Valpreventie door motorische controle training gecombineerd met aanpassingen in huis

De meeste valpreventieprogramma’s richten zich op verbeteren van balans, lopen en spierkracht. En er is redelijk wat wetenschappelijk bewijs dat ouderen na deze oefenprogramma’s minder bang zijn om te vallen. Valangst is altijd een belangrijke uitkomstmaat bij valpreventie. Want door valangst gaan ouderen activiteiten vermijden, ze worden minder lichamelijk actief, de conditie verslechtert en ze belanden zo in een vicieuze cirkel.

Maar naast kracht- en balansoefeningen, is motorische controle training ook belangrijk. Want ook de motorische controle gaat achteruit met het ouder worden. Dat uit zich onder meer in een toegenomen variabiliteit in het lopen, moeite met coördinatie, en vertraging van bewegingen.

De auteurs van dit artikel zochten uit of motorische controle oefeningen de angst om te vallen bij ouderen kan verminderen. En aangezien de meeste valincidenten in huis plaatsvinden, keken ze ook naar het effect van aanpassingen in huis om de woonomgeving veiliger te maken.

Methode

Tweeënvijftig 65-plussers die in het afgelopen jaar minstens één keer gevallen waren, deden mee aan dit onderzoek. Ze werden willekeurig verdeeld in twee groepen. Alle deelnemers kregen aan het begin van de onderzoeksperiode algemene gezondheidsvoorlichting en een boekje met tips en adviezen over aanpassingen in huis. Zoals verplaatsen van meubilair, weghalen van versleten of losse tapijten, en zorgen voor voldoende verlichting.

De 26 deelnemers in de ene groep kregen twaalf weken lang een oefenprogramma voor thuis met motorische controle training. Aan het begin van de interventieperiode kregen ze instructies van een fysiotherapeut. Ze leerden de oefeningen veilig en correct uit te voeren. In de weken daarna hadden ze nog drie keer contact met de fysiotherapeut om de oefeningen bij te stellen. Verder werden ze tijdens de drie tussentijdse afspraken eraan herinnert om de aanpassingen in huis uit te voeren.

De deelnemers in de controlegroep kregen geen oefeningen. Ze kregen wel de instructie om de komende twaalf weken niet meer te gaan bewegen dan ze normaal doen.

Uitkomstmaten waren:

• Tandem stand test en Functional Reach Test voor de balanscontrole;
• 4 meter looptest, Timed Up and Go (TUG) test, 30 Seconds Sit to Stand Test en de Lower Extremity Functional Scale voor de functionaliteit;
• Valangstlijst;
• Home Falls and Accidents Screening Tool (HOMEFAST) om gevaren in huis in kaart te brengen.

Resultaten

Na drie maanden hadden de deelnemers in de interventiegroep een statistisch significante betere balanscontrole (langer in tandem stand kunnen staan en verder reiken op de Functional Reach Test), betere functionaliteit (sneller op de 4 meter looptest, sneller op de TUG, en meer herhalingen bij 30 Seconds Sit to Stand Test) in vergelijking met de controlegroep. Daarnaast waren ze minder bang om te vallen (statistisch significant betere score op de valangstlijst), en was hun huis veiliger (statistisch betere HOMEFAST score).

Drie maanden na afloop van de interventieperiode deden de deelnemers in de interventiegroep het nog steeds significant beter op de balanstesten en de functionele testen dan die in de controlegroep.

Discussie en conclusie

Motorische controle training en begeleiding bij het veiliger maken van de woning, kunnen helpen om de angst om te vallen te verminderen, bij ouderen die het afgelopen jaar gevallen zijn. Daarnaast kunnen dit soort oefeningen de functionaliteit en de balanscontrole verbeteren. Tot drie maanden na afloop van het interventieprogramma kunnen de verbeteringen stand houden.

De deelnemers in de interventiegroep liepen sneller dan 1,1 m/s op de 4 meter looptest. Die in de controlegroep haalden deze snelheid niet. Volgens de auteurs moet iemand minstens 1,1 m/s kunnen lopen om veilig buitenshuis te kunnen functioneren. Zoals veilig een zebrapad oversteken. Wat betreft de TUG ligt het afkappunt op 10 seconden. Wie minder dan 10 seconden over de TUG doet kan zelfstandig functioneren in de activiteiten van het dagelijks leven (ADL). Ook hier scoorde de interventiegroep onder het afkappunt en de controlegroep niet.

De 30 Seconds Sit to Stand Test, binnen 30 seconden zo vaak mogelijk opstaan en gaan zitten zonder gebruik te maken van de armleuningen, is een van de meest biomechanisch veeleisende functionele taken en ook deze test hangt samen met de mate van zelfstandigheid.

De interventiegroep had 4,5 punten meer op de Lower Extremity Functional Scale dan de controlegroep. Dit was niet statistisch significant. Dat komt volgens de auteurs om de minimaal detecteerbare verandering (MDC) voor de Lower Extremity Functional Scale negen punten is.

Al met al vinden ze hun bevindingen bemoedigend. De motorische controle training is een andere benadering van valpreventie. Voor de fysiotherapeut is dit een mooie aanvulling om met een individuele patiënt mee aan de slag te gaan. Voor wie inspiratie zoekt, in een eerder artikel beschrijven de auteurs in detail het oefenprogramma.

Bron: Stasi, S., Tsekoura, M., Gliatis, J., & Sakellari, V. (2021). The Effects of a Home-Based Combined Motor Control and Ergonomic Program on Functional Ability and Fear of Falling: A Randomized Controlled Trial. Cureus, 13(9), e18330. https://doi-org.eur.idm.oclc.org/10.7759/cureus.18330