Verwachtingen beïnvloeden het effect van ‘body-mind’ training op ontstekingen

Positieve verwachtingen over de gezondheid kan immuunresponse beïnvloeden die een positief effect hebben op gezondheid en behandeluitkomsten (placebo-effect). Negatieve verwachtingen kunnen in dit opzicht een negatief effect uitoefenen (nocebo-effect).  In 2014 werd een onderzoek gepubliceerd waaruit bleek dat de twaalf proefpersonen die de methode van Wim Hof (“The Iceman”) aangeleerd kregen, net als Wim Hof een versterkt sympathische respons en een verminderde (aangeboren) immuunrespons kregen op experimenteel geïnduceerde ontsteking (Kox e.a., 2014). De methode van Wim Hof, een vorm van body-mind training, bestaat in het kort uit: meditatie, ademhalingstechnieken en koude stimulatie. De auteurs van het huidige artikel waren benieuwd of ‘verwachtingen’ het effect van de methode beïnvloedt. Ze waren vooral benieuw naar de invloed van generieke uitkomstverwachtingen en de invloed van specifieke uitkomstverwachtingen. De data van het onderzoek van Kox e.a., werden daartoe opnieuw geanalyseerd.

Methode

In het onderzoek van Kox e.a. werden de deelnemers vier dagen lang getraind in de methode van Wim Hof. Ze leerden (a) mediteren inclusief visualisaties van totale ontspanning, (b) blootstaan aan koude via ijsbad of met ontblote borstkas een besneeuwde berg bewandelen en (c ) ademhalingstechnieken bestaande uit hyperventileren gevolgd door ademvertraging en diepe in- en uitademingen. Na deze vierdaagse training moest men dit 2-3 uur per dag 5-9 dagen lang zelf thuis oefenen tot de dag dat de ontsteking experimenteel geïnduceerd werd (endotoxemia). Aan het eind van de laatste dag was er nog één laatste groepstraining.

Endotoxemia op de intensive care

Dertig minuten voor het intraveneus toediening van een bacterieel endoxin (op intensieve care) startten de deelnemers de ademtechniek en gingen hier 2,5 uur mee door. De ademtechniek bestond uit hyper/hypoventilatie cyclussen gedurende 1,5 uur, gevolgd door diepe in- en uitademingen in combinatie met het aanspannen van de spieren in het daaropvolgende uur. De uitkomstverwachtingen werden in dit experiment als volgt gemeten:

De generieke positieve uitkomstverwachtingen werden gemeten met een optimisme vragenlijst. De generieke negatieve uitkomstverwachtingen werden gemeten met een neuroticisme vragenlijst.

De specifieke uitkomstverwachtingen werden gemeten via vier vragen met een 10-puntschaal. Hoeveel invloed denk je dat de training heeft op:

• het functioneren van je immuunsysteem,
• je fysieke klachten.
• de mate dat je fysieke klachten zal ervaren na endotoxine toediening.
• de mate waarin je ziek wordt na de toediening.

Resultaten

Zoals eerder beschreven (Kox,e a. 2014) hadden de twaalf getrainde proefpersonen in vergelijking met de twaalf ongetrainde proefpersonen na endotoxine toediening:

• minder griepsymptomen,
• een sterk verhoogde plasma adrenaline niveau aan de start van het experiment,
• gevolgd door een snellere en hogere toename in anti-inflammatoire IL-10 niveaus,
• en lagere pro-inflammatoire TNF-alfa, IL-6, en IL-8 niveaus.

Het effect van verwachtingen op de uitkomsten van het experiment

Een hogere score op optimisme was geassocieerd met een sterkere toename in plasma adrenaline niveaus en anti-inflammatoire IL-10 niveaus. De mate van neuroticisme had geen effect op de uitkomsten van het experiment. Hoe meer positief men scoorde op de specifieke uitkomstverwachtingen des te minder griep-achtige symptomen men rapporteerde op de endotoxemia.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek toont aan dat een korte maar intensieve body-mind training bestaande uit een combinatie van meditatie, ademtechnieken en blootstelling aan koude een sterke invloed heeft op het autonome- en immunologische reageren op een (stevige) inflammatoire stimulus. Het hebben van (a) algemene optimistische verwachtingen en (b) positieve verwachtingen specifiek over de training helpt daarbij significant.
Er zijn veel aandoeningen, ook binnen het fysiotherapeutische domein, waarbij inflammatoire processen een rol spelen. Bij chronische pijn bijvoorbeeld spreekt men over ‘low grade inflammation’, zelfs in het brein. Het zoeken is naar methoden die deze (ontregelde) ontstekingen kunnen keren. De methode-training in dit experiment is weliswaar erg intensief en tijd consumerend, maar geeft in ieder geval de voorzichtige hoop dat het autonome systeem en het immuunsysteem via body-mind training zo te beïnvloeden is dat het effect van een inflammatie minder heftig is. Het zoeken is naar eenvoudiger en minder ingrijpende technieken die de inflammatie kunnen beïnvloeden. Mindfulness training, stressmanagement, bewegen en ook gezond eten en niet roken zijn hier kanshebbers. Als deze ‘leefstijl’ ingebed wordt in een stuk positieve psychologie (optimisme bijvoorbeeld) kan het effect mogelijk nog versterkt worden. Fysiotherapeuten die hier oog voor krijgen kunnen dan naast het werken aan de biomechanische voorwaarden voor herstel ook werken aan het herstellend vermogen van het systeem als totaal.