Geruststellen na gastroscopy

Geruststelling is waarschijnlijk de meest gegeven psychosociale interventie in de geneeskunde maar het minst begrepen. Een aantal patiënten laten zich echter niet geruststellen en doen een groot beslag op de gezondheidszorg.
Een cognitief model van health anxiety stelt dat angst over de gezondheid ontstaat door een combinatie van disfunctionele opvattingen over de ziekte en de gevolgen daarvan in het algemeen, en kritische incidenten zoals het ervaren van symptomen.

De opvattingen leiden tot interpretatie van symptomen als van een ernstige ziekte.

Personen die overmatig bezorgd zijn, zijn erg gepreoccupeerd met hun inwendige lichamelijke toestand. De perceptuele bias zorgt voor selectie aandacht en interpretatie van informatie, die de angst versterkt. Deze personen nemen ook de arts-patiënt communicatie verkeerd waar. Het model voorspelt ook dat geruststelling een tijdelijk effect heeft maar juist de behoefte aan geruststelling zal versterken. De auteurs willen het tijdsverloop van de patiënt zijn respons op geruststelling vaststellen. Ze doen dat onder andere door gebruik te maken van hun betrouwbare en valide ‘health anxiety questionaire’ die gebaseerd is op het cognitieve model (Lucock, e.a., 1996: Br. J. Health Psychol, 1, 137-150). De auteurs voorspellen dat deze vragenlijst kan voorspellen wie niet gerustgesteld zal worden/blijven en dat deze vragenlijst dat onafhankelijk kan van een algemene angst vragenlijst (STAI).

Methode

Patiënten in een outpatient endoscopische kliniek waarbij men geen organische oorzaak voor klacht veronderstelde werden voor de endoscopie gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Één week voor consultatie werd de health anxiety questionaire, de STAI, de ‘hospital anxiety and depression scale’ en twee visual analoque scales (VAS) afgenomen. Op een VAS konden ze aangeven in welke mate men bezorgd was over de eigen gezondheid, op de andere VAS kon men aangeven de mate waarin men meende dat er serieus iets met de gezondheid aan de hand is. De health anxiety questionaire bestaat uit vier componenten: bezorgdheid en preoccupatie met gezondheid, vrees voor ziekte en dood, geruststelling zoekend gedrag, en interferentie met dagelijks leven.
De VAS werd direct voor en na het consult gegeven, en per post na 24 uur, 1 week, 1 maand en 1 jaar. Direct na het consult gaven de arts en de patiënt onafhankelijk aan op een 5-puntsschaal in welke mate geruststelling had plaats gevonden: van absoluut niets verkeert, tot absoluut iets verkeert. De arts noteerde verder de aan of afwezigheid van een organische oorzaak, of additionele test aangevraagd werden, een beschrijving van de symptomen, en de diagnose.
34 mannen en 26 vrouwen werden onderzocht. 10 patiënten vallen af omdat de arts door de bevindingen de patiënten niet kon meedelen dat men geen ernstige ziekte had.
Op basis van de scores op de health anxiety questionaire werden de patiënten in een hoge, medium en lage angstgroep ingedeeld van gelijke grote. Enkel subjecten vallen uit het onderzoek omdat de onderzoekers de data daarvan misten.

Resultaten

49 van de uiteindelijk 50 patiënten voelen zich direct na het consult gerustgesteld. 34 gaven in overeenstemming met de arts aan dat er absoluut niets aan de hand was. 11 hadden één punt verschil met de arts en 3 geven ‘onzeker’ aan terwijl de arts absoluut niets aan de hand gemeld zou hebben. De hoge (gezondheids)angst groep hadden op bij de VAS schalen op elk meetmoment een hogere score.
Alle drie de groepen tonen een reductie in zorgen over gezondheid en de mate waarin men dacht dat er iets serieus aan de hand was. Na 24 uur was de gemiddelde respons in de hoge angst groep weer toegenomen tot bijna het niveau van voor het consult in tegenstelling tot medium en lage angst groep. Na 24 uur bleven de niveaus verder stabiel.

Het voorspellen van de respons op geruststelling

Omdat de algemene angstlijst (STAI) tamelijk hoog correleert met de health anxiety questionaire werden de correlaties berekend tussen de zorgen die men maakt over gezondheid (VAS) en de health anxiety questionaire maar met weg filteren van de overlap met de STAI. Men vond op één week en één maand dan nog steeds een significante correlatie tussen zorgen over de gezondheid en de health anxiety questionaire, dus onafhankelijk van de algemene angst maat. Op één jaar echter niet meer.

Discussie

De patiënten ervaren in het algemeen direct na het consult een belangrijke mate van geruststelling, maar bij de hoge (gezondheid)angstgroep is de geruststelling van korte duur (24 uur). De health anxiety questionaire voorspelt wie zal terugvallen in de zorgen en doet dit voor een deel onafhankelijk van een algemeen angst maat (STAI). Psychologisch gezien kan geruststelling als een negatieve bekrachtiger dienen waardoor het geruststelling zoeken juist gaat toenemen. Ziekenhuisartsen die de patiënt op termijn niet volgen kunnen een te optimistisch beeld krijgen van het effect van hun geruststelling omdat ze alleen de tijdelijke effecten waarnemen. Dat patiënten niet gerustgesteld raken heeft voor een deel met hen zelf te maken maar ook met het feit dat het horen van de uitspraak ‘er is absoluut niets aan de hand’ niet altijd voldoende is. Bovendien moet er ook een begrijpelijke uitleg volgen over de onderzoeksuitslag, afgestemd op zorgen van de patiënt. Zonder adequate verklaring blijven hoog angstige patiënten toch onzeker over de symptomen die ze hebben.