Laura Mitchell relaxatie techniek bij fibromyalgie

Groep die ontspanningsoefeningen doet op de grond.

Fibromyalgie is een veel voorkomende klacht binnen de fysiotherapie. Mensen met fibromyalgie hebben niet alleen last van wijdverspreide chronische pijn, maar ook vermoeidheid, slaapproblemen, en negatieve stemming. Voor het behandelen van de klachten is een brede biopsychosociale benadering nodig. Belangrijke ingang voor het behandelen van fybromyalgie binnen de fysiotherapie is bewegen, bijvoorbeeld gericht op het verbeteren van de conditie en/of kracht. Dat kan via meer traditionele fysiotherapeutische benaderingen, maar ook via mindful bewegen of dansante fysiotherapie. Er is echter meer mogelijk.

Relaxatie als ingang

Omdat er een relatie is tussen stress en de ernst van de klachten bij fibromyalgie is het ook verstandig om de patiënt stressmanagement aan te leren. Ook hier is het passend voor de fysiotherapeut om een fysieke ingang te kiezen. Relaxatie training ligt bijvoorbeeld meer voor de hand binnen de fysiotherapie dan een training in rationeel denken. Bij relaxatie training kan men daarbij denken aan autogene training van Schultz of progressieve relaxatie van Jacobson. Beide zijn goed onderzochte methoden. Een methode die wat minder bekend is binnen de fysiotherapeut is de Mitchell Method Relaxation Technique (MMRT) van Laura Mitchell. Voor een uitgebreide beschrijving van de methode zie eind van deze samenvatting.

De methode bestaat uit geleide fantasie, spierrelaxatie en ademoefeningen. In deze methode oefent de patiënt een houdingspatroon aan die tegengesteld is aan een stress gerelateerd houdingspatroon. Een stress gerelateerd houdingspatroon kenmerkt zich door flexie in de romp en ledematen, elevatie van de schouders, en extensie hoog cervicaal. De patiënt wordt systematisch aangeleerd bewegingen te maken in de tegengestelde richting en te voelen wat het verschil in lichaamsgevoel is.

Onderzoek toont dat de Mitchell methode stress kan reduceren. De methode is extra geschikt voor patiënten met fibromyalgie omdat die ‘bewegen’ vaak als pijncoping hebben, en lang onbeweeglijk stilliggen onplezierig kan zijn. Bij de methode Mitchell worden, net zoals bij progressieve relaxatie, kleine bewegingen gemaakt. De sessies zijn ook relatief kort en worden daardoor beter geaccepteerd.  De auteurs in dit artikel beschrijven een onderzoek naar het effect van de Mitchell methode bij patiënten met fibromyalgie waarbij de methode online aangeboden werd.

Methode

In deze RCT werd de Mitchell Method Relaxation Technique vergeleken met twee controle groepen: aandacht controle, en een groep die gebruikelijke zorg ontving.

Metingen

Primair

  • Pijn ernst: VAS
  • Slaap: Medical Outcome Study Sleep Scale (MOS-SS).
  • Vermoeidheid: vermoeidheid subschaal van de SF-36.

Secundair

  • Impact van fibromyalgia: revised Fibromyalgia Impact Questionnaire (FIQR).
  • Depressie (Dysforie): depressie subschaal van de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS).
  • Angst: angst subschaal van de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS).
  • Gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven: SF-36.
  • Coping: twee enkelvoudige vragen.
  • Ervaren stress: Perceived Stress Scale (PSS)
  • Geloofwaardigheid therapie: credibility scale.

Behandelingen

Interventiegroep: de groep die Mitchell Method Relaxation Technique kreeg ontving (N=67) een geschreven instructie en een korte audio opname van de methode (5 min, 20 sec). Elke dag moesten ze die opname beluisteren en er 4 weken mee oefenen. Het oefenen kon in zit achter een bureau of liggend op de vloer uitgevoerd worden. De audio bestond uit verbale instructies als “beweeg en voel”, “stop”, “voel”. Op deze wijze werden verschillende lichaamsdelen langsgelopen; armen, benen, romp, hoofd en gezicht. Na deze spierontspanning moest men een tijdje een rustige buikademhaling oefenen gevolgd door het verbeelden van een prettige ontspannende situatie gedurende één minuut.

De aandacht controlegroep (N=66) moest elke dag luisteren naar een audiofile met daarop een rustige hartslag. Er werd verteld dat dit kalmerend werkt en zo de slaap kan bevorderen en stress en pijn kan verminderen. De interventie en de aandacht controle werden als even geloofwaardig gescoord.

De wachtlijst groep (N=58) ontvingen alleen de gebruikelijk zorg.

