Voedingsvezels verminderen mogelijk pijnklachten artrose

Bij osteoartritis aan de knie, zijn NSAID’s de meest gebruikte medicatie om pijn en symptomen te verminderen. Deze ontstekingsremmende middelen kunnen vooral bij ouderen vervelende bijwerkingen hebben, waaronder maag-darmklachten en interne bloedingen. Een alternatieve optie om de pijn te behandelen zou wellicht te vinden zijn in het voedingspatroon.

Voedingsvezels zijn koolhydraten die niet verteerbaar zijn door de dunne darm, maar deels of volledig afgebroken worden in de dikke darm. Vezels blijken te helpen in de strijd tegen overgewicht en verminderen ontstekingen door een gunstige invloed op de darmflora. Epidemiologische studies geven aanwijzingen dat de totale vezelinname geassocieerd is met een lager risico op vroegtijdig overlijden, hart- en vaatziekten, diabetes type en depressie. Dit effect zou deels te verklaren zijn doordat vezelinname associaties heeft met een lager lichaamsgewicht en minderontstekingen. Dit beschermende effect is vooral te zien bij vezels uit volle granen, meer dan uit groente, fruit, peulvruchten of noten.

Osteoartritis deelt bepaalde risicofactoren met metabole aandoeningen waaronder hart- en vaatziekten en diabetes, en obesitas en ontstekingen zijn sterk gerelateerd met pijnsymptomen gerelateerd met artrose. In de huidige studie bekijken de onderzoekers de associatie tussen vezelinname en de ontwikkelingspatronen van kniepijn bij artrose over een periode van acht jaar.

Methode

De onderzoekers gebruikten gegevens uit het Osteoarthritis Initiative (OAI); een cohortstudie waarin 4.796 Amerikanen tussen 45-79 jaar zijn geïncludeerd die osteoartritis hebben, of hoog risico op artrose lopen. Om geïncludeerd te worden in dit onderzoek mochten de deelnemers geen reuma hebben of andere vormen van inflammatoire artritis. De geïncludeerde mensen werden gedurende 96 maanden (acht jaar) gevolgd. Mensen die een totale of partiële knieprothese hadden gekregen werden geëxcludeerd. Ook mensen met een extreme calorie-inname (minder dan 500 kcal of meer dan 4000 kcal per dag) konden niet meedoen aan het onderzoek.

Bij baseline werd het gewoonlijke voedingspatroon van de deelnemers vastgelegd door middel van een voedingsvragenlijst. Hierop staan zestig voedingsmiddelen, waarvan de deelnemers moesten rapporteren hoe vaak ze die gemiddeld het afgelopen jaar hadden geconsumeerd. Hieruit werd de vezelinname berekend en werden de mensen in vier groepen ingedeeld. Via een andere vragenlijst werden ook gegevens over tabaks- en alcoholgebruik vastgelegd. Overige metingen waren:

• Depressieve symptomen, door middel van de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (CESD).
• Fysieke activiteit met de Physical Activity Scale fort he Elderly (PASE).
• Geschiedenis van knieklachten en operaties en medicatiegebruik werden vastgelegd via een interview.
• Bij ieder jaarlijks onderzoek werd de mate van artrose vastgesteld volgens het scoringssysteem van Kellgren and Lawrence (score tussen 0 en 4). Een score van twee of hoger werd beoordeeld als radiografische artrose.

De uitkomstmaat was de pijn tijdens lopen, traplopen, de nacht, in rust en bij belasting, gemeten met de Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC).

Resultaten

Uit de baseline metingen van de 4.470 geïncludeerde mensen bleek dat de mensen die de meeste vezels aten over het algemeen ouder en hoger opgeleid waren, een lager BMI hadden (gemiddeld 27,6 in het hoogste kwartiel en 29,4 in het laagste kwartiel) en minder vaak rookten. Ze waren ook fysiek actiever, gebruikten minder vaak NSAID’s en hadden minder depressie en een lagere totale calorie-inname vergeleken met de mensen die minder voedingsvezel gebruikten.

De ontwikkeling van de pijn van de deelnemers konden grofweg in vier groepen worden ingedeeld: ‘geen pijn’(34,5%),  milde pijn’ (38,1%), ‘matige pijn’ (21,2%) en ‘ernstige pijn’ (6,2%). De mensen die de meeste vezels aten (kwartiel 4) zaten vooral in de groep ‘geen pijn’ (38,1%) en het minst in de groep ‘ernstige pijn’ (4,3%). Er was een trend te zien dat ook in de ‘mild’ en ‘matige’ groep een hogere inname van vezels geassocieerd was met minder ernstige pijnklachten. De resultaten waren vooral te zien bij de inname van vezels uit volle granen (volkorenproducten) en niet zozeer met vezels uit fruit, groente, peulvruchten of noten.

Bij analyse van de subgroep participanten die radiografische artrose hadden, was eenzelfde verdeling over de vier pijngroepen te zien. De associatie tussen inname van voedingsvezels was hierbij sterker te zien bij de mensen die matige of ernstige pijnklachten hadden. Er was een significante omgekeerde relatie te zien tussen vezels uit granen en ernstige pijnpatronen. In de matige en ernstige pijngroep was er ook een significante omgekeerde relatie tussen pijn en vezels uit groente en fruit.

Discussie

Deze studie geeft aanwijzingen dat een hogere vezelinname geassocieerd is met minder pijnklachten bij artrose aan de knie. Als mogelijke verklaringen dat vooral vezels uit volle granen effectief leken, geven de onderzoekers dat 1) de grootste inname van vezels in het eetpatroon uit granen komt, waardoor dat verband eenvoudiger vast te stellen is en 2) dat volkoren producten ook bepaalde anti-oxidanten, vitamines, mineralen en fytochemicaliën bevatten die het ontstekingsremmende effect wellicht nog meer benadrukken.

Deze uitkomst moet met enige voorzichtigheid worden bekeken, mede omdat de vezelinname alleen gemeten is bij baseline, door middel van een zogeheten Food Frequency Questionnaire. Dergelijke vragenlijsten blijken niet volledig betrouwbaar, omdat het moeilijk terug te halen is wat je precies eet en hoeveel, zeker als die voor een langere periode (in dit onderzoek een jaar) moet worden gerapporteerd. Toch zijn de uitkomsten wel interessant, omdat het ook andere onderzoeken ondersteunt waar dezelfde verbanden worden gezien. Al eerder werd het verband gevonden tussen vezels en overgewicht, waarvan bekend is dat het de klachten verergert. Ook de mogelijke invloed van vezels op het ontstaan van ontstekingen is iets wat potentie heeft om verder te onderzoeken. Kortom algemene en eenvoudige voedingsadviezen passen bij een brede fysiotherapeutische benadering van artrose klachten.