Voor de fysiotherapeut – een mindfulnesstaak van 30 seconden bij chronische pijn

Bij zo’n 80 procent van de mensen bij wie acute pijn overgaat in chronische pijn is dit te zien in de hersenen. Zij ontwikkelen een neuroplasticiteit waarbij pijnpaden gekoppeld worden aan leergebieden in het brein. Dit is fysiologisch bewijs dat chronische pijn grotendeels aangeleerd is, waarbij het brein niet meer in staat is om de herinneringen bij de pijn los te koppelen van de pijn zelf. Als chronische pijn aangeleerd is, zou dat betekenen dat het ook af te leren is. Deze visie wordt ondersteund door studies waaruit blijkt dat met methodes van acceptatie en mindfulness de aandacht en de emotionele lading van de pijn verminderen en daardoor het functioneren verbetert.

Mindfulnessmeditatie-programma’s worden succesvol gebruikt om mensen manieren aan te leren om pijngerelateerde onrust te verminderen en om de ongunstige relatie met pijn weer af te leren. Vooral het verhogen van het lichaamsbewustzijn is een belangrijk mechanisme van mindfulness-interventies. Door een meer afstandelijke en gelijkmoedige houding ten opzichte van de pijn aan te nemen vermindert mindfulnesstraining de emotionele reactiviteit op de pijn. Ook de zelfidentificatie met de pijn vermindert door mindfulnesstraining. Maar niet alle mensen met chronische pijn willen of zijn in staat om een volledig mindfulnessprogramma te volgen en dit op dagelijkse basis vol te houden.

De auteurs van het artikel dat we hier bespreken maakten in deze studie gebruik van een korte mindfulness taak van slechts 30 seconden! In die taak moesten de pijn patiënten zich 30 seconden blootstellen aan pijn. Dit is een exposure taak vergelijkbaar met de fysiotherapeut die een patiënt met bewegingsangst (kinesiofobie) blootstelt aan een til-taak. De auteurs noemen de taak de Mindfulness-based Interoceptive Exposure Task (MIET) gericht op pijnsensaties.
MIET is een interoceptieve desensitisatie-techniek die wordt gebruikt om emoties te reguleren. Eerdere studies laten zien dat MIET effectief is in het snel afnemen van emotionele reactiviteit bij verschillende stoornissen, waaronder angst en depressie. MIET vereist blootstelling aan interoceptieve cues en tegelijkertijd gelijkmoedigheid, of mentale rust. Gelijkmoedigheid is een accepterende houding ten aanzien van datgene wat men meemaakt en beleeft, waardoor men zich daar minder door laat verstoren.

Methode

In deze studie kijken de onderzoekers naar het effect van een 30 seconde durende MIET op pijnsensaties en het effect op het dagelijks leven van mensen met chronische pijn. Ze zetten hiervoor een pilotstudie op onder 15 mensen met chronische pijn.

De volgende meetinstrumenten werden gebruikt:

• Depression Anxiety and Stress Scales-21 (DASS-21),
• Pain Anxiety Symptoms Scale (PASS)-20,
• short form of the McGill Pain Questionnaire (SF-MPQ),
• schaal ‘ernst’ van de Mindfulness-based Interoceptive Signature Scale—Pain Version (MISS-PV).

Mindfulness-based Interoceptive Exposure Task

Na het afnemen van de vragenlijsten bij baseline kregen de deelnemers de MIET aangeleerd, door een ervaren trainer. Deze oefening moesten ze herhalen in de volgende twee weken wanneer de pijn erger werd.

——————————————————————————–

Instructie

——————————————————————————–

Oefen iedere dag wanneer de pijnsensaties aanwezig zijn, gedurende ongeveer 30 seconden, met de ogen gesloten:

1. Lokaliseer het gedeelte in het lichaam waar de pijn het meest aanwezig is.
2. Richt je aandacht op het centrum van dit gebied.
3. Begin direct waar te nemen waar de sensatie uit bestaat, aan de hand van de 4 basis karakteristieken:
   • Gewicht; is het licht, zwaar, neutraal?
   • Temperatuur; is het koud, warm, neutraal
   • Beweging; beweegt het, snel of langzaam? Of is het immobiel?
   • Compactheid; is het dicht, solide, samengetrokken? Of is het los, vloeibaar, verspreid?
4. Terwijl je deze kenmerken waarneemt, probeer je je niet te identificeren met dit gevoel en beschouw je het als een fysieke gebeurtenis, die niet blijvend is, wetend dat sensaties altijd veranderen.
5. Laat de sensaties uit deze vier categorieën toe en accepteer ze zoveel mogelijk, in plaats van ze te verwerpen en er emotioneel op te reageren. Voorkom dat je oordeelt of emotioneel reageert, terwijl je je bewust blijft van deze sensaties. Onderzoek open en nieuwsgiering wat je voelt en hoe het verandert.

———————————————————————————-

Na twee weken leverden de deelnemers de formulieren in bij de onderzoekers en werden ook de andere vragenlijsten afgenomen. Vervolgens werden ze gevraagd om de oefening nog 2 maanden vol te houden. Na deze twee maanden kregen ze nogmaals de vragenlijsten.

Resultaten

De deelnemers die op regelmatige basis deze mindfulnesstaak uitvoerden gedurende 15 dagen leerden om zich niet te identificeren met de pijn en zich te focusten op de 4 subcomponenten van interoceptie: gewicht, beweging, temperatuur en compactheid. Dit leidde tot een significante reductie in angst voor de pijn, duur van de pijn en pijnintensiteit. Deze effecten bleven in stand na de 2 maanden follow up, en verbeterden zelfs in sommige gevallen. Ook werd er een verbetering gezien op het gebied van depressie, angst en stress. De deelnemers vonden de taak prettig om uit te voeren en sommigen verminderden het gebruik van pijnstillende medicatie.

Conclusie en opmerkingen

Voor fysiotherapeuten is dit prachtig onderzoek. De oefening past perfect binnen een fysiotherapeutische setting. Binnen de cursus de mindful fysiotherapeut en ook Acceptance and Commitment Therapy bij pijn wordt deze oefening besproken en ook een langere versie aangeboden. De resultaten van deze pilotstudie laten zien dat MIET kan helpen om pijn te verminderen en dat het haalbaar is voor patiënten om het uit te voeren. Hoewel dit een kleine, verkennende studie is, is MIET veelbelovend om verder te onderzoeken wat het effectief is als aanvulling op andere behandelingen van chronische pijn. MIET blijkt goed toepasbaar en uit te voeren zijn en lijkt niet afhankelijk te zijn van de soort chronische pijn. Naast het ontleren van de emotionele reactiviteit op pijn, kan ook het gevoel van controle dat de patiënten krijgen een belangrijke rol spelen in het effect.

Voor fysiotherapeuten die mindfulness willen leren inzetten tijdens hun behandeling of in groepen is er de cursus de Mindful Fysiotherapeut.

Bron: Bruno Cayoun, Akeesha Simmons, Alice Shires (2020). Immediate and Lasting Chronic Pain Reduction Following a Brief Self-Implemented Mindfulness-Based Interoceptive Exposure Task: a Pilot Study. Mindfulness 11:112–124.

Foto bij artikel door JocabH / iStock