Emotionele intelligentie en zelfregulatie van de stemming

De auteurs definiëren emotionele intelligentie als een set van vaardigheden die bijdragen aan:

• de accurate inschatting en expressie van emoties bij/van zichzelf en anderen,
• de effectieve regulatie van emoties bij zichzelf en bij anderen,
• het gebruik van gevoelens om te motiveren, te plannen en om doelen in het leven te bereiken.

Emotionele intelligentie is een onderdeel van sociale intelligentie.

Accuraat inschatten en uitdrukken van emoties

Kinderen leren dit gaandeweg. Mensen verschillen in de mate waarin ze emoties kunnen ‘aflezen’ van het gezicht van anderen en in de mate waarin ze zelf emoties non-verbaal kunnen uitdrukken.
Een aantal hebben moeite om hun gevoelens onder woorden te brengen. Sommige kunnen dit zelfs nauwelijks: alexithymia (letterlijk: geen woorden voor emoties). Deze mensen hebben een verhoogde kans op psychische stoornissen, vooral psychosomatische.
Mensen verschillen ook in de mate waarin ze aandacht schenken aan emoties en in de helderheid waarin ze hun gevoelens waarnemen. Dergelijke percepties zouden gerelateerd kunnen zijn aan piekeren, maar ook aan de frequentie waarin fysieke symptomen na een stressvolle gebeurtenis gerapporteerd worden.

Adaptieve regulatie van emoties

Mensen reguleren hun emoties zowel cognitief als gedragsmatig. Kinderen van 4 tot 6 jaar oud kennen al strategieën om dit te doen, zoals ‘weg gaan en iets leuks gaan doen’, zeggen tegen zichzelf ‘dat het niet zo erg was’, etc. Mensen zijn ook in staat om emoties in anderen op te roepen die hun behulpzaam zijn, men kan bijvoorbeeld de andere opvrolijken. Heeft iemand hier ‘talent’ in dan vinden we dat charmant of ‘charismatisch’. Sommige mensen voelen zich goed als ze goed doen voor anderen zonder ‘winst bejag’.
Een belangrijke strategie om emoties bij anderen te reguleren is het zich strek op de emoties van de ander te richten terwijl men ondertussen de eigen emoties beheerst. Feitelijk is dit het luisterpatroon van hulpverleners. Dit onderdrukken van eigen belevingen kan echter een psychologische tol en gezondheidsrisico’s met zich meebrengen (Zie het werk van Pennebaker).

Utilisatie van op emoties gebaseerde kennis

Mensen verschillen in de mate waarin ze hun eigen gevoelens kunnen aanwenden binnen het probleem oplossingsproces. Gevoelens beïnvloeden de uitkomst van probleemoplossing. Creatief en inductief redeneren wordt bijvoorbeeld door een blije stemmingen bevorderd, deductief redeneren en het nauwkeurig overwegen van meerdere opties wordt bevorderd door ‘sad moods’. Mogelijk dat blije en bedroefde stemmingen geassocieerd zijn met specifieke informatie verwerkingsstijlen. Emoties die een signaal voor gevaar zijn (bedroefdheid, angst, schaamte en schuld) kunnen mogelijk de persoon in een gefocuste sequentiële analytische modus zetten, die tot verhoogde aandacht en minder fouten leidt bij bepaalde problemen. Boosheid en ‘joy’ creëren een set met diffuse, multiple verwerkingskarakteristieken die gunstig zijn voor meer intuïtieve en holistische taken.
Stemming heeft ook invloed op de organisatie en utilisatie van informatie in het geheugen. Als men opgewekt (blij) is kan men makkelijker zien wat met het probleem samenhangt en wat niet. Men ontdekt ook gemakkelijk onderliggende organisatieprincipes en men kan deze principes ook beter gebruiken om nieuwe kennis op te slaan. Blije mensen zijn mogelijk ook beter in creatieve probleemoplossingstaken omdat ze volhoudender zijn en meer zelfvertrouwen hebben in hun vermogens.

(I) Dispositionele precursors van de zelfregulatie van affect

Mensen verschillen in de mate waarin ze hun eigen emoties kunnen reguleren.

Niveaus van emotioneel ’gewaar zijn’

Mensen verschillen in rijpheid waarmee ze gevoelens kunnen verwerken. Sommige auteurs menen dat mensen op evocatieve gebeurtenissen op een van de volgende manier reageren: fysiologische sensaties, lichaamsbewegingen, ongedifferentieerde gevoelens, gedifferentieerde gevoelens, multiple gedifferentieerde gevoelens.
Emotioneel ‘gewaar zijn’ lijkt geassocieerd te zijn met de mate van openstaan voor beleven en rijpheid.

Ambivalentie over emotionele expressie

Ondanks dat men misschien de vaardigheden heeft in het inschatten en uitdrukken van emoties, kan men hier toch ambivalent tegenover staan. Men hoopt bijvoorbeeld dat men zich beter zou kunnen uiten of juist beter verbergen.
Mensen die minder ambivalent staan ten opzichte van de mate van hun emotionele expressie rapporteren een grotere tevredenheid dan mensen die angsten hebben aangaande hun emotionele expressie.
Mensen die emoties willen uitdrukken, maar dit niet kunnen. Of mensen die dit wel deden, maar er spijt van kregen, hebben meer kans negatief affect te rapporteren en een veelheid aan psychiatrische stoornissen zoals obsessief-compulsieve tendenties, depressie en angst.

Opvattingen over negatieve stemmingsverlichting

Mensen die menen dat ze eigen negatieve stemming kunnen beïnvloeden, gebruiken meer probleemgerichte copingstrategieën en rapporteren minder depressie en somatische klachten. Gevolg is dat men bijvoorbeeld ook minder depressief wordt na een romantisch falen.

Constructief denken

Constructief denken is het vermogen te denken op een wijze die alledaagse problemen in het leven oplost met minimale kosten van stress. Speciale aandacht wordt daarbij geschonken aan hoe een persoon zijn emoties reguleert, omdat dit gezien wordt als een belangrijke voorwaarde om intellectuele vermogens goed in te kunnen zetten. Mensen die hoog scoren op constructief denken, reageren op laboratoriumstressoren (bijvoorbeeld mentale rekentaken) met minder negatief affect, disfunctionele gedachten en fysiologische arousal.

Het ‘meta-mood’ perspectief

Men onderscheidt de directe ervaring van stemming en reflectieve ervaring: de meta-mood ervaring. Deze behelst cognities die de stemming monitoren en actieve pogingen het toekomstige verloop van de stemming te beïnvloeden (emotional-management ervaringen). De meta-ervaringen ter regulatie kunnen tot gedachten leiden van suppressie en ontkenning van de stemming: ‘don’t even think about it’, en gedragsmatige planning (‘haal hulp’) die ook ervaren worden als deel van de stemming. Een onderzoek met de trait meta-mood scale toont drie factoren aan: attentie betreffende gevoelens, helderheid van de stemmingen en emoties en opvattingen aangaande de wens de stemming te behouden of te repareren. Personen die helder hun gevoel waarnamen hadden minder (minder heftig en minder lang) ‘zorgelijk piekeren’ na een film. Misschien dat helderheid zorgt dat men duidelijk ervaart wat men voelt en is er weinig ‘piekeren’ nodig om gevoelens te ontdekken/benoemen en kan men direct aan het werk gaan de emoties te reguleren.

