Pilates inzetten ter preventie van vallen bij ouderen

Valpreventie bij ouderen is een belangrijk thema. Fysiotherapeuten kunnen hier een bijdrage leveren. Eén van de manieren om dit te doen is door het aanbieden van relevante fysieke training. Pilates training blijkt op valreductie een gunstig effect uit te oefenen. Uit het onderzoek van Irez en collega’s (2011) bleek dat een Pilates programma (12 weken, 3x week 1 uur pilates) gericht op ouderen (65+) een significante reductie in valincidenten gaf ten opzichte van een controle groep die geen training kreeg (Irez, Ozdemir, Evin, Irez, & Korkusuz, 2011). Mogelijk werd de reductie veroorzaak door de significante verbeteringen in dynamisch evenwicht, spierkracht rond de heup, lenigheid (sit-and-reach), en reactiesnelheid.

Evenwicht

Val risico van ouder wordt o.a. bepaald door zwakke onderste extremiteit musculatuur, verminderde loopvaardigheid, verminderd evenwicht, en verminderde sensomotorische sturing. De kracht van de rompmusculatuur is geassocieerd met evenwicht en functionele activiteiten. Goede kracht van de rompmusculatuur helpt het evenwicht tegen de zwaartekracht in te houden, helpt bij aanpassen van de houding, en vormt een belangrijk vast punt voor het initiëren van bewegen van de ledematen in het dagelijks leven. Omdat Pilates zich sterk richt op het ontwikkelen- en integreren van een functionele core-stabiliteit wilden de auteurs onderzoeken of Pilates bij ouderen beter de balans verbetert dan evenwichtsoefeningen op een instabiele ondergrond (Hyun, Hwangbo, & Lee, 2014).
De proefpersonen werden random  toegewezen aan pilatestraining of instabiele balans training (Aero-step) en kregen drie keer per week 40 minuten training. De Pilates oefeningen kwamen uit: Murakami C. (2006) Morning Pilates workouts: Enhance Your Morning Mat Work with Programs for Every Schedule. Champaign: Human Kinetics. Deelnemers waren 65 jaar of ouder.
Resultaat: de dynamische balans verbeterde blijkend uit een reductie van postural sway (uitslag en snelheid). Bovendien bleek de uitvoering van de TUG significant sneller in beide groepen na de training. De postural sway (snelheid) was in de pilates groep significant meer afgenomen dan is de Aero-step groep.

Pilates verbetert de wendbaarheid

Pilates is een totaal benadering van bewegen. Dat kan betekenen dat de geïntegreerde kwaliteit van bewegen toeneemt. Voor ouderen is dit een belangrijk gegeven omdat een goede kwaliteit van bewegen de kans op vallen reduceert. De auteurs  wilden onderzoeken of door Pilates training de kwaliteit van bewegen bij ouderen inderdaad op systeem niveau toeneemt (Roh, Yoon, Kim, & Lim, 2016):. Aan dit onderzoek deden 20 ouderen mee, zonder recente orthopedische problematiek. De gemiddelde leeftijd lag rond de 67 jaar. De ouderen werden random toegewezen aan gemodificeerde pilates of een controle groep (reguliere revalidatie). Het programma duurde 8 weken, met daarin 3x per week 60 minuten Pilates op mat en met diverse attributen (bal, magic circle, weerstand band).
De auteurs keken met een motion capture systeem naar het bewegen van de gewrichten tijdens wandelen. De 3D analyse werd met 16 markers op het lichaam gedaan. De opname van het wandelen vond over een traject van 10 meter plaats. De ouderen moesten lopen in eigen tempo. De auteurs maten op twee manieren de variabiliteit van de gewrichten tijdens dit wandelen:

• Traditioneel: de variabiliteit in bewegen binnen één gewricht (bijv. heup).
• Systeem dynamisch: de interjoint variabiliteit in bewegen tussen twee gewrichten. Bijvoorbeeld heup-knie en bijvoorbeeld knie-enkel.

Voor de eerste vorm geldt dat meer bewegingsvariabiliteit relatief ongunstig is. Het staat als het ware voor een grotere kans om je doel te missen. Terwijl de variabiliteit tussen gewrichten als patroon juist gunstig is. Het staat voor je bewegend kunnen aanpassen. Na 8 weken bleek er tussen de groepen geen verschil te zijn ontstaan in de variabiliteit van bewegen binnen een gewricht (enkel, knie of heup). Belangrijk echter is dat de Pilates groep het wel beter deed op de interjoint variabiliteit tussen de heup en knie (niet tussen knie en enkel). Deze variabiliteit was toegenomen. Dit staat voor meer wendbaarheid om adaptief te kunnen reageren. Deze wendbaarheid voorkomt vallen. Dat vooral heup-knie verbetert past bij het beeld waar Pilates vooral op traint: de core en aanliggende delen.

Samenvattend laten de bovenstaande drie onderzoeken zien dat Pilates vallen bij ouderen reduceert. Het eerste onderzoek laat zien dat dit mogelijk komt door verbeteringen in evenwicht, kracht en lenigheid. Het tweede onderzoek laat zien dat Pilates in bepaalde aspecten de dynamische balans beter verbetert dan meer klassieke balansoefeningen. Het derde onderzoek laat zien dat de wendbaarheid in bewegen toeneemt door Pilates. Voor een opleiding in Pilates specifiek gericht op fysiotherapeuten: zie Fysiopilates opleiding.