Psychosomatische fysiotherapie verbetert bij chronische pijn de kwaliteit van leven en het zelfvertrouwen

Een betere kwaliteit van leven is waarschijnlijk de meest wenselijke uitkomst van alle interventies in de gezondheidszorg. Dit is ook terug te zien in onderzoek. Een aantal belangrijke interventies die zich richten op het verbeteren van de kwaliteit van leven zijn gericht op lichaamsbewustzijn, door middel van bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen en meditatieprogramma’s.

Fysiotherapeuten zijn steeds belangrijker geworden in het aanbieden bieden van deze interventies op psychosomatisch niveau. Net als in Nederland is ook in Noorwegen een vorm van psychosomatische fysiotherapie ontwikkeld. De Noorse psychosomatische fysiotherapie bestaat uit lichaamsbewustzijn door verschillende oefeningen, waaronder ontspanningsoefeningen. De benadering is gebaseerd op de theorie dat het lichaam reageert op fysieke, emotionele en sociale prikkels die het hele lichaam beïnvloeden, inclusief ademhaling, spierspanning, houding,  balans, beweging, flexibiliteit en lichaamsbewustzijn. Psychosomatische fysiotherapie wordt toegepast bij mensen met langdurige uitgebreide musculoskeletale pijn of psychosomatische stoornissen. Veel patiënten hebben vooral subjectieve klachten. Er kan geen objectief gezondheidsprobleem worden vastgesteld. Psychosomatische fysiotherapie wordt vaak ingezet bij deze mensen en waarbij andere behandelingen niet effectief waren.

Een belangrijke focus van de Noorse psychosomatische fysiotherapie is gericht op het copinggedrag van de patiënt, het zelfvertrouwen en de sociale support. Belangrijke aspecten van het copingproces kunnen gelinkt worden aan het zelfvertrouwen. Ze geven een indruk over het vertrouwen dat iemand heeft in zijn management van de pijn en de zelfcontrole die hij/zij daarbij ervaart. Adequaat en voldoende zelfvertrouwen en sociale support zijn belangrijk in het omgaan met negatieve levenservaringen. Hoewel het effect van Noorse psychosomatische fysiotherapie in kwalitatieve studies positief blijkt te zijn, zijn er nog weinig kwantitatieve studies naar het effect van deze Noorse psychosomatische fysiotherapie. Hierdoor wordt deze vorm van fysiotherapie nog altijd als ‘alternatieve’ therapie gezien. In deze studie voeren de onderzoekers een gerandomiseerd klinisch onderzoek uit naar het effect van deze Noorse vorm van psychosomatische fysiotherapie op de kwaliteit van leven, pijn, zelfvertrouwen, coping en sociale support.

Methode

In deze RCT werden de deelnemers verdeeld in twee groepen. De interventiegroep kreeg gedurende 6 maanden één keer per week psychosomatische fysiotherapie, de controlegroep kwam op de wachtlijst. Na de eerste 6 maanden, kregen de mensen van de controlegroep dezelfde behandeling. De metingen werden bij baseline gedaan en 6 maanden daarna.

De mensen in de interventiegroep kregen Noorse psychosomatische fysiotherapie, wat als doel heeft om de connectie tussen het lichaam en de psyche te versterken door middel van therapeutische reflectie, bewegingsoefeningen en massage. Tijdens de behandelingen werd continu gereflecteerd om de respiratoire- en musculaire controle te normaliseren en om de patiënt bewust te maken van hoe lichaam en geest met elkaar samenhangen. De interventie wordt individueel aangepast aan iedere participant.

Er liggen twee belangrijke principes die ten grondslag aan iedere behandeling: het belang van een goede posturale stabiliteit en het meenemen van het hele lichaam in iedere sessie. Als uit het fysiotherapeutische onderzoek blijkt dat stress, vermindert lichaamsbewustzijn of een verminderde posturale stabiliteit problematisch zijn, dan wordt de focus binnen de fysiotherapie gelegd op het versterken en stabiliseren van deze factoren. Als in het onderzoek blijkt dat mensen andere problemen hebben zoals spanning in de spieren of verstoring van fysieke- en emotionele reacties, dan richt fysiotherapie zich meer op ontspanningselementen en ademhalingsoefeningen, waardoor de patiënt beter in contact komt met zijn of haar emoties. Bij deze vorm van fysiotherapie gaat de aandacht dus niet alleen naar de somatische reacties van een patiënt, maar is er juist veel tijd voor reflecties op fysieke reacties, emoties, gedachten en andere inzichten. Zo wordt patiënt zich meer bewust van wat zich in zijn of haar lichaam en geest afspeelt en krijgen ze handvatten om dat zelf beter te reguleren. Zo krijgen ze meer zelfvertrouwen en het gevoel dat zij zelf met allerlei uitdagingen om kunnen gaan. In eerdere onderzoeken geven mensen ook aan dat zij een versterkt gevoel van identiteit krijgen en zich zeker voelen over zichzelf en hun omgeving.

De metingen die werden gedaan waren:

• Zelfgerapporteerde gezondheidsklachten, door middel van de Subjective Health Complaints Inventory (SHC Inventory).
• Gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven, met de ShortForm 36 Health Survey (SF‐36; Ware 1992)
• Pijn gemeten op de Numeric Pain Rating Scale (Downie 1978)
• Coping, gemeten op de “7‐item coping scale” (Pearlin 1978)
• Zelfvertrouwen met de Rosenberg Self‐Esteem Scale (Rosenberg, 1965)
• Sociale ondersteuning met de Oslo‐3 Social Support Scale

Resultaten

In totaal werden 105 mensen met subjectieve pijnklachten geïncludeerd, waarvan 55 in de interventiegroep en 50 in de controlegroep werden ingedeeld. De gemiddelde leeftijd was 41,9 jaar en 90 procent was vrouw. De mate van onder meer pijn, slaapproblemen, vermoeidheid en angst werden vergeleken met de prevalentie in de gemiddelde populatie in Noorwegen. Dit lag voor alles in de groep deelnemers veel hoger.

De mensen in de interventiegroep hadden na 6 maanden een significante verbetering op de kwaliteit van leven. Significante verbetering tussen de groepen werd gezien op 6 van de 8 subschalen van de SF-36. Op het gebied van coping was er binnen beide groepen na 6 maanden een verbetering te zien, maar er was geen significant verschil tussen de groepen. De mensen in de interventiegroep rapporteerden significant betere resultaten op zelfvertrouwen en pijn. Deze verschillen waren significant beter binnen de groep, en ook tussen de groepen.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs van het onderzoek concluderen dat een 6 maanden durende interventie op het gebied van Noorse psychosomatische fysiotherapie een positief effect heeft op met name de kwaliteit van leven met mensen met chronische pijnklachten. Daarnaast hadden de mensen in interventiegroep minder pijn en groter zelfvertrouwen, vergeleken met de mensen die geen interventie hadden gehad. Deze resultaten komen overeen met resultaten uit de eerdere kwalitatieve onderzoeken. De onderzoekers noemen psychosomatische fysiotherapie een veilige, relatief goedkope en nonfarmacologische interventie bij die de kwaliteit van leven pijn en zelfvertrouwen bij mensen met chronische pijn verbetert en zien en dergelijke interventie dus als waardevolle toepassing binnen de fysiotherapeutische praktijk.
Binnen Nederland kennen we ook psychosomatische fysiotherapie die soortgelijke kenmerken heeft als de Noorse psychosomatische fysiotherapie. Deze fysiotherapeuten zijn georganiseerd in de Nederlandse vereniging van Fysiotherapie volgens de Psychosomatiek (NFP).