(II) Gedragsmatige manifestaties van de zelfregulatie van affect

Een ’temporally’ dynamisch perspectief op affect

Affectieve ervaringen betreffen zelden een eenmalig moment in de tijd, zoals laboratorium metingen bij stressonderzoek: ze wordt ‘gewaardeerd’ in relatie tot bijvoorbeeld tijd.
Tevredenheid met een gewenste uitkomst hangt niet alleen af van de absolute waarde, maar ook van de hoeveelheid verandering vanaf de baseline. Een voorbeeld: we vinden iemand aardiger die eerst een negatieve attitude tegen ons uitte, maar later een positieve weergeeft. Andersom geldt ook, de klap komt harder aan als we een negatieve attitude horen van iemand die ons eerst welgezind was.
Een ander punt is ‘hedonic relativity’: we zijn meer tevreden met initiële verandering dan met een toestand die al langer bestaat. Men is het gelukkigst als men net de prijs gewonnen heeft, maar later is er geen verschil meer in geluk tussen de winnaars en de verliezers: mensen adapteren zich aan gebeurtenissen of ze nu goed of slecht zijn.
Tevredenheid hangt niet alleen af van de grote van verandering, maar ook van de snelheid: stijgt de waarde van het huis met euro 8000 per jaar of per twee jaar?
Het idee dat plezier multi gedetermineerd is vormt een aanvechting van het ‘naïeve hedonisme’ (hoe meer we hebben van wat we prettig vinden, hoe gelukkiger we zijn): geluk is niet geassocieerd met weelde. Ook aversieve ervaringen kunnen soms positieve ervaringen geven (opluchting als het voorbij is), zoals de opponent proces theorie voorspelt (Solomon, 1980).

Het arrangeren van de volgorde van gebeurtenissen

Mensen organiseren (of hebben een voorkeur voor) een bepaalde temporele volgorde van gebeurtenissen om hun gevoelens te optimaliseren. Pakt men het prettigste eerst of bewaart men het voor later (Eet men eerst het vlees en dan de groenten of andersom, of als men drie cadeautjes heeft, waarvan men de waarde vermoedt, pakt men dan eerst het duurste uit of juist niet).
De ‘impatience hypothese’ stelt dat mensen direct de meest prettige optie zullen pakken. Echter het blijkt in het dagelijkse leven dat mensen juist vaak eerst de minder mooie opties pakken en de beste bewaren tot het laatste. Muziekstukken beluistert men vaak ook in oplopende volgorde van genot. Men stelt soms uit om meer te kunnen genieten van de ‘voorpret’.
Soortgelijk gedrag ziet men wat betreft clustering van negatieve of positieve gebeurtenissen.
Mensen willen (of organiseren het zo) liever dat bijvoorbeeld twee onplezierige gebeurtenissen in de tijd verspreidt liggen, dan deze in één keer mee te maken. Het zelfde geldt voor positieve gebeurtenissen. Als er echter een positieve en een negatieve gebeurtenis plaats moet vinden, dan heeft men ze liever gelijkertijd dan verspreidt, alsof men met de positieve de negatieve gebeurtenis kan verzachten. Kortom, mensen hebben voorkeur voor een bepaalde temporele volgorde om de opbrengt te maximaliseren.

Helpen van anderen

Mensen gebruiken interpersoonlijke strategieën om affect te reguleren zoals: affiliëren met anderen of vergelijken met anderen die slechter af zijn: ‘basking in reflected glory’. Anderen helpen is daar ook een voorbeeld van.
De ‘positive mood maintenance’ hypothese suggereert dat een plezierige stemming het best behouden kan worden door anderen altruïstisch te helpen. Een soortgelijke hypothese is het ‘negative state relief’ model. Mensen helpen wat meer als ze eerst in een negatieve stemming gebracht worden, waarbij de verwachting gecreëerd wordt dat het helpen de stemming zal verbeteren. Men helpt dan meer. Als men al zich goed voelt helpt men soms juist minder, omdat men bang is dat helpen de stemming zal verminderen. Zo ziet men ook helpen verminderen als tegelijkertijd alternatieven worden aangeboden om de stemming te verbeteren, zoals aanbieden van humoristische materiaal, etc.
Mensen weten dus dat ze zich door helpen goed kunnen gaan voelen en gebruiken dat bewust als stemmingsregulatie.
Men gebruikt dergelijke strategieën ook voor lange termijn regulatie. Men accepteert korte termijn kosten op de koop toe om op lange termijn een ‘goed gevoel’ te bereiken. De auteur noemt in dit verband de christenen die joden hebben gered in de oorlog.

Living up to one’s moral standards and engaging in altruistic behaviors and the like are social actions that may involve short-term costs but in the long term may be the most effective strategies for regulating emotions.