Pacing bij chronische pijn vaak symptoom-contingent uitgevoerd

Bij pacing van activiteiten breekt men de activiteit op in kleinere delen en/of beweegt men trager. Men adviseert dit bij chronische pijn om de pijn beheersbaar te houden, energie te besparen en/of meer productief te worden. Vanuit de operante leertheorie mag men verwachten dat succesvolle pacing zichzelf bekrachtigd door beloning van het gedrag in de vorm van afname van pijn of toename van energie. Patiënten worden binnen de fysiotherapie aangemoedigd om zich bij pacing niet te laten leiden door pijn of vermoeidheid, maar door op voorhand vastgestelde activiteitdoelen. De theorie van energie-conservatie moedigt pacing aan om energie te sparen voor meer waardevolle doelen. Het is echter onduidelijk wat het effect van pacing is als mensen dit in hun eigen omgeving op spontane wijze uitvoeren. Sommige onderzoeken tonen dan juist een verslechtering in functioneren aan, andere juist een verbetering. De onderzoekers willen daarom kijken wat het effect van spontane pacing is op pijn en vermoeidheid.

Methode

Aan dit onderzoek deden 162 patiënten mee met artrose in de heup of de knie. Om mee te doen aan dit onderzoek moesten ze minstens milde tot matige pijn hebben en vermoeidheid die hen in hun activiteiten belemmert. In dit onderzoek werden met een Actiwacht-Score accelerometer en een logboek de thuisactiviteiten gedurende vijf dagen geobserveerd. Vijf keer per dag moesten ze via dat apparaat de mate van pijn, vermoeidheid en pacing vastleggen. Vijf keer per dag meten is bij volwassenen een betrouwbare en valide frequentie en acceptabel qua last. De belangrijkste baseline metingen waren:

• Fysiek functioneren: 6 minuten wandel-test en WOMAC fysieke beperkingen schaal.
• Pijn: WOMAC pijn subschaal.
• Vermoeidheid: Brief Fatigue Inventory (BFI).
• Activiteit: Actiwacht-Score accelerometer

Resultaten

Deelnemers verschilden onderling in de mate van pacing gedrag. Degene die bij de baseline meting meer pijn en vermoeidheid hadden, slechter fysiek functioneerden en ouder waren vertoonden over het geheel meer pacing gedrag. Dat is niet verwonderlijk. Belangrijker in dit onderzoek was te kijken naar het actuele pacing gedrag per persoon en dit gedurende 5 dagen. Het bleek dat zowel de actuele pijn als de actuele vermoeidheid een toename in pacing gedrag voorspelde in de periode die daarop volgde. Omgekeerd bleek dat actueel pacing gedrag gevolgd wordt door meer pijn en vermoeidheid in de periode die daarop volgt! Pacing voorspelt de pijn en vermoeidheid veel sterker dan dat vermoeidheid of pijn de pacing voorspelt.

Opmerking samenvatter

Bij spontane pacing in de thuisomgeving blijken pijn en vermoeidheid dus de aanleiding tot pacing te zijn. Dit is op te vatten als vermijdingsgedrag. Dat is symptoom-contingent handelen: dit is volgens de operante leertheorie ongunstig.  De patiënt laat zich leiden door pijn en vermoeidheid. De fysieke conditie kan daardoor achteruitgaan. Het effect dat pacing de daarop volgende toename in pijn en vermoeidheid voorspelt was onverwacht, want je verwacht dat pacing de pijn en vermoeidheid juist reduceert. Een mogelijke verklaring ligt in het feit van de vijf verspreide metingen. Dat betekent dat tussen de metingen een aantal uur tijd zit. Dat betekent dat als men veel pacing doet (dus pauzeren, rustig aan doen), de patiënt minder actief werd en meer zat en dat deze passieve inactiviteit juist pijn verhoogt. Hoe het ook is, vanuit de operante leertheorie adviseert men om pacing tijd-contingent uit te voeren, terwijl uit dit onderzoek blijkt dat de patiënt zelf spontaan geneigd is de pacing symptoom-contingent uit te voeren. Fysiotherapeut, blijf op uw hoede!