Mindfulnesstraining verbetert welzijn bij tinnitus

Tinnitus is een aandoening die veel impact heeft op iemands leven door de interne sensatie van geluid waar geen externe oorzaak voor is. Het komt relatief veel voor, met een prevalentie van 30%. Zo’n  1 tot 2% procent van de populatie heeft een ernstige vorm van tinnitus, waardoor ze erg beperkt worden. Onder de gevolgen van tinnitus vallen angst, depressie, stress, slapeloosheid, slechte concentratie en functionele beperkingen.

In de huidige medische behandelingen is er geen oplossing voor tinnitus. Het beste resultaat wordt tot nu toe behaald met cognitieve gedragstherapie en – recenter – is er ook bewijs gevonden voor het effect van mindfulness. Hoewel richtlijnen deze behandelingen wel aanbevelen, worden die in de praktijk nog weinig voorgeschreven. Mindfulness Based Cognitieve Therapie voor tinnitus (MBCT-t) is effectief in het verminderen van de tinnitus-gerelateerde stress, beperkingen en verstoringen van het dagelijks  leven. MBCT-t is een combinatie van Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) en cognitieve gedragstherapie. Bij verschillende aandoeningen is een andere focus nodig van MBCT-t. Bij tinnitus is dit bijvoorbeeld gericht op catastroferend denken, vermijding en selectieve aandacht..

De onrust en stress bij tinnitus wordt in stand gehouden door repetetieve, catastroferende en negatieve gedachtenpatronen, die leiden tot ongunstige, op angst gebaseerde, strategieën van onderdrukking, vermijding en afleiding. Deze processen zijn bijvoorbeeld een selectieve aandacht richting de tinnitus, moeite met het houden van de aandacht bij andere bezigheden en moeite om de aandacht bij de tinnitus weg te houden. Het advies wat mensen vaak krijgen om er maar mee te moeten leren leven, leidt tot een gevoel van hopeloosheid en het gevoel het te moeten onderdrukken. Dit versterkt de onbehulpzame processen.

MBCT-t is een unieke aanpak van tinnitus omdat het direct ingrijpt op de belangrijkste processen van aanhoudende en flexibele aandacht. MBCT-t richt zich daarbij juist op het focussen op geluid en het cognitieve model van tinnitus. Deelnemers leren anders omgaan met de tinnitus, door het niet te vermijden, maar ermee om te gaan. De aandacht is gericht op het maken van een eigen keuze, niet oordelen, in plaats van op angst. Hoewel het misschien logisch lijkt dat de ervaren onrust daardoor toeneemt, blijkt dit niet zo te zijn, omdat de cognities en stressarousal de onrust drijven, en de aandacht op de tinnitus wordt gericht. Bij mindfulness wordt het ‘spotlight’ van aandacht verbreed om ook op andere gebeurtenissen en ervaringen de aandacht te richten, naast de tinnitus.

In deze studie hebben de onderzoekers semi-gestructureerde interviews afgenomen bij mensen die 6 maanden ervoor MBCT-t hadden ontvangen in het kader van een RCT. De uitkomst uit het RCT was dat MBCT-t (8 wekelijkse sessies van 120 minuten) effectief is in het verminderen van de ernst van tinnitus bij mensen met chronische klachten. Ook nam het catastroferen en de angst af, en de acceptatie van de tinnitus toe. In deze vervolgstudie kijken de onderzoekers vooral hoe deze veranderingen tot stand kwamen. De focus van deze interviews was om de ervaringen van de deelnemers te horen, wat voor hen tot verandering  had geleid en hoe in hun oogpunt deze veranderingen op waren getreden.

Resultaten

De onderzoekers includeerde 9 deelnemers. Uit de analyse van de interviews kwamen 4 overkoepelende thema’s naar voren:

• op een nieuwe manier tegen tinnitus aankijken
• holistische voordelen
• connectie, vriendelijkheid en compassie
• factoren die onderliggend waren aan betrokkenheid en verandering

Thema 1: op een nieuwe manier tegen tinnitus aankijken

Alle deelnemers beschreven een radicale verandering in hun relatie met tinnitus en hoe dit een positieve invloed had op hun onrust daar rondom. Sommigen rapporteerden een afname in volume of toonhoogte van het ervaren geluid, maar dit was secundair aan de vernieuwde relatie. Ze leerden dat een ander copingstijl leidde tot een minder groot lijden aan de aandoening, waarbij ze minder aan het vechten waren tegen het geluid en ook aanwezig konden zijn bij andere ervaringen.

Thema 2: holistische voordelen

MBCT-t had vele voordelen. Stress en onrust verminderden omdat het negatieve denken minder overheersend werd en depressie, angst, frustratie, boosheid, slapeloosheid en interpersoonlijke conflicten afnamen. Tegelijkertijd werd het welzijn versterkt op verschillende domeinen van het leven, met gevoelens van dankbaarheid en vreugde, meer energie en een betere stemming.

Thema 3: connectie, vriendelijkheid en compassie

MBCT-t verdiepte de connectiesmet anderen en met zichzelf. Het groepsproces van de therapie speelde hier een grote rol bij; de herkenning van het gedeelde lijden zorgde voor vriendelijkheid en compassie naar de anderen toe. Ook de relatie met de trainer bleek belangrijk te zijn, door te zien en te ervaren hoe hij mindfulness beleefde en toepaste. Doordat de deelnemers leerden om vriendelijker te zijn naar zichzelf, werd het vragen om hulp of toegeven van vergissingen minder bedreigend. Hierdoor was er ook weer meer ruimte voor connectie met anderen.

Thema 4: Factoren die onderliggend waren aan betrokkenheid en verandering

Betrokkenheid bij het MBCT-t programma en het uitvoeren ervan leidde tot verandering en was afhankelijk van het hebben van een open attitude, waarin ruimte was voor zowel enthousiasme als scepticisme. Deze combinatie maakte dat de mensen zich vrij voelden om mee te doen, ook wanneer ze hun twijfels hadden. Alle deelnemers rapporteerden wel open te staan voor alternatieve therapie, wat mogelijk al invloed heeft op het succes ervan. Een van de belangrijke praktische factoren was het oefenen; in het begin vonden mensen het lastig om mindfulnessoefeningen uit te voeren, later werd het steeds makkelijker en vertrouwder. De gestructureerde setting hielp hierbij.

Een uniek aspect van MBCT-t was het focussen op geluid, en toch bij de instructies voor de meditatieoefening te blijven. De deelnemers vonden dit het lastigst, maar tegelijkertijd ook het meest waardevol. Ze wilden expliciete instructies over hoe ze dat moesten doen en wilden er graag over met elkaar in discussie. Uiteindelijk leerden de deelnemers opnieuw te luisteren en werden ze zich ook bewust van andere geluiden naast de tinnitus.

Conclusie en opmerkingen

Alle 9 participanten rapporteerden voordelen van het volgen van MBCT-t, gebaseerd op een compleet nieuwe relatie met tinnitus. Mensen beschreven het niet langer als iets waar ze tegen aan het vechten waren, maar het was iets wat ze accepteerden dat aanwezig was. De veranderingen kwamen tot stand door het ontwikkelen van een open, stabiele bewustzijn in het huidige moment en een houding van houding van gelijkmoedigheid, vriendelijkheid en mededogen.

De oefeningen die aanmoedigden om alleen op geluid te focussen, waaronder tinnitus, vonden de deelnemers lastig, maar ook essentieel om de nieuwe manier van omgaan met tinnitus te leren. MBCT-t had vele voordelen, waaronder een vermindering van stress en onrust en een verbetering in het welzijn. De auteurs bevelen aan dat MBCT-t wordt opgenomen in de standaard behandeling van mensen met tinnitus.

Voor fysiotherapeuten die mindfulness willen leren inzetten tijdens hun behandeling of in groepen is er de cursus de Mindful Fysiotherapeut

Bron: Elizabeth Marks, Paula Smith, Laurence McKenna (2020) I Wasn’t at War With the Noise: How Mindfulness Based Cognitive Therapy Changes Patients’ Experiences of Tinnitus. Front Psychol. Apr 17;11:483.

Foto bij artikel door kaisersosa67 /iStock