie daar in directe zin mee te maken heeft, of dat het opioïde gebruik, de depressie of de mate van postoperatieve pijn de tussenliggende stap is richting postoperatieve complicaties. Andere auteurs opperen dat het veranderde looppatroon bij fibromyalgiepatiënten in combinatie met het meer voorkomen van obesitas zorgt dat er makkelijker postoperatieve complicaties ontstaan.

Conclusie

Fibromyalgie is een factor die het verloop postoperatief na een gewrichtsoperatie nadelig beïnvloed. Het is belangrijk dat fysiotherapeuten daar weet van hebben, omdat de patiënt mogelijk de overweging deelt om een operatie te ondergaan. Nu is het niet aan de fysiotherapeut om daar in directe zin in te adviseren. De patiënt informeren over de relatie tussen fibromyalgie en een wat verslechterde operatie uitkomst is wel belangrijk. Daarmee kan bijvoorbeeld een te voorbarige beslissing voorkomen worden of bijvoorbeeld overmatig positieve verwachtingen genormaliseerd worden. Daardoor is de kans groter dat de patiënt op het juiste moment met de juiste attitude het operatietraject ingaan. Het is niet zo dat een operatie ontraden moet worden. Het gaat meer om de nuancering dat fibromyalgie het verloop wat minder voorspoedig kan maken.

Bron: D’Onghia, M., Ciaffi, J., McVeigh, J. G., Di Martino, A., Faldini, C., Ablin, J. N., . . . Ursini, F. (2021). Fibromyalgia syndrome – a risk factor for poor outcomes following orthopaedic surgery: A systematic review. Semin Arthritis Rheum, 51(4), 793-803. doi:10.1016/j.semarthrit.2021.05.016

Foto bij artikel door Jan-Otto / iStock