Ouderen blijven vooral fysiek actief als ze een hoge eigen-effectiviteit hebben

Twee opgewekte en zelfverzekerde ouderen sportief buiten aan het fietsen.

Deelname aan fysieke activiteiten is geassocieerd met allerlei positieve uitkomsten bij oudere mensen. Er zijn effecten gevonden op het emotioneel welzijn, fysieke en cognitieve functioneren en zelfs een verminderde incidentie van dementie. Helaas laat onderzoek zien dat mensen minder fysiek actief zijn naarmate ze ouder worden. Dit geldt niet alleen voor fysieke activiteiten maar ook voor sociale activiteiten. Het is nog niet goed bekend wat de risico- en beschermende factoren zijn bij afname van activiteiten.

Volgens de sociaal cognitieve theorie speelt de eigen-effectiviteit mogelijk een rol. Eigen-effectiviteit is het vertrouwen dat men een bepaalde taak kan uitvoeren. In deze theorie wordt eigen-effectiviteit gezien als een belangrijke voorspeller van gedrag omdat mensen over het algemeen liever kiezen voor een omgeving en taken waarvan ze denken dat ze er mee om kunnen gaan. Daarnaast kiezen ze vaker om doelen na te streven waarvan ze geloven dat ze in staat zijn om die doelen ook te bereiken. Volgens deze theorie zouden mensen met een relatief hogere eigen-effectiviteit positiever zijn over hun eigen kunnen, en daardoor vaker activiteiten als haalbaar zien. Ouderen met lage eigen-effectiviteit zouden volgens deze theorie eerder taken vermijden. Zeker bij het ouder worden zijn er meer barrières om te bewegen zoals bijvoorbeeld verminderde mobiliteit en sensorische problemen. Volgens de sociaal cognitieve theorie beïnvloedt de eigen-effectiviteit ook het gebruik van zelfregulerende strategieën, bijvoorbeeld hoeveel moeite mensen ergens voor doen, hoe lang ze het volhouden en hoe ze strategische manieren kunnen inzetten om problemen te overwinnen.

Deze zelfregulerende strategieën kunnen worden ontwikkeld volgens de theorie van Selective Optimization with Compensation (SOC). Ouderen blijken verschillende strategieën in te zetten om in te spelen op leeftijdsgerelateerde achteruitgang.

TIP:  Fysieke activiteit vermindert pijn bij reumatoïde artritis, maar verhoogt niet drukpijndrempel

Selectie: het selecteren en het prioriteren van de meest belangrijke en waardevolle doelen en het vervangen van doelen die niet langer haalbaar zijn.

Optimalisatie: van de bronnen die wel nog beschikbaar zijn om doelen te bereiken.

Compensatie: wat zijn mogelijk alternatieve methoden om doelen te bereiken als eerder gebruikte methodes niet langer mogelijk zijn.

Er is uit eerdere onderzoeken gebleken dat er voldoende onderbouwing is voor de sociaal cognitieve theorie als het gaat om het betrokken zijn in fysieke activiteit in het latere leven. De specifieke mechanismes hier achter zijn nog niet voldoende getest. In deze studie kijken de auteurs of het ervaren gemak van een activiteit en het gebruik van strategieën uit de SOC invloed hebben op de associaties tussen eigen-effectiviteit en een activiteit. Hierbij zijn de hypotheses (1) dat het ervaren gemak van een activiteit een rol speelt bij de positieve associatie tussen eigen-effectiviteit en een activiteit en (2) dat het gebruik van SOC strategieën de positieve associatie tussen zelf effectiviteit en activiteit medieert.

Methode

Australische ouderen tussen de 50 en 93 jaar werden benaderd met de vraag om mee te doen aan deze studie. De deelnemers vulde een online vragenlijst in met demografische gegevens, vragen over de gezondheid en psychologische metingen. Deze metingen waren:

  • Eigen-effectiviteit. Dit wordt gemeten met de Generalized Self-Efficacy Scale (Schwarzer, 1995). Op deze vragenlijst scoren de deelnemers in hoeverre ze het eens zijn met 10 stellingen, zoals bijvoorbeeld “ik kan moeilijke problemen oplossen als ik hard genoeg probeer”.
  • SOC. Deze strategieën worden gemeten met een aangepaste versie van Baltus et al 1999. Deze items worden aangepast om specifiek te onderzoeken hoe mensen SOC gebruiken in hun activiteiten in de vrije tijd. In de vragenlijst krijgen mensen twee stellingen, waarvan een past bij de SOC-strategie en de ander niet. De deelnemers geven aan welk gedrag beter bij ze past, dan scoorde ze hoe groot de kans was dat ze op die manier zouden gedragen op een schaal van 1 tot 4.
  • Het ervaren gemak van een activiteit. De deelnemers scoorden hoe moeilijk ze het zouden vinden om drie types activiteit uitvoeren op een schaal van 0 tot 7. De drie items waren sociale activiteiten, fysieke activiteiten en mentale activiteiten.
  • Activiteit. De participanten vulde een aangepaste versie van de Activity Characteristics Questionnaire (ACQ; Bielak, 2017) in. Hier op gaven ze aan hoeveel tijd doorbrachten in een gewone week voor verschillende sociale, fysieke en mentale activiteiten.
TIP:  Fysieke training reduceert vermoeidheid na kanker

Resultaten

Er deden 411 mensen mee aan het onderzoek met een gemiddelde leeftijd van 70,2 jaar. Het ervaren gemak van activiteiten beïnvloedde de positieve associaties tussen eigen-effectiviteit en sociale en fysieke activiteiten. Dit verband werd niet gezien bij mentale activiteiten. Voor fysieke activiteit was het effect sterker bij volwassenen die ouder waren dan 70 jaar, vergeleken met de mensen tussen 50 en 70 jaar. Het gebruik van adaptieve strategieën was niet significant bij alle modellen.

Conclusie en opmerkingen

Deze studie laat zien dat het ervaren gemak van een activiteit een belangrijke factor is in de relatie tussen eigen-effectiviteit en sociale en fysieke activiteit. Dit ondersteunt het idee dat mensen met een hogere eigen-effectiviteit geloven dat activiteiten makkelijker zijn om uit te voeren en deze mensen zijn daarom meer bereid om ze te doen. Toch kon er in dit onderzoek niet goed de link met fysieke activiteit vastgesteld worden omdat de relatie na controle op co-variabelen niet significant was. Dit komt mogelijk door een grote range in leeftijd en een verschil in functionele beperkingen bij de deelnemers. Vooral voor mensen boven de 70 jaar was het ervaren gemak van de activiteit een sterkere factor dan voor jongere mensen. Dit suggereert volgens de auteurs dat in het latere leven eigen-effectiviteit belangrijker wordt om fysiek actief te zijn. Een activiteit die als moeilijk wordt ervaren, zal dus eerder vermeden worden. Deze kennis kan door fysiotherapeuten gebruikt worden om interventies te ontwikkelen die gericht zijn op de eigen-effectiviteit bij ouderen, om zo de kans op fysieke activiteit op latere leeftijd te vergroten.

TIP:  Implementatie-intenties helpen fysiek actief te worden

Bron

Curtis, R.G., Windsor, T.D. (2018). Perceived ease of activity (but not strategy use) mediates the relationship between self-efficacy and activity engagement in midlife and older adults. Aging Ment Health. Oct 18:1-10.

Marjolein Streur

Marjolein Streur

Fysiotherapeut/fysiotherapiewetenschapper. Referent/samenvatter. Speerpunt leefstijlcoaching en psychologie. Volgde de universitaire focusopleiding ‘klinische en gezondheidspsychologie’.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb