Mindfulness als toevoeging op een oefenprogramma bij patellofemorale pijn

Patellofemorale pijn is pijn die rondom of achter de patella voorkomt en verergert wordt door belastende activiteiten. Het komt vaak voor bij hardlopers en leidt tot een lagere mate van fysiek functioneren. De meeste behandelingen steken in op het fysieke aspect, zoals het verbeteren van de spierkracht. Als het probleem beschouwd wordt vanuit een biopsychosociale benadering, is het logisch ook fysiologische, psychologische en sociale factoren mee te nemen.

Het fear avoidance model kan gebruikt worden om de rol van cognitieve en emotionele factoren te onderzoeken bij chronische pijn en musculoskeletale klachten. Hierbij is de mate van pijn intensiteit geassocieerd met bijvoorbeeld catastroferende gedachten. Bij een groot deel van de mensen met patellofemorale pijn is er sprake van maladaptieve coping. Dit is geassocieerd met een toegenomen pijn intensiteit, langdurige pijn en beperkingen, wat vervolgens weer kan leiden tot psychologische distress over de kniepijn.

Mindfulness kan hier mogelijk op insteken en dit vraagt gerichte aandacht voor interne sensorische en cognitieve processen. Het maakt het mogelijk om waar te nemen wat er daadwerkelijk gebeurt in het lichaam en om bewust te worden van de emotionele staat. Als onderdeel van een revalidatie van een blessure kan het bijdragen in het bereiken van fysieke en mentale ontspanning en het verbeteren van het contact met het eigen lichaam. Het kan ook pijngerelateerde vermijding of angst verbeteren, wat kan leiden tot minder pijn en beperkingen. Het doel van deze studie is om te onderzoeken wat het effect is van een mindfulness programma, als het toegevoegd wordt aan een  oefenprogramma bij vrouwen met patellofemorale pijn.

Methode

Er is een 18-weeks parallelle randomized controlled trial uitgevoerd. Er hebben 30 vrouwen met patellofemorale pijn deelgenomen. Dit waren hardlopers tussen 18-40 jaar, die minimaal twee keer per week hardlopen gedurende minimaal 45 minuten en met een minimale hardloopafstand van 10 km per week. Zij hadden minimaal 3 maanden last van patellofemorale pijn in één of beide knieën. Bij andere oorzaken van kniepijn, is de deelnemer geëxcludeerd. De pijn, copingstrategie, mate van beperkingen, ervaren effect, bewegingsangst en catastroferende gedachten zijn met gevalideerde meetinstrumenten gemeten.

De deelnemers zijn verdeeld in twee groepen. Iedere groep kreeg een oefenprogramma bestaande uit 13 oefeningen (6 rekoefeningen, 7 kracht- en balansoefeningen). Dit werd gedurende 18 weken uitgevoerd, met drie trainingen van 60-90 minuten per week. De meeste krachtoefeningen werden uitgevoerd met sets van 10 herhalingen (75% van 1RM) en rust van 30-90 seconden tussen de sets. Op basis van de mate van kniepijn, vermoeidheid en spierpijn werd het trainingsgewicht opgevoerd. Hardlopen mocht, echter wel met een maximale pijnscore van 3 op de VAS.

Een van de groepen voerden aanvullend een 8 weken durend mindfulness programma uit. Hierbij werd er aandacht besteed aan ademhalingsoefeningen, body scan oefeningen, yoga, meditatie en wandel meditatie. Het doel was om het lichaamsbewustzijn te vergroten. Dit werd twee keer per week uitgevoerd onder begeleiding.

Resultaten

Bij aanvang van het onderzoek waren de twee onderzoeksgroepen gelijk verdeeld met betrekking tot demografische en pijn factoren. De gemiddelde pijn, pijn tijdens het hardlopen en pijn tijdens wandelen was na 9 weken meer afgenomen in de mindfulness groep, in vergelijking met de oefengroep. De pijn tijdens wandelen nam in de mindfulness groep meer af dan in de oefengroep, na 9 en 18 weken en 2 maanden na de interventie (follow-up). Ook de pijn tijdens hardlopen nam meer af in de mindfulness groep, na 18 weken en bij de follow-up. De gemiddelde pijn was bij de follow-up ook minder dan in de mindfulness groep. Er is een significante positieve relatie vastgesteld tussen de pijnintensiteit voorafgaande aan de interventie en de mate van pijn na 18 weken, voor de gemiddelde pijn, pijn tijdens hardlopen en pijn bij wandelen. Dit suggereert dat de pijnafname groter was voor deelnemers die bij aanvang van het onderzoek een hogere mate van pijn scoorden.

Het functioneren van de knie verbeterde in beide groepen na 9 weken. Na 18 weken was er in de mindfulness groep een grotere verbetering. In de mindfulness groep werd er een grotere algemene verbetering ervaren dan in de oefengroep na 9 en 18 weken, maar niet bij de follow-up. Bewegingsangst nam na 9 weken af in de mindfulness groep, echter niet in de oefengroep. Na 9 en 18 weken en bij de follow-up was er grotere afname van bewegingsangst in de mindfulness groep. Catastroferen was minder na 9 en 18 weken en bij de follow-up in de mindfulness groep. Het negeren van pijn en afleiding zoeken bij pijn zijn afgenomen in de mindfulness groep na 9 weken, maar niet in de oefengroep.

Discussie

Als er een 8-weeks mindfulness programma uitgevoerd wordt als aanvulling op een oefenprogramma, leidt dat tot afgenomen pijn, angst voor een nieuwe blessure, minder catastroferen, een beter functioneren en adequatere coping strategieën bij hardlopers met patellfemorale pijn. Deze bevindingen sluiten aan bij eerdere onderzoeken. Ook is er eerder onderzocht dat veranderingen in catastroferen en bewegingsangst na oefentherapie de veranderingen in beperkingen en pijn kunnen voorspellen bij mensen met anteriore kniepijn. Volgens het fear avoidance model leidt pijngerelateerde angst voor vermijdingsgedrag. Minder vermijdingsgedrag zou dus kunnen leiden tot een lager risico op functionele beperkingen bij patellofemorale pijn.

De beperking van dit onderzoek is dat er alleen vrouwelijke, recreatieve hardlopers zijn onderzocht, waardoor de resultaten beperkt gegeneraliseerd kunnen worden. Ook is er bij aanvang van het onderzoek geen beeld gevormd van medicatiegebruik of psychologische aandoeningen, wat mogelijk wel van invloed geweest kan zijn. Er was verschil in de mate van sociale steun tussen de twee onderzoeksgroepen, dit is niet meegenomen in het onderzoek. En tot slot zijn de ingezette behandelingen omvangrijk en niet altijd praktisch haalbaar, wat de vertaalbaarheid naar de dagelijkse praktijk lastig maakt.

Conclusie

Het toevoegen van een mindfulness oefenprogramma kan leiden tot een vermindering in de kniepijn, bewegingsangst, de mate van catastroferende gedachten en een toegenomen functioneren van hardlopers met patellofemorale pijn. Bovendien kan het leiden tot verminderde pijn, sneller resultaat van behandeling en een langer aanhoudend effect, dan alleen oefentherapie. Op basis hiervan wordt geconcludeerd dat mindfulness een waardevolle toevoeging kan zijn bij een oefenprogramma.

Breng als fysiotherapeut meer mindfulness in je werk. Zie de opleidingen: de Mindful Fysiotherapeut.

Bron: Bagheri, S., Naderi, A., Mirali, S., Calmeiro, L., & Brewer, B. W. (2020). Adding Mindfulness Practice to Exercise Therapy for Female Recreational Runners With Patellofemoral Pain: A Randomized Controlled Trial. Journal of Athletic Training, 56(8), 902–911. https://doi.org/10.4085/1062-6050-0214.20

Foto bij artikel door VioletaStoimenova /iStock