Telemonitoring in de hartrevalidatie

Patiënten met coronaire hartziekten die thuis oefenen en op afstand worden begeleid, hebben daar net zoveel baat bij als patiënten die in een hartrevalidatiecentrum trainen. Dat blijkt uit een studie waaraan negentig patiënten met coronaire hartziekten meededen.

Hartrevalidatie is een multidisciplinaire interventie. Voorlichting over risicofactoren, verandering van leefstijl, psychologische ondersteuning, ondersteuning bij de terugkeer naar het werk en voedingsadviezen horen daar allemaal bij. Een groot deel van zo’n programma bestaat uiteraard uit lichaamsbeweging. Een goed georganiseerd programma verhoogt de oefentrouw.

Na de klinische fase, direct na de acute cardiologische gebeurtenis (fase I), begint de revalidatiefase (fase II). Vaak is dit een ambulant hartrevalidatieprogramma in een centrum onder begeleiding van een fysiotherapeut. Het blijft voor patiënten altijd een grote uitdaging om de gezonde actieve leefstijl in fase III, de postrevalidatiefase, vol te houden. Nog geen derde van de patiënten houdt het niveau twaalf maanden na afronding van het hartrevalidatieprogramma vast. Dat is zorgelijk omdat minder lichamelijke activiteit samen met andere risicofactoren de sterkste voorspellers zijn voor mortaliteit bij hartpatiënten.

Voor sommige patiënten zal het makkelijker zijn om in fase III oefeningen te integreren in de dagelijkse routine in en om het huis. In plaats van een beweegprogramma in de eerstelijn te gaan volgen. Voor hen kan een thuisoefenprogramma met telemonitoring uitkomst bieden. De patiënt wordt op afstand in de gaten gehouden en krijgt begeleiding en persoonlijke feedback bij het oefenen en het aanpassen van de leefstijl. In deze studie vergeleken de onderzoekers de lange-termijn effecten van een thuisprogramma met telemonitoring met een postrevalidatieprogramma in een hartrevalidatiecentrum.

Methode

Negentig patiënten die een begeleid fase II hartrevalidatieprogramma hadden afgerond, werden willekeurig over drie gelijke groepen verdeeld. Dertig deelnemers volgden het thuisprogramma met telemonitoring. Zij kregen drie maanden lang adviezen op maat om 150 minuten per week thuis te oefenen op een streefhartslag van 70-80% van de hartslagreserve (HRR). Ze moesten de inspanningsgegevens registreren met behulp van een Garmin Forerunner en deze voor de onderzoekers uploaden via een webapplicatie. In die drie maanden kregen ze eenmaal per week feedback per telefoon of e-mail.

Patiënten die in het hartrevalidatiecentrum oefenden, gingen na fase II gewoon nog drie maanden door met hun training daar. Drie wekelijkse sessies van 45 minuten duurtraining op 70-80% van de hartslagreserve, gevolgd door ontspanning. De deelnemers in de controlegroep kregen alleen adviezen over een fysiek actieve levensstijl.

Na drie maanden moedigden de onderzoekers alle deelnemers aan om te blijven oefenen. Verder was er geen contact meer gedurende de volgende negen maanden.

De uitkomstmaten werden gemeten bij ontslag van het fase II-programma en na een jaar weer. Primaire uitkomstmaat was de cardiorespiratoire fitheid of oefencapaciteit (VO2max en de verhouding tussen de hoeveelheid geproduceerde koolstofdioxide en de zuurstofopname, de respiratoire gaswisselingsverhouding). Secundaire uitkomstmaten waren lichamelijke activiteit en spierfunctie. Lichamelijk activiteit werd gemeten met een SenseWear armband die de deelnemers minimaal vijf aaneengesloten dagen aan de niet-dominante arm moesten dragen. Deze meet metabole en fysieke activiteit.

Spierfunctie werd gemeten met de sit-to-stand test, handknijpkracht met de JAMAR-handknijpkrachtmeter en maximale isometrische knie-extensie kracht en isokinetische kracht van de quadriceps met de Biodex Medical.

Resultaten

Tachtig patiënten voltooiden de studie. De oefencapaciteit en de secundaire uitkomstmaten bleven in alle drie de groepen behouden, ongeacht de interventie. Aan het begin van de studie, dus bij het ontslag uit fase II van de hartrevalidatie, voldeed 96,6 procent van de deelnemers aan de beweegrichtlijn van minstens 150 minuten matig intensieve lichamelijke activiteit per week. Na een jaar was dat percentage gedaald tot 85. Het gemiddelde aantal stappen per dag was in de thuisoefengroep na de een jaar iets hoger in vergelijking met het begin. In de andere twee groepen was het iets gedaald. Maar deze en andere verschillen tussen de groepen waren niet statistisch significant. In alle drie de groepen was er na een jaar een lichte daling in de hoeveelheid tijd besteed aan matig tot intensieve lichamelijke activiteit in vergelijking met het begin. Alle spierkrachtmetingen, behalve de sit-to-stand test, waren in de drie groepen na een jaar statistisch significant verbeterd.

Discussie en conclusie

De onderzoekers dachten van tevoren dat patiënten die het thuisprogramma deden een actieve leefstijl beter zouden kunnen volhouden dan de deelnemers in de andere twee groepen. Echter, over het geheel genomen bleek thuis oefenen net zo effectief als langer in het hartrevalidatiecentrum blijven trainen. De oefencapaciteit bleef in alle groepen redelijk stabiel. De grote meerderheid voldeed na een jaar nog aan de beweegrichtlijnen. Dat klinkt hoopvol. Voorzichtigheid is echter wel op zijn plaats. Het is namelijk goed mogelijk dat er sprake was van enige selectie bias. Misschien deden alleen de zeer gemotiveerde patiënten mee of deden mensen extra hun best omdat ze zich bewust waren dat ze aan het onderzoek meededen.

Bron: Avila, A., Claes, J., Buys, R., Azzawi, M., Vanhees, L., Cornelissen, V. (2019). Home-based exercise with telemonitoring guidance in patients with coronary artery disease: Does it improve long-term physical fitness? Eur J Prev Cardiol. Dec 1:2047487319892201. doi: 10.1177/2047487319892201.

Foto bij artikel door Viktoriia Hnatiuk / Shutterstock

Samenvatter: Shanty Sterke
Redactie: Peter van Burken