Pilates verbetert functioneel bewegen bij oudere vrouwen

Bij het ouder worden vermindert de functionele autonomie. Dit gaat gepaard met een afname in de mogelijkheid om dagelijkse activiteiten uit te voeren en de geleidelijke afname van spierfunctie. De afname in functionele autonomie en een toename in valincidenten zijn sterk gerelateerd aan sarcopenie, afname in kracht en balans, verslechtering van sensorische systemen en een afname in botdichtheid. Posturele disbalans kan invloed hebben op de mogelijkheid tot het uitvoeren van ADL-activiteiten, wat het risico op vallen kan vergroten.

De mentale gezondheid is ook van invloed op de functionele autonomie van ouderen, wat invloed heeft op hun mogelijkheid om de fysieke activiteiten van het dagelijkse leven uit te voeren. Vooral bij vrouwen is dit een probleem door leeftijdsgerelateerde hormoonveranderingen (menopauze) die bijdragen aan de verslechtering van functionele onafhankelijkheid, beperkingen en een groter risico op hospitalisatie en overlijden.

Krachttraining is een van de meest gebruikte oefenprogramma’s bij oudere mensen omdat dit de statische en dynamische balans, spierkracht, bewegingsuitslag, functionele autonomie, lichaamssamenstelling en mentale gezondheid vergroot. Alternatieve manieren van fysieke activiteit worden ook ingezet om de effecten van veroudering te verminderen, zoals Pilates. Eerdere studies lieten zien dat Pilates een effectieve manier is om isometrische en isokinetische kracht, statische en dynamische balans en sommige aspecten van fysieke fitheid (kracht in de onderste extremiteit, aerobe capaciteit en range of motion) verbetert. Ook heeft het een invloed op de lichaamssamenstelling en mentale gezondheid bij oudere vrouwen.

De vraag of krachttraining of Pilates effectiever is, is nog niet beantwoord. Ook is nog niet duidelijk wat de invloed is van de cognitieve status. Het doel van deze studie was om het effect van krachttraining ten opzichte van Pilates te analyseren op functionele autonomie, statische balans en lichaamssamenstelling bij oudere vrouwen en om de invloed van hun cognitieve functioneren vast te stellen.

Methode

Gezonde vrouwen tussen de 60-80 werden gerandomiseerd ingedeeld in twee oefenprogramma’s (Pilates of krachttraining) en een controlegroep. Beide oefenprogramma’s voerden ze 18 weken uit. In de oefengroepen oefenden ze twee keer per week een uur. De mensen in de controlegroep werden geïnstrueerd hun gewone fysieke activiteit vol te houden. De intensiteit van de oefenprogramma’s werd gecontroleerd met de OMNI- Resistance Exercise Scale of perceived exertion, beginnend bij een matige intensiteit (6-7 punten) en eindigen op een matig tot zware intensiteit (8-9 punten)

De primaire uitkomstmaten waren functionele autonomie en mentale gezondheidsstatus. De secundaire uitkomstmaten waren de lichaamssamenstelling en statische balans op twee benen. De volgende meetinstrumenten werden gebruikt:

• GDLAM protocol (Dantas 2004) voor functionele autonomie. Dit bestaat uit vijf testen:
  • 10 meter loopsnelheid
  • Opstaan vanuit zittende positie
  • Opstaan vanuit buiklig positie
  • Opstaan vanuit stoel en om het huis lopen
  • Aan- en uittrekken van een t-shirt.

De tijd die de deelnemer nodig had voor het uitvoeren van een activiteit werd gemeten en de beste tijd van twee pogingen werd vastgelegd.

• Mini-Mental State (MMS) exam (Folstein 1983) voor cognitieve functie
• Dual energy X-rayy bone densitometry voor de lichaamssamenstelling
• Draagbaar krachtenplatform voor statische balans.

Resultaten

Er deden 60 vrouwen mee aan het onderzoek, 20 in iedere groep. De beide oefengroepen verbeterden significant op alle testen van de GDLAM op de algehele berekende functionele index en qua lichaamssamenstelling. De sterkte van de resultaten voor deze testen lag tussen matige tot zeer grote effect-sizes voor beide oefengroepen. Pilates scoorde beter op de algehele functionele index dan de krachttraining groep. Er was een significante interactie tussen het cognitieve functioneren en de algehele functionele index en het opstaan uit de stoel & rondje om het huis op de GDLAM test. Op statische balans gemeten op het krachtenplatform scoorde de krachtraining groep beter dan de Pilates-groep.

Conclusie en opmerkingen

Voor het algemeen functioneren van vrouwen van 60 jaar en ouder is Pilates een effectieve behandelinterventie, evenals krachttraining. Pilates lijkt een grotere invloed te hebben op de algemene functionele mogelijkheden, terwijl krachttraining effectiever lijkt te zijn voor het vergroten van de statische balans. Cognitief functioneren heeft invloed op bepaalde parameters van functionele autonomie.

Het behoud van functionele onafhankelijkheid zou volgens de auteurs het primaire doel moeten zijn van oefenprogramma’s voor ouderen. Een extra voordeel van Pilates is dat het een hele precieze bewegingsuitvoering nastreeft van totale lichaamsbewegingen. Dit kan leiden tot aanpassingen van synaptische connecties en corticale remapping binnen het zenuwstelsel, waardoor iemand een beter kinesthetisch bewustzijn krijgt om verkeerde bewegingspatronen te herstellen.

Voor een opleiding in Pilates specifiek gericht op fysiotherapeuten: zie Fysiopilates opleiding.