Samenhang tussen emoties, vermoeidheid en pijn

Depressie en angst gaan vaak samen met chronische pijn. Alle drie worden ze mogelijk veroorzaakt door een ontregeling van gedeelde breinsystemen die te maken hebben met het verwerken van emoties en lichaamssensaties. Chronische pijn is geassocieerd met kwetsbaarheid voor stressoren, waardoor depressie, angst en emotionele problemen kunnen ontstaan, die op hun beurt weer de pijn verergeren. Een deel van de mensen met chronische pijn is zich verminderd bewust van hun emoties. Het voelen en verwerken van emoties hangt samen met de emotie-gerelateerde staat van het lichaam. Musculoskeletale en neuro-endocrine systemen en het autonome zenuwstel spelen daarbij een rol. Het bewustworden van emoties geeft mensen de mogelijkheid om het gedrag aan te passen. Vermoeidheid als reactie op stressoren kan bijvoorbeeld opgelost worden door rust en slaap. Recent onderzoek laat zien dat de lichamelijke veranderingen die samengaan met verschillende emoties specifiek genoeg zijn om als basis te dienen voor emotionele gevoelens. Lichamelijke sensaties houden een nauw verband met verschillende emoties. Een recent ontdekt mechanisme hierachter is de bidirectionele communicatie tussen het brein en de darmen, en mogelijk is deze verbinding interessant om angst en depressie te behandelen.

Bodily Sensation Maps

De lichaamssensaties hebben effect op de emotionele staat. Aanhoudende sensaties zoals chronische pijn, hebben in het bijzonder een grote impact. Vroege herkenning van een dysregulatie van emoties en bijkomende sensaties in het lichaam kan een belangrijke stap zijn om mentale problemen en chronische pijn beter te begrijpen.  Het is hierbij belangrijk om de pijnplekken op het lichaam in kaart te brengen, door zogenoemde Bodily Sensation Maps (BSMs). Hierop geven mensen met chronische pijn aan waar de pijn is te voelen in het lichaam. Bij gezonde mensen is in verschillende onderzoeken in kaart gebracht op welke plekken in het lichaam emoties als angst en boosheid gevoeld worden. Dit kan een belangrijke bron zijn om te leren begrijpen hoe emoties en lichaamssensaties samenhangen.

Om dit verder te analyseren ontwierpen de onderzoekers een mobiel platform voor smartphones, waarop deelnemers aan het onderzoek tijdens hun dagelijkse activiteiten kunnen vastleggen wat hun emoties zijn (bv stress, pijn, vermoeidheid), waar in het lichaam ze sensaties voelen en hoe hoog de intensiteit van de pijn was. Met behulp van deze techniek wilden ze onderzoeken of ze kunnen voorspellen hoeveel pijnklachten mensen met chronische pijn 2 weken later hebben.

Opzet van het onderzoek

Voor het onderzoek werden volwassenen tussen 21 en 70 jaar met chronische lage rugpijn geïncludeerd. De gemiddelde intensiteit van de pijn was minimaal 4 op een schaal van 1 tot 10 gedurende de voorafgaande week. In de app konden zij eenvoudig aangeven welke gevoelens ze hadden (pijn, boosheid, schaamte, angst, verrast, moe, stressvol, somber, blij, walgend, ontspannen, opgelucht). Vervolgens gaven ze een score aan de pijnintensiteit van helemaal niets tot extreem veel. Daarna kregen ze een plaatje te zien van het menselijk lichaam waarop ze de locatie(s) van de pijn konden aangeven).

Twee weken later werden de deelnemers gevraagd om hun huidige pijnniveau aan te geven. De gevoelens werden in 4 categorieën ingedeeld: pijn, vermoeidheid, negatieve emoties en positieve emoties.

Resultaten

Er deden 65 mensen mee aan het onderzoek, met een gemiddelde leeftijd van 43,2 jaar. Er vielen een aantal dingen op. Als mensen lange lijnen in het lichaam aangaven om vermoeidheid aan te geven en mensen meer negatieve emoties aangaven, was dit geassocieerd met hogere pijnniveaus 2 weken later. Maar wanneer de deelnemers korte lijnen voor vermoeidheid tekenden was de toegenomen ruimte om negatieve emoties te uiten niet gerelateerd aan de pijnniveaus 2 weken later. Hieruit bleek dat pijn voorspeld wordt door een combinatie van vermoeidheid en negatieve emoties zoals te zien was de BSMs.

Een ander resultaat was het verband tussen positieve emoties en pijn. Bij mensen die lage positieve emoties scoorden, was het minimum pijnlevel geassocieerd met hogere pijnlevels 2 weken later. Bij mensen die hogere positieve emoties rapporteerden was er geen relatie tussen de minimale gerapporteerde pijn en het pijnniveau 2 weken later. Pijn na 2 weken werd dus voorspeld door een combinatie van lage positieve emoties en consistent hogere pijnniveaus 2 weken eerder.

Bij beide resultaten werd gekeken of zelfgerapporteerde depressieve symptomen verband hielden met de uitkomsten. Dit bleek bij beide niet het geval.

Conclusie en opmerkingen

De resultaten van deze studie laten zien dat emoties een belangrijke bijdrage leveren aan de chronische pijn. Een hogere mate van lichaamssensaties door negatieve emoties is vooral te zien als er sprake is van vermoeidheid. Aangezien vermoeidheid bij veel chronische pijnaandoeningen, zoals bijvoorbeeld fibromyalgie, aanwezig is, is dit een belangrijk punt om in de behandeling op te richten. Een andere uitkomst is dat positieve emoties gepaard gaan met een lagere pijnintensiteit 2 weken later.

Deze inzichten kunnen behulpzaam zijn bij het begrip en de ontwikkeling van chronische pijnmodellen, waardoor effectievere behandelingen kunnen ontstaan. Een tool zoals hier gebruikt is kan ook in de praktijk zinvol zijn, zowel voor de patiënt zelf als in de communicatie met de behandelaar. De behandelaar krijgt op deze manier informatie over de ervaringen van de patiënt en feedback over de huidige status van de patiënt, waardoor de behandeling meer op maat gemaakt kan worden. Maar ook voor de patiënt zelf kan een dergelijke tool zinvol zijn, om zelfinzicht en zelfmonitoring te stimuleren. Dergelijke feedback kan ook een therapeutische kant hebben, als vorm van mindfulness interventie.

Bron: Pavel Goldstein, Yoni Ashar, Jonas Tesarz, Mehmet Kazgan, Burak Cetin,Tor D. Wager (2020). Emerging Clinical Technology: Application of Machine Learning to Chronic Pain Assessments Based on Emotional Body Maps. Neurotherapeutics Jul;17(3):774-783.

Foto bij artikel door vitapix / iStock