Q-hoek bij patellofemorale pijn wordt groter in plaats van kleiner bij staan op één been

Een Q-hoek groter dan 15 graden (mannen) of 20 graden (vrouwen) wordt als een risicofactor gezien voor overbelasting van de knie. De Q-hoek is de hoek tussen de lijn die verloopt van de SIAS naar het middelpunt patella en de lijn in het verlengde van de patellapees. Niet iedereen is echter overtuigd van de diagnostische waarde van de Q-hoek. Ook de betrouwbaarheid is wisselend (de correlaties liggen tussen de 0.22 en de 1.00). Bovendien werd conventioneel de Q-hoek statisch bepaald bij staan op twee benen, terwijl de klacht van de patiënt doorgaans tijdens dynamisch bewegen op één been ervaren wordt. De Q-hoek meten terwijl men op één been staat zou daarom meer functioneel valide zijn, maar daar is volgens de auteur nog geen onderzoek naar gedaan. De auteur van dit artikel wilde bepalen wat de normale verandering in Q-hoek bij gezonden is als zij verplaatsen van twee benen naar staan op één been. Daarnaast wilde hij onderzoeken of de verandering in Q-hoek bij patiënten met unilaterale patellofemorale pijn anders is.

Methode
Aan dit onderzoek deden 60 gezonde vrouwen mee (leeftijd tussen de 18-38 jaar), en 12 vrouwen met unilaterale patellofemorale pijn (leeftijd tussen de 20-38 jaar). De Q-hoek werd in stand gemeten staand op twee benen (benen op bekken breedte uit elkaar en voeten recht vooruit). Daarna werd het gewicht verplaatst naar staan op één been.

Resultaten
Bij gezonden vond de onderzoeker bij het staan op twee benen een gemiddelde Q-hoek van ongeveer 15-16 graden. Bij het staan op één been wordt die hoek significant kleiner (ongeveer 12 graden). De regressieformule die de Q-hoek voorspelt op basis van staan op twee benen luidt = y = 0.7312x + 0.5315. Deze formule ontwikkeld vanuit de gezonde deelnemers werd daarna toegepast op de deelnemers met unilaterale patellofemorale pijn. Van deze deelnemers werd de data van de Q-hoek bij staan op twee benen ingevoerd en de verwachte Q-hoek bij staan op één been was het rekenkundig resultaat. Deze verwachte Q-hoek werd getoetst aan de werkelijke Q-hoek. De werkelijke Q-hoek bleek bij de deelnemers met 2,3 graden significant groter te zijn dan voorspeld vanuit de ‘gezonden’. Ten opzichte van de asymptomatische knie was er echter geen significant verschil met de verwachte score.

Opmerking samenvatter
Visuele inspectie van de grafiek toont dat de Q-hoek bij gezonden afneemt, maar bij patiënten gelijk blijft aan staand op twee benen. In het niet aangedane been treedt de normale vermindering wel op. Eerder onderzoek toonde al dat een vergrote Q-hoek de lokale krachten op de patella verhogen. De reden voor het niet verminderen van de Q-hoek laat de auteur in het midden. Wel haalt hij onderzoek aan dat toont dat een hypermobile voet in pronatie (Barton, e.a., 2010) of verzwakte heup abductoren (Jacobs, e.a. 2007) mogelijk een rol spelen.