Pilates binnen de revalidatie: kansen en bedreigingen voor de fysiotherapeut

Dame die bij de fysiotherapeut pilates doet.

Pilates heeft fysiotherapeutisch relevante effecten onder andere op spierkracht, mobiliteit, dynamisch evenwicht, en musculair uithoudingsvermogen. Recent is Pilates binnen de revalidatie meer in opkomst. Ook al zijn deze kennisvelden nog relatief van elkaar gescheiden, er zijn duidelijke aanwijzingen dat Pilates als ‘mainstream, low impact exercise’ prima geïntegreerd kan worden binnen de fysiotherapie. Als men googelt op ‘fysiotherapie en Pilates’ kan men zien dat veel praktijken voor fysiotherapie, Pilates al in hun aanbod hebben.
Bewijs is er genoeg dat fysieke training c.q. sporten bij diverse aandoeningen een gunstig effect heeft op pijn en beperkingen. Ook ter preventie. Dit is onder andere aangetoond bij chronische nek- en rugklachten. Het effect van fysieke inspanning op pijn zou niet alleen via het vrijkomen van endogene cannabinoiden en opiaten plaatsvinden, maar ook via conditioned pain modulation. Ook kan fysieke training de pro-inflammatoire cytokinen verminderen en het vrijkomen van anti-inflammatoire cytokinen bevorderen.
De vraag of Pilates ook geschikt is als trainingsvorm binnen de fysiotherapie c.q. revalidatie was nog niet geheel beantwoord. Er waren een beperkt aantal reviews die geen duidelijke uitspraak toelieten. Bijvoorbeeld omdat er vragen rondom methodologische kwaliteit zijn, of omdat alleen een aandoening (rugklachten) onderzocht is of omdat de recente literatuur niet meegewogen is. Reden voor de onderzoekers om een systematische review op te zetten naar het effect van Pilates op een breed palet van aandoeningen zoals men die binnen een fysiotherapeutische of revalidatie setting kan tegenkomen.

Methode

Ze doorzoeken de relevante database en literatuurlijsten tot januari 2017 naar RCT’s en cohortstudies. Alleen trails met gecertificeerde Pilates instructeurs, waaronder fysiotherapeuten, werden geïncludeerd.

Resultaat

Uiteindelijk vinden ze 23 artikelen die aan de inclusie criteria voldoen. Interessant is dat 19 van de 23 artikelen de laatste vijf jaar gepubliceerd zijn. Onderzoek naar Pilates is recent erg in opkomst, zo blijkt. Overall blijkt uit 19 van de 23 onderzoeken dat Pilates gunstige effecten heeft op pijn en beperkingen in vergelijk tot een controle groep of vergelijkbare interventie. De effecten waren statistisch significant en vaak ook klinische relevant.

TIP:  Klinisch relevante verbeteringen door Pilates oefeningen bij chronische lage rugpijn

De volgende aandoeningen werden onderzocht:

  • Chronische lage rugpijn (14x): 10 van de 14 studie tonen dat Pilates een sterker effect had op pijn en/of beperkingen dan de controle- of de vergelijkingsgroep. In 5 studies blijkt dit ook klinisch relevant te zijn, vooral van pijn. 3 studies lieten zien dat Pilates niet beter was dan vergelijkbare therapie, zoals algemene fysiotherapeutische oefeningen, bestaande uit een combinatie van stationair fietsen, stretchen van de ledematen en romp, en rug- en rompspierversterking.
  • Morbus Bechterew (2x): Pilates geeft meer verbetering op de fysieke uitkomst maten dan een controle groep (dagelijks routine handhaven), of gelijke verbetering ten opzichte  van een andere fysieke oefenvorm.
  • Multiple sclerose (2x): Pilates geeft meer verbetering dan gangbare fysiotherapie of gelijke verbetering.
  • Osteoporose (2x): Pilates geeft meer pijn reductie dan geen therapie of vergelijkbare verbetering als thoracale extensie oefeningen.
  • Niet-structurele scoliose (1x): Pilates heeft meer effect op o.a. Cobb hoek en pijn dan de controle groep.
  • Hypertensie (1x): Pilates geeft meer bloeddruk verlaging dan de controle groep.
  • Chronische nekpijn (1x): Pilates geeft meer verbetering in pijn en beperkingen dan een thuisoefenprogramma.

Natuurlijk zijn er aanzienlijk meer onderzoeken, maar die voldeden niet aan de strenge inclusie van de auteurs.

Opmerkingen samenvatter

Ook na januari 2017 is er nog relevant onderzoek verschenen. Twee voorbeelden ten aanzien van chronische lage rugpijn:

Valenza e.a. 2018: De patiënten met aspecifieke chronische lage rugpijn in de Pilates groep kregen gedurende acht weken twee keer in de week 45 minuten Pilates. Het programma bestond uit mat oefeningen en er werd een bal van 55 cm bij gebruikt. De deelnemers in de controlegroep moesten gewoon doorgaan met wat ze al deden, zonder specifieke oefentherapie of interventie. Alleen de patiënten in de Pilates bereiken een indrukwekkende vooruitgang in pijn en beperkingen.
Cruz-Diaz, e.a, 2018: 32 patiënten met aspecifieke chronische lage rugpijn kregen 2x week 50 minuten Pilates op de mat. (Oefeningen zie tabel hieronder).

TIP:  Pilates maakt de patiënt niet alleen fysiek- maar ook mentaal gezonder
1.       Warm-ups

2.       Single leg stretch

3.       Double leg stretch

4.       Criss-cross

5.       Single straight leg

6.       Roll up

7.       Rolling

8.       Side kick: front/back

9.       Side kick: small circles

10.   Spine twist

11.   Rowing 3

12.   Rowing 4

13.   Pull straps 1

14.   Pull straps 2

 

15.   Swimming

16.   Teaser 1

17.   Leg pull back

18.   Leg pull front

19.   Mermaid

20.   Rolling down

21.   Cool down

Deze werd gegeven door een in Pilates geschoolde fysiotherapeut. De andere 32 patiënten met lage rugpijn kwamen random in de controle groep (geen therapie maar info folder). Vooraf waren de groepen goed vergelijkbaar. Na 6 weken is in de Pilatesgroep beperkingen, pijn, en kinsesiofobie significant meer verminderd dan in de controle groep. En de dikte en activatie van de transversus abdominus was tijdens activiteit toegenomen. Dit resultaat bleef behouden of werd wat beter op 12 weken postinterventie.

Andere effecten

Voor de accreditatie zijn we bij Psychfysio opleidingen bezig geweest met een grondige verkenning van de wetenschappelijke literatuur. We hebben niet alleen gekeken naar effectstudies op aandoening niveau, maar ook naar het effect op het niveau van werkingsmechanismen, zoals rompstabiliteit, evenwicht, inflammatoire reacties, lichaamsbewustzijn etc. We zullen daar de komende nieuwsbrieven nog aandacht aan geven. Nu al kan gezegd worden dat bij schouderproblematiek, knieproblematiek, CVA, COPD, bekkenbodem problematiek, sporters, ouderen er gunstige effecten beschreven worden.

Toekomst

Als we kijken naar de toekomst van Pilates binnen de fysiotherapie c.q. revalidatie dan zien we zowel kansen als dreigingen voor de fysiotherapeut. Het onderzoek naar Pilates komt pas laat opgang, maar groeit exponentieel. In 1995 was er één onderzoek, in 2018 is dit aangegroeid tot 400 onderzoeken. De trendlijn voorspelt dat eind 2019 er waarschijnlijk 600 onderzoeken zijn.

Hoe gaat dit verder? De effecten wijzen doorgaans in een gunstige richting, dus Pilates lijkt in snel tempo onderbouwd te worden.

Combineer dat met de recente boeken die verschenen zijn op het gebied van Pilates en revalidatie, dan kan men concluderen dat Pilates zijn intrede gaat maken binnen de revalidatie, en al aan het maken is. Het vermoeden is dat over 5 jaar de Pilates methode een erkende methode is binnen de revalidatie en mogelijk ook voor ziektekosten verzekeringen. De reden voor de snelle opmars ligt waarschijnlijk aan de bekendheid c.q. populariteit van Pilates onder het algemene publiek, maar deels ook aan de goed omschreven oefeningen en aanpassingen. Dat laatste maakt Pilates relatief uniform en makkelijk als protocol inzetbaar binnen wetenschappelijk onderzoek.

Kans of bedreiging?

Al met al liggen hier voor fysiotherapeuten zowel kansen als bedreigingen. Gezondheidtechnisch maar ook markttechnisch lijkt het een goede keuze om Pilates in het aanbod van de praktijk voor fysiotherapie op te nemen. Dreigingen zijn er mogelijk ook. Kunnen de Pilates trainers en ‘therapeuten’ zich professionaliseren en uitgroeien tot een opzichzelfstaande beroepsgroep binnen de gezondheidszorg; naast fysiotherapeuten, oefentherapeuten, ook Pilates therapeuten? Die kans wordt kleiner als fysiotherapie Nederland Pilates opneemt als een interventie methode, waardoor de noodzaak voor een nieuwe beroepsgroep wegvalt.
Voor een opleiding in Pilates specifiek gericht op fysiotherapeuten: zie Fysiopilates opleiding.

TIP:  Pilates op de mat verbetert de cardiorespiratoire conditie

Bron

Byrnes, K., Wu, P.J., Whillier, S. (2018). “Is Pilates an effective rehabilitation tool? A systematic review.” Journal of Bodywork & Movement Therapies 22: 192-202.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb