Slaapgebrek, balansstoornissen en cognitieve beperkingen vergroten valgevaar bij MS

De angst om te vallen is een belangrijke voorspeller van de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven bij mensen met multiple sclerose (MS). Door valangst gaan mensen bepaalde activiteiten vermijden. Verschillende factoren dragen bij aan de valangst. Een voorgeschiedenis met één of meerdere valincidenten, vrouwelijk geslacht en hogere leeftijd zijn een aantal van deze risicofactoren. Maar het hangt ook af van andere karakteristieken zoals het fysiek functioneren, algehele gezondheid, angst en depressie en medicatie. Ook slapeloosheid, snelheid van opstaan uit een stoel, balansproblemen, hoog BMI en cognitieve beperkingen spelen een rol.

Valangst is waarschijnlijk een combinatie van factoren. Het gaat om contextuele factoren (omgeving en persoonlijk), fysiek functioneren en lichaamsstructuren. Bij een ziekte als MS verandert de complexe interactie tussen deze factoren en in combinatie met de afgenomen kwaliteit van het looppatroon en de balans, kan dit leiden tot valincidenten. Mensen met MS vallen relatief vaak en naar schatting heeft 60% van de mensen met MS de angst om te vallen. Deze valangst zorgt op zijn beurt weer tot meer vallen door een afgenomen niveau van functioneren. Het beperken van activiteit heeft daarnaast een negatieve invloed op het psychisch functioneren en kwaliteit van leven.

Wat precies de belangrijkste factoren voor valangst bij mensen met MS zijn is niet goed bekend. In deze studie analyseren de auteurs de factoren die geassocieerd zijn met een toegenomen valangst bij mensen met MS.

Methode

In deze observationele cross-sectionele studie werden 70 patiënten met relapsing remitting MS geïncludeerd. Deze mensen moesten zelfstandig kunnen lopen (met of zonder hulpmiddel), geen exacerbatie in de 30 voorafgaande dagen hebben gehad en ouder zijn dan 18 jaar. De Falls Efficacy Scale−International (FES-I; van Vliet 2013) werd gebruikt om de valangst te meten.  Deze vragenlijst omvat activiteiten als aankleden, opstaan, lopen op een helling en deelname aan sociale gebeurtenissen. De deelnemers gaven op een schaal van 1 (niet bezorgd) tot 4 (grote zorgen) aan hoe bezorgd ze zijn om te vallen. Een score van 20 of hoger werd geclassificeerd als erg angstig.

Vier domeinen van factoren werden geselecteerd: persoonlijk, motorisch, cognitief en emotioneel.

Om de motorische factoren te testen, namen de onderzoekers de volgende testen af:

• 30seconden zit-sta test af (30s-CST) voor het functioneren van de onderste extremiteit,
• Berg Balance Scale voor balans,
• 10 meter looptest (10-MWT) voor de comfortabele loopsnelheid en
• 6-minuten wandeltest (6-MWT) voor de fysieke fitheid.

De cognitieve factoren werden getest met:

• Montréal Cognitive Assessment (MOCA). Deze test bevat 8 domeinen van cognitief functioneren en is ontwikkeld om ook milde afwijkingen op te sporen.
• Symbol Digit Modalities Test (SDMT). Dit is een snelle test voor aandacht en de snelheid van

Informatieverwerking. De combinatie van de MOCA en de SDMT geeft een sterke voorspelling van de score op de Expanded Disability Status Scale (EDSS) score, die gebruikt werd om de ernst van de ziekte vast te stellen.

De affectieve factoren waren:

• Depressie, gemeten met de Beck Depression Inventory II (BDI-II)
• Vermoeidheid met de Modified Fatigue Impact scale (MFIS)
• Slaap met de Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI).

De persoonlijke gegevens  waren leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, duur en ernst van de ziekte en het gebruik van (loop)hulpmiddelen.

Daarnaast werden gegevens over eerdere valincidenten verzameld.

Resultaten

Gegevens werden verzameld van 20 mannen en 50 vrouwen, met een gemiddelde leeftijd van 34,3 jaar. Vallers en niet-vallers waren significant verschillend in de score op de FES-I, met respectievelijk 28,0 en 42,4 . 65% van de mensen in de niet-vallers groep waren bezorgd om te vallen, tegenover 86,7% in de groep die vaker valt.
De FES-I score correleerde significant met de ernst van de ziekte, de duur van de ziekte, de 10-MWT, 30s-CST, BBS, BDI-II, MFIS en PSQI in de gehele groep. Bij alleen de vallers gold de correlatie tussen de FES-I alleen met de 0-MWT, 6-MWD en BBS.  Leeftijd, geslacht en opleidingsniveau waren in beide groepen niet van belang.
In de gehele groep bleek uit de regressie-analyse dat alleen de BBS, MOCA totale score en de PSQI totale score significant voorspellend waren voor de score op de FES-I. Deze drie scores waren 66,9% voorspellen voor de variabiliteit van de FES-I score.

Conclusie en opmerkingen

De angst om te vallen bij mensen met MS is multifactorieel en omvat zowel motorische als niet-motorische factoren. De angst om te vallen was bij mensen met MS in dit cohort relatief hoog, ook onder de mensen niet eerder gevallen waren.
Een belangrijke uitkomst van deze studie is dat stoornissen in balans, cognitieve beperkingen en slaapproblemen voorspellers zijn voor angst om te vallen. Cognitieve beperkingen lijken meer verstorend te worden als er ook problemen zijn met de balans en de slaapkwaliteit. Bij mensen die vaker gevallen waren bleken vooral aandacht en verbaal functioneren te zijn aangedaan. Zowel een gebrek aan aandacht als een gebrek aan slaap kunnen invloed hebben op de posturele controle.
Therapie die als doel heeft het valrisico bij mensen met MS te verkleinen, zou zich moeten richten op motorische functies, cognitieve mogelijkheden en slaapkwaliteit. De auteurs suggereren dat cognitieve gedragsinterventie gecombineerd met balanstraining wellicht effectief zou zijn om de valangst te verminderen.