Mindfulness zorgt dat pijn-inhibitie langer behouden blijft

Dat mindfulness effectief is bij chronische pijn is bekend, maar we weten minder over de onderliggende mechanismes waarom dit zo is. Vooral de effecten van mindfulness op pijnmodulatie is nauwelijks getest, hoewel dit aangetoond dysfunctioneel is bij mensen met chronische pijn.

Mindfulness gaat over een bepaalde vorm van aandacht en oriëntatie ten opzichte van ervaringen die optreden. In plaats van op de automatische piloot te handelen, gaat het bij mindfulness om het beschouwen van informatie alsof het nieuw en context-afhankelijk is, in plaats van het te zien vanuit ervaringen opgedaan in het verleden. Bij onderzoeken naar het mechanisme hoe mindfulness effectief is bij chronische pijn, wordt vaak gebruikt gemaakt van kwantitatief somatosensorisch testen van de pijnperceptie. Die onderzoeken laten zien dat mindfulness zowel de pijndrempel als de pijn-tolerantiedrempel verhoogt, en de pijnintensiteit vermindert. Dit lijkt dus te wijzen op het verminderen van sensitiviteit en reactiviteit op pijnstimuli. Deze uitkomstmaten zijn echter statische pijnmetingen, terwijl dynamische pijnmetingen (zoals pijnmodulatie) meer stabiel lijken te zijn en waarschijnlijk een beter inzicht geven in de werking van het pijnsysteem. Verstoring van de pijnmodulatie wordt gezien als een pathogene factor voor het chronisch worden van pijn.

Conditioned pain modulation (CPM)

Pijnmodulatie wordt vaak bestudeerd aan de hand van een geconditioneerde pijnmodulatie (conditioned pain modulation; CPM), waarbij wordt gemeten in hoeverre de ene pijnprikkel de andere pijnprikkel remt. Het optreden van conditioned pain modulation wordt beschouwd als een indicator voor de werking van de diffuse noxious inhibitory controls (DNIC), een spinaal-medullair-spinaal pad van pijninhibitie. Dit systeem wordt onder andere geactiveerd als twee pijnlijke stimuli tegelijkertijd worden toegediend.

Twee stimuli

Het standaard experimentele paradigma van conditioned pain modulation bestaat uit twee fases. In fase 1 wordt een nociceptieve stimulus (test-stimulus) toegediend op een lichaamsregio. De deelnemer wordt gevraagd om de mate van pijn van deze test-stimulus te scoren. In fase 2 wordt dezelfde stimulus nogmaals toegediend, maar deze keer tegelijk met het toedienen van een andere pijnstimulus op een andere lichaamsregio (conditioning stimulus). De deelnemer wordt weer gevraagd de mate van pijn van de test-stimulus te scoren. DNIC is evident wanneer er een afname in pijnscore van de test-stimulus is wanneer de conditioning-stimulus wordt toegediend. Bij geen of een heel kleine afname is er geen of een inefficiënte DNIC aanwezig.

Effectiviteit van CPM

Bij mensen met chronische pijn wordt een lagere conditioned pain modulation gevonden. Ook wordt een lagere conditioned pain modulation gezien voorafgaand aan de ontwikkeling van chronische pijn.

Mindfulness en conditioned pain modulation

Mogelijk heeft mindfulness een gunstig effect op de conditioned pain modulation. Het doel van deze studie is om meer te weten te komen over het belangrijkste werkingsmechanisme van mindfulness op pijn. De onderzoekers doen dit door het effect van mindfulness op conditioned pain modulation te meten. Een andere belangrijke vraag voor de relatie tussen mindfulness en pijn is gerelateerd aan het type aandacht dat wordt uitgeoefend; is pijngerichte aandacht effectiever of is ongerichte mindfulness effectiever, waarbij vooral een open en flexibele houding ten opzichte van externe en interne input wordt aangenomen. Voor zowel de pijngerichte als de ongerichte mindfulness zijn theoretische onderbouwingen te vinden.

Methode

De testen van conditioned pain modulation (CPM) werden uitgevoerd bij 60 gezonde studenten, die gerandomiseerd ingedeeld waren in 3 groepen:

1. pijn-specifieke aandachtstraining
2. nonspecifieke aandachtstraining
3. geen mindfulnesstraining

Allereerst werden er sensorische testen gedaan als baseline om vast te stellen of conditioned pain modulation optreedt. Daarna werd de conditioned pain modulation uitgevoerd. De deelnemers kregen eerst een test-stimulus (gelijk aan VAS-score 5 of 6) op de ene onderarm die ze scoorden op een VAS-schaal. Vervolgens kregen ze de tweede (conditioning) stimulus op de contralaterale hand en scoorden ze wederom de test-stimulus op de VAS-schaal.

Vervolgens kregen de 3 groepen de interventie van twee keer 2,5 minuut. Bij de pijnspecifieke aandachttraining moesten de deelnemers de aandacht richten op de pijn en voelen hoe die fluctueerde. Bij de nonspecifieke aandachttraining richtten de mensen de aandacht op twee afbeeldingen en moesten daarbij kijken welke verschillen ze konden ontdekken. Na deze interventie volgde weer de conditioned pain modulation-test maar dan een vorm die normaal gesproken minder effectief is. Je verwacht dus dat er een afname is in pijnremming tijdens de tweede (minder effectieve CPM-test).

Resultaten en conclusie

Een vermindering van de CPM-omvang in de tweede test werd alleen gezien in de controlegroep. In de twee mindfulnessgroepen was deze afname niet significant. Deze resultaten suggereren dat een korte mindfulness-interventie een afname in pijninhibitie kan tegengaan. Dit mechanisme kan ten grondslag liggen aan het effect van mindfulness op chronische pijn. Daarnaast bleek dat niet-specifieke mindfulness een groter effect had dan de pijnspecifieke mindfulness. Dit kan interessant zijn voor in de praktijk; het aandacht besteden aan niet-pijnlijke stimuli lijkt superieur te zijn aan het aandacht besteden aan de pijnsensaties. De auteurs concluderen dat mindful interventies bijzonder relevant kunnen zijn voor mensen die een hoog risico lopen op het ontwikkelen van chronische pijn.

Voor fysiotherapeuten die mindfulness willen leren inzetten tijdens hun behandeling of in groepen is er de cursus de Mindful Fysiotherapeut.

Bron: Noga Tsur, Ruth Defrin, Chiara S. Haller, Katherine Bercovitz, Ellen J. Langer (2020) The effect of mindful attention training for pain modulation capacity: Exploring the mindfulness–pain link. J Clin Psychol. Sep 30.

Foto bij artikel door martin-dm / iStock.