Precies, aandachtig, gevarieerd en mild bewegen veelbelovend bij uiteenlopende klachten

De Feldenkrais methode (FM) die in de vorige eeuw is opgezet door Dr. Moshe Feldenkrais is gebaseerd op ‘leren te leren’. De Nederlandse Feldenkrais Vereniging beschrijft de methode als volgt:

‘Door het vergroten van ons bewustzijn ten aanzien van onze bewegingen, brengt de Feldenkrais Methode ons dichter bij het realiseren van ons volledig menselijk potentieel. We kunnen leren vrijer te bewegen, met groter gemak, flexibiliteit en gratie/elegantie. De methode kan permanent onze houding, balans en coördinatie, onze aangeboren capaciteit/mogelijkheid voor levenslange vitaliteit en voortdurende zelfontwikkeling bevorderen. Feldenkrais is Bewustworden door Bewegen.’

Er zijn nog steeds vragen naar effectiviteit van deze methode. In 2005 is een review [Ernst en Canter, 2005] hierover verschenen, maar toen waren er nog maar weinig RCT’s uitgevoerd, die bovendien kleine populaties hadden en nog weinig vergelijkbaar waren. Conclusie was toen wel dat het een veelbelovende methode is. Een nieuw review is uitgevoerd met een overzicht van het bewijs tot nu toe.

Methode

RCT’s die één van de twee vormen van de Feldenkrais methode (functionele integratie of bewustwording door beweging) vergeleek met een controlegroep, werden geïncludeerd in dit onderzoek. De onderzochte populatie is breed gekozen: ‘iedere populatie waar de uitkomst gericht was op een verbetering in gezondheid en/of functie’. Waar mogelijk werd een meta-analyse uitgevoerd.

Resultaten

In totaal werden 20 onderzoeken geïncludeerd; 14 nieuwe en de 6 van het review uit 2005. Zeven hiervan waren homogeen genoeg om een meta-analyse uit te voeren. De geïncludeerde studies waren verschenen tussen 1991 en 2014 en hadden een gemiddelde populatie van 40,8 deelnemers. De Feldenkrais interventie verschilde in manier van overbrengen, intensiteit en frequentie. De meest gebruikte methode was één of meerdere ATM-sessies (Awareness Through Movement) in een groep of individueel gebruik makend van een audio opname.

Meta-analyse op balans, functional reach en lengte hamstrings

De meta-analyse is uitgevoerd bij 7 RCT’s die balanstraining bij ouderen onderzochten. Bij gebruik van de Timed Up en Go test (4 studies) en de Falls Efficacy Scale (2 studies) was er een trend te zien in het voordeel van FM, maar dit was net niet significant. Twee studies gebruikten de Functional Reach Test en het resultaat was hier wel significant en klinisch relevant (verschil van 6 cm) in het voordeel van de Feldenkrais methode. Drie studies onderzochten de invloed van FM op de lengte van de hamstrings bij gezonde mensen, maar vonden geen significant verschil.

De uitkomsten van de overige RCTs

We melden hier alleen de gegevens die significant in het voordeel van de Feldenkrais Methode waren:

• Grotere nekflexie en minder ervaren inspanning na 1 FM sessie voor nek comfort.
• Minder nekpijn en beperkingen bij mensen met nekklachten.
• Verminderd ervaren inspanning bij mensen met lichamelijk ongemak in het bovenste deel van de romp en bovenste extremiteiten.
• Verbeterde balans bij mensen met MS na 8 FM sessies.
• Verbetering van lichaamsbeeld bij mensen met een eetstoornis na een FM cursus van 9 uur.
• Afname in nachtelijk tandenknarsen bij jonge kinderen na een 10 weekse FM cursus.
• Grotere behendigheid bij gezonde jongeren na 1 FM sessie.

De meeste studies vonden een significant verschil in het voordeel van de FM groep; maar zeven van de 20 studies vonden geen significante resultaten. Geen van de studies rapporteerde negatieve neveneffecten.

Opmerkingen samenvatter

De auteurs benoemen dat de resultaten van dit onderzoek ietwat gematigd zijn door sommige beperkingen in methodologie, vooral bij de wat oudere studies. De studies laten wel dusdanig veel positieve resultaten zien op meerdere gebieden, dat het interessant is om te kijken naar het mechanisme. De auteurs veronderstellen dat er een basis ligt in het verhogen van het bewustzijn, ontspanning en meer efficiëntie in beweging, maar omdat dit niet het doel van dit review was, is hier geen verdere onderbouwing voor binnen dit artikel. Al met al concluderen ze dat er veelbelovend bewijs is dat FM ingezet kan worden voor balanstraining bij ouderen, zowel preventief als voor mensen met een hoog valrisico. Er zijn ook aanwijzingen dat het gebruik van FM door minder inspanning, efficiëntie van bewegen en bewustwording een rol kan spelen in het reduceren van musculoskeletale pijn en lichamelijk ongemak.

Binnen PsychFysio opleidingen worden door Gordon Browne twee cursussen verzorgd geïnspireerd op de principes van Feldenkrais. Het betreft twee elkaar aanvullende varianten die in willekeurige volgorde te doorlopen zijn: Wervelkolom (4 dagen) & Extremiteiten (4 dagen).