Resultaat

Op de primaire uitkomstmaten werden er significante verschillen tussen de groepen in de voor-nameting gevonden wat betreft slaapproblemen en inadequate slaap, angst en vermoeidheid. Op pijn en de secundaire uitkomstmaten werd er geen verschil gevonden tussen de groepen.

Nadere analyse toont dat de Mitchell methode het significant beter doet op vermoeidheid dan de aandacht controle of de wachtlijstgroep. Op angst doet de aandachtgroep het beter dan de wachtgroep. De interventie groep doet het op angst niet beter dan de wachtgroep. Op inadequate slaap gaat de Mitchell groep meer vooruit dan de wachtgroep, maar er is er geen verschil met de aandacht groep. Op slaapproblemen doet de Mitchell methode het beter dan de aandachtgroep en de wachtlijst groep. Kijkt men naar de doses-respons relatie dan blijkt dat hoe vaker men per week oefent hoe groter het effect op de pijn is. Aanbevolen wordt minimaal drie keer per week te oefenen. Bij follow-up na één maand is alleen het effect op vermoeidheid behouden.

TIP:  Dagelijkse beslommeringen correleren met hoofdpijn

Opmerkingen samenvatter

Deze eenvoudige en kortdurende interventie heeft significante maar bescheiden effecten op angst, vermoeidheid, inadequate slaap en slaapproblemen. Het effect op pijn is alleen aanwezig als patiënten drie of meer keer per week oefenen. Het effect op vermoeidheid blijft na follow-up behouden. Dat maakt deze interventie de moeite waard om de patiënten aan te bieden. Tegelijkertijd zijn de effecten bescheiden en is er natuurlijk meer nodig. Men kan daarbij denken aan bovenbeschreven lichamelijke interventies, zoals kracht of conditietraining, maar ook besluiten om de ontspanningstraining of mindfulness training meer robuust in te zetten: langer per sessie oefenen en bijvoorbeeld twee of drie maanden achterelkaar.
Chronische aandoeningen zijn niet voor niets ‘chronisch’, dat wil zeggen tamelijk resistent tegen verandering. Denken dat het probleem te verminderen of zelfs oplosbaar is met een eenvoudige interventie is niet reëel.  Toch kunnen eenvoudige korte interventies een plaats hebben, bijvoorbeeld als de patiënt weinig gemotiveerd is om meer ‘inzet’ te leveren of omdat de patiënt vindt dat hij/zij er geen tijd voor heeft.

Beschrijving van de methode door Laura Mitchell zelf

Laura Mitchell is hier zelf aan het woord.

De patiënt kan op zijn rug op de vloer liggen op een mat, met een kussen onder het hoofd of als hij wil op zijn zij liggen met de onderarm achter zijn lichaam en het boven liggende been gebogen in de knie. Als alternatief kan hij in een rechte armstoel zitten, waarvan de achterkant hoog genoeg is om zijn hoofd te ondersteunen. Als de patiënt al in bed ligt, help hem dan richting een van deze posities. Maak zo min mogelijk ophef over het oefenen: een rechttoe rechtaan attitude is het beste zonder sfeer van mystiek rond de behandeling. Een no nonsens benadering die suggereert dat de patiënt rechtstreeks en snel ontspanning zal vinden. Een verduisterde kamer is niet nodig en wel of geen geluid is onbelangrijk. De kamer moet net warm genoeg zijn voor normaal comfort.

Leg in een rustig gesprek de bovenstaande regels eenvoudig en kort uit. Ik (Laura Mitchell) gebruik hiervoor slechts vijf minuten en kies mijn woorden met zorg om bij de patiënt aan te sluiten en maak gebruik van lekentermen om stress en spieractie te beschrijven. Ik benadruk dat iedereen stress heeft, ook ik, en dat de patiënt een eenvoudige manier zal leren om ermee om te gaan als het zich voordoet. Dit zal vaak zijn, omdat elk druk leven vol stress is.
Ik leg uit dat hij/zij een techniek zal leren die hij/zij zelfstandig moet oefenen en in de loop van de tijd steeds beter leert beheersen. Net zoals leren fietsen. Vanaf het begin is van belang dat de patiënt op geen enkele manier afhankelijk wordt van de fysiotherapeut om ontspanning te creëren. Het is zijn eigen verdienste.

Aan elke lichamelijke regio worden drie opdrachten gegeven:

  1. Beweeg richting de tegengestelde houdingspositie van stress dat wil zeggen de positie van gemak.
  2. Stop met deze tegengestelde beweging.
  3. Registereer in de hersenen de nieuwe houdingspositie.

Aan elk gebied worden specifieke opdrachten gegeven. Deze variëren nooit. Ze zijn zorgvuldig geselecteerd gedurende jarenlange ervaring en geschikt om staand, zittend, liggend of in zijlig uit te voeren. Ze geven de nieuwe gewrichts- of houdingsposities precies door en worden snel onthouden. De patiënt moet niet streven naar spierveranderingen maar naar voltooide posities in gewrichten. Hij zal dan spierveranderingen gebruiken om dat te bereiken. Dit is normaal bij het maken van beweningen: het is veel gemakkelijker om de gewrichtspositie te registreren dan de spierspanning.

TIP:  Automatisatie van lopen meten en trainen

De veranderingen kunnen snel geleerd worden net zoals andere motorische vaardigheden. Omdat de patiënt het een plezierige ervaring vindt om stress zo te reduceren, heeft hij het vaak al in één les onder de knie. Hij heeft dan de essentie door. Natuurlijk zal door frequent te oefenen een grotere diepte van ontspanning en snelheid van ontspanning ontstaan.

Tijdens de behandeling geeft de fysiotherapeut de opdrachten, maar al snel leert de patiënt om op eigen commando zijn gewrichten richting de gewenste positie te bewegen. Ook fietsen hebben we eerst geleerd via anderen, maar daarna ons volledig eigen gemaakt.

De volgende opbouw geeft de beste resultaten. Het is verstandig om de patiënt te vertellen welk lichaamsdeel aan de beurt is. De volgorde in het afwerken van de lichaamsdelen is altijd hetzelfde. De patiënt onthoudt alleen de bewoordingen die vetgedrukt zijn. Na elke directe opdracht volgt een korte toelichting die de patiënt helpt bij het opbouwen van een duidelijk beeld in zijn geest.

Opdrachten voor de bovenste ledematen

“Trek je schouders naar je voeten”

Schouders weg van de oren waardoor de nek langer wordt. STOP. Registreer nu dat je schouders lager liggen en dat er een grotere ruimte tussen de schouders en je oren is.

“Ellebogen uit en open”

Verplaats je hele arm meer zijwaarts en maak een open hoek bij de elleboog. STOP. Registreer nu de vorm van je arm en elleboog.

“Vingers lang en ondersteund”

Strek je vingers uit en leg ze op iets zodat je voelt wanneer ze terugkeren naar hun gebogen positie. Leg ze op je buik of dijen, op de vloer of op de armenleuning van je stoel, net wat het beste bij je past. Laat de handen elkaar niet raken want dan registeren ze deze aanraking in plaats van hun eigen positie. STOP ermee. Registreer nu dat je handen echt rusten, dat de nagels boven en dat vingertoppen tegen een steun aanliggen. Voel je duim terwijl die rustig naast de vingers ligt. De duim en vingertoppen zijn erg gevoelig en wanneer je brein realiseert dat ze rustig stilliggen, begint het dit ‘gemak’ te waarderen. Concentreer je op het voelen van de posities van je vingers en beide duimen.

Opdrachten voor de onderste ledematen

Je heupen

“Draai je heupen naar buiten”

Leg je benen niet over elkaar en voel hoe je bovenbenen naar buiten rollen. STOP. Voel dat je billen losser zijn en je beide benen naar buiten gedraaid liggen.

Je knieën.

“Beweeg je knieën heel voorzichtig tot ze comfortabel zijn”

Wanneer ze comfortabel liggen STOPPEN. Voel je comfortabele knieën. Registreer het in je hersenen.

Je voeten

“Duw je voeten weg van de uiteinden van je been”

Wanneer je dit doet moeten de spieren aan de voorzijde van de benen ontspannen. STOP. Wanneer je stopt, ontspannen de spieren aan de achterkant van de benen. Voel het resultaat – je voeten hangen meer af.

Opdrachten voor de romp

”Druk je lichaam in de steun”

Druk richting de vloer of het bed of de rugleuning van de stoel, niet richting de zitting. STOP. Voel nu de steun die je omhooghoudt.

Opdrachten voor het hoofd

“Druk je hoofd in het kussen”

Voel beweging in je nek terwijl je dit doet. STOP. Voel het gewicht van je hoofd (ongeveer 5 kg) liggend in dit nestje dat je ervoor hebt gemaakt. Terwijl de hersenen registreren dat je hoofd wordt ondersteund, ontspant het alle nekspieren.

Ademhaling

Tijdens de behandeling zal de patiënt waarschijnlijk diep zuchten. Vraag hem om een diepe inademing te doen die de romp en onderste ribben naar voren uitzet om vervolgens gemakkelijk uit te ademen. De ribben bewegen als het op en neer gaan van de vleugels van een vogel. De ademhaling is verder niet geassocieerd met andere bewegingen en ook wordt de timing niet opgelegd. Als de patiënt zijn eigen ademhaling niet vanzelf door zuchten verandert, dan is dit het moment om te vragen om eens te zuchten.

TIP:  Zelfbehandeling van slaapstoornissen is mogelijk

Opdrachten voor het gezicht

De kaak

“Laat de kaak hangen”

Houdt de lippen op elkaar anders wordt de mond onaangenaam droog. Laat alleen je tanden in je mond van elkaar gaan en de kaak naar beneden vallen. STOP. Voel dat de tanden van elkaar zijn en de wangen als slappe ballonen zijn.

De tong

Voel of de tong tegen het gehemelte van de mond is geplakt: als dat zo is, “haal tong van het gehemeld weg en leg het terug in de mondbodem” STOP. Voel nu je ontspannen tong en keel.

 

De ogen

“Sluit de ogen”

Trek de oogleden naar beneden over de ogen alsof je een rolgordijn naar beneden trekt. Knijp de ogen niet dicht. STOP. Voel nu de aangename duisternis die je ogen produceren als ze in rust zijn.

Het voorhoofd

“Voorhoofd glad, vanaf de wenkbrauwen verder de haarregio in, ga door met de beweging over de bovenkant van het hoofd en langs de achterkant van de nek”

STOP — voel – Dit ontspant de frontalis-spieren die de wenkbrauwen fronzen en de hoofdhuid optrekken. Omdat deze spieren geen gewrichten bewegen, is het in het begin moeilijk te voelen of ze gespannen of slap zijn. Deze grote spier kan erg gespannen zijn. De patiënt beschrijft deze stress-sensatie als “een strakke band rond het hoofd”. Door te oefenen kan het naar believen worden verminderd.

====

De patiënt is nu klaar met het leren van de hele reeks. Hij blijft de hele cyclus doorlopen en hoort de originele frases en uitleg die bij elk onderdeel hoort, steeds weer opnieuw. Hij mag niet meer dan één lichaamsregio tegelijk bewegen. De veranderingen worden in de bovenstaande volgorde ervaren.

Op deze manier zal hij geleidelijk een aangenaam gevoel van comfort door zijn hele lichaam ontwikkelen. Dit is ontspanning. Alleen als deze duidelijk gelukt is, kan het woord ‘ontspanning’ worden gebruikt en kan de patiënt aandacht aan deze ontspanning geven. Er moet nogmaals op worden gewezen dat de patiënt zelf eraan werkte om deze ontspanning te verkrijgen. Het is zijn eigen verdienste.

Tijdens het lesgeven beweeg ik (Laura Mitchell) door de kamer, zodat de patiënt zich realiseert dat hij volledig onthecht is, en er is geen sprake van enige vorm van suggestie noch van hypnose. Ik spreek relatief luid, en doe geen pogingen om de patiënt met mijn stem te kalmeren, noch raak ik hem aan. De enige uitzondering op deze regels is in het omgaan met een zeer jong kind, bijvoorbeeld lijdend aan astma, of bij zeer oude, zeer zieke of mentaal aangedane patiënten. In die gevallen zit ik stil naast de patiënt met mijn gezicht naar hem toe en breng ik zijn ledematen zachtjes in de gemaksposities. Tegelijkertijd herhaal ik met kalmerende stem de bovenstaande opdrachten keer op keer, zodat ze zijn bewustzijn binnendringen zonder enige inspanning van zijn kant. Meestal kan men de patiënt heel snel kalmeren, terwijl hij de reeks één of twee keer herhaalt.

Wanneer het lichaam volledig ontspannen is, gebeurt het soms dat de geest hinderlijk actief wordt. Als dit zo is, vertel de patiënt dan dat hij een aantal gelukkige gedachten moet uitkiezen waarmee hij zijn denken kan bezighouden. Ze moeten een herhaling in zich hebben – zoals wandelen door een tuin verbeelden of door een gebed herhalen, een gedicht of zelfs een vermenigvuldigingstafel opzeggen. Hij moet niet proberen stil te staan ​​bij een enkel ding, noch plannen maken voor de toekomst.

De patiënt moet worden aangemoedigd om thuis dagelijks volledig te ontspannen totdat hij de veranderingen onder de knie heeft. Hij kan deze dan welbewust in sommige situaties gaan gebruiken terwijl hij in andere situaties kiest om actief blijven.

Bron

Amirova, A., Cropley, M., & Theadom, A. (2017). The effectiveness of the Mitchell Method Relaxation Technique for the treatment of fibromyalgia symptoms: A three-arm randomized controlled trial. International Journal of Stress Management, 24(1), 86-106.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb