Pacing bij chronische pijn en vermoeidheid

Young mixed raced injured man using walking canes for walking downtown.

Pacing van activiteiten is een belangrijke coping-strategie voor patiënten met chronische aandoeningen, waaronder chronische lage rugpijn, chronische wijdverspreide pijn, fibromyalgie en chronisch vermoeidheidssyndroom/myalgische encephalomyelitis (CFS/ME). Chronische pijn en vermoeidheid hebben een aantal vergelijkbare ziekteprocessen: fysieke deconditionering door te weinig of door vermijden van bewegen, pathofysiologische/psychologische processen en centrale sensitisatie. Behandeling is gericht op het omkeren van sommige van deze processen: lichamelijk/geestelijk functioneren verbeteren, tolerantie verhogen en levenskwaliteit verbeteren. Pacing van activiteiten biedt patiënten hierbij een alternatief gedrag om (opnieuw) activiteiten te ondernemen, op een manier die hun progressie naar regelmatiger of beter functioneren bevordert. Er is echter geen algemeen geldende richtlijn voor het geven van instructies over het tempo van de activiteiten. Daarnaast is het niet zeker of verschillende methoden nodig zijn voor patiënten met chronische pijn en chronische vermoeidheid. Daarom is er voor deze studie een pacing raamwerk ontwikkeld.

Raamwerk

Het conceptuele model van dit pacing raamwerk heeft als uitgangspunt dat er gebruikgemaakt wordt van quota-afspraken en een operante benadering (bijvoorbeeld doelen stellen op basis van tijd, afstand of activiteit). Het is meer dan een gedragsmatige aanpak, er wordt ook rekening gehouden met gedachten en overtuigingen. Pacing gezien vanuit dit raamwerk, moedigt acceptatie aan, evenals actieve besluitvorming en flexibiliteit, zowel met betrekking tot de facetten van pacing als de momenten van pacing. Het raamwerk wordt ondersteund door aspecten van revalidatie, met als doelen het verbeteren van de fysieke en cognitieve functie en betrokkenheid bij en tevredenheid over zinvolle activiteiten, terwijl klachten onder controle blijven. Het raamwerk omvat de mogelijkheid om bijvoorbeeld de mate van invaliditeit, als gevolg van chronische pijn/vermoeidheid, te verminderen. Pacing wordt in dit raamwerk dan ook beschouwd als een revalidatiestrategie en niet als een aanpassingsstrategie. Omdat het een revalidatiestrategie betreft zijn de doelen van pacing binnen dit raamwerk: verbeteren van de fysieke en cognitieve functies, verbeteren van de kwaliteit van leven, vergroten van het gevoel van controle en keus en een grotere tevredenheid over activiteiten. Dit raamwerk ziet pacing als een multidimensioneel concept, dat meerdere facetten beheerst, zoals bijvoorbeeld het opsplitsen van taken, een basis vinden van activiteiten die verdragen worden, implementeren van consistente niveaus van activiteiten, plannen van activiteiten, doelen stellen voor betekenisvolle activiteiten, accepteren van activiteitenniveaus en geleidelijk uitbreiden van de activiteiten.

TIP:  Dagelijkse beslommeringen correleren met hoofdpijn

Het doel van deze studie was het testen van de haalbaarheid van het gebruik van het pacing raamwerk als basis voor een revalidatieprogramma voor chronische pijn/vermoeidheid.

Methode

Patiënten die in Engeland deelnamen aan een revalidatieprogramma voor chronische pijn/vermoeidheid, werden uitgenodigd voor deelname aan deze studie. Inclusiecriteria waren ≥ 18 jaar, symptomen gedurende ≥ 3 maanden en een diagnose van chronische lage rugpijn, chronische wijdverspreide pijn, fibromyalgie of CVS/ME vastgesteld door een huisarts of een specialist. Patiënten moesten in het Engels kunnen lezen en schrijven. Exclusiecriteria waren aantoonbare ernstige onderliggende pathologie, zoals een huidige diagnose van kanker, of patiënten met ernstige psychische gezondheidsproblemen of cognitieve functioneringsproblemen.

Het reeds bestaande revalidatieprogramma bestond uit zes opeenvolgende wekelijkse sessies (elk 3.5 uur), die werden gegeven door in pijn gespecialiseerde fysiotherapeuten en psychologen. Het programma omvatte begrip van complexe symptomen, slaaphygiëne, graded exercise, doelen stellen, ontspanning en mindfulness. In één sessie werden instructies gegeven voor het instellen van de juiste pacing, maar deze waren niet gebaseerd op specifieke richtlijnen of kaders.

Voor de studie werd het bestaande 6-weekse programma gewijzigd door herstructurering en standaardisering met gebruikmaking van het pacing raamwerk. In twee sessies (week 2-3) werd formeel lesgegeven in pacing. In het hele programma werd echter verwezen naar pacing in relatie tot andere copingstrategieën, bijvoorbeeld hoe pacing kan helpen bij graded exercise (week 1-5) of bij het omgaan met tegenslagen (week 6). Dit aangepaste programma omvatte meer diepgaande discussies over activiteitengedrag (vermijding, overactiviteit/onderactiviteit en excessief doorzettingsvermogen) om zo patiënten te helpen hun huidige benadering van activiteiten te identificeren. Zo kregen patiënten inzicht in welke facetten van het aanpassen van activiteiten voor hen het meest relevant waren.

TIP:  Stressmanagement voor het spastische darmsyndroom

Dataverzameling

Als haalbaarheidsuitkomsten werden werving van deelnemers en aantal deelnemers dat vroegtijdig de studie verlaat gehanteerd, evenals therapietrouw en aanvaardbaarheid/tevredenheid over het programma.
De klinische uitkomsten werden op drie momenten bepaald: bij de start van het programma (T1), aan het eind van het programma na 6 weken (T2) en drie maanden na afronden van het programma (T3). De deelnemers moesten op deze momenten zelf gerapporteerde vragenlijsten invullen. Hierbij werd gevraagd naar activiteiten pacing  (Activity Pacing Questionnaire (APQ-28)), pijn (NPRS), fysieke en mentale vermoeidheid (Chalder Fatigue Questionnaire), depressie (Patient Health Questionnaire-9), angst (Generalised Anxiety Disorder Assessment), self-efficacy (Pain Self Efficacy Questionnaire (PSEQ)), vermijdingsgedrag (‘Escape and Avoidance’ subschaal van de  Pain Anxiety Symptoms Scale short version (PASS-20)), fysiek en mentaal functioneren (12-Item Short-Form Health Survey (SF-12)) en kwaliteit van leven (EQ-5D-5L).

Resultaten

Van de 144 patiënten die werden uitgenodigd, waren er 139 geschikt voor deelname aan de studie. Van hen namen 107 patiënten deel aan het onderzoek op T1 (wervingspercentage = 77%). Van hen was 86.0% vrouw, met een gemiddelde leeftijd van 55.3 ± 12.8 jaar en had 73.8% chronische lage rugpijn. 61.3% van de deelnemers had twee of meer condities van chronische pijn of vermoeidheid. 65 patiënten voltooiden T2 (T1-T2: uitval = 39%) en 52 patiënten voltooiden T3 (T1-T3: uitval = 51%). Op T2 gaven de patiënten een gemiddelde tevredenheid van 9/10 aan en nam 89% deel aan ≥ 5 revalidatie sessies. Activiteiten pacing en alle symptomen verbeterden tussen T1 en T2, met kleinere verbeteringen die bleven bestaan op T3.

Conclusie

[membership level=”1″ show_noaccess=”true”] Het nieuw ontwikkelde raamwerk voor pacing van activiteiten bleek haalbaar om in de praktijk te gebruiken door zorgprofessionals. Patiënten met zowel chronische pijn als vermoeidheid implementeerden meer activiteiten pacing strategieën na behandeling. Tevens rapporteerden zij verbeteringen in de kwaliteit van leven, in psychologisch welzijn, in hun zelfredzaamheid, pijn en vermoeidheid. Lichamelijke functies en vermijding verbeterden in mindere mate en verbeterden met name op de kortere termijn. De quotum-contingente, operante benadering van het pacing raamwerk blijkt een vermindering van vermijding te bevorderen door het stellen van zinvolle en realistische doelen voor activiteiten. Dit werkt beter dan het stoppen van activiteiten met het doel symptomen te verminderen/vermijden zoals bij energiebesparingsbenaderingen.

TIP:  Relaxatie training als behandeling voor milde hypertensie

Opmerkingen samenvatter

Ook al betreft het hier een haalbaarheidsstudie en wordt de studie herhaald in een groot gerandomiseerd onderzoek, toch zijn de resultaten zeker al van belang en van toepassing voor de praktijk. Fysiotherapeuten zien veel patiënten die activiteiten vermijden of verminderen vanwege hun klachten. Door met de patiënt de verschillende facetten van pacing te bespreken (het opsplitsen van taken, een basis vinden van activiteiten die verdragen worden, implementeren van consistente niveaus van activiteiten, plannen van activiteiten, doelen stellen voor betekenisvolle activiteiten, accepteren van activiteitenniveaus) kan de patiënt gestimuleerd en gemotiveerd worden tot het uitvoeren van activiteiten, die de kwaliteit van leven verbeteren.

Bron: Antcliff. D., Keenan, A,M., Keeley, P., Woby, S., & McGowan, L. (2021). Testing a newly developed activity pacing framework for chronic pain/fatigue: a feasibility study. BMJ Open, 8;11(12):e045398. doi: 10.1136/bmjopen-2020-045398. [/membership]

Foto bij artikel door urbazon / iStock

Bron

Ellen Ricke

Ellen Ricke

Fysiotherapeut en klinisch epidemioloog in opleiding. Promovenda aan de universiteit van Groningen (afdeling sociale psychologie van gezondheid en ziekte) met als promotierichting adherence ten aanzien van bewegen bij patiënten met chronische aandoeningen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb