Kennis, attitude en handelingen van fysiotherapeuten ter voorkoming van chronische nekpijn

Introductie

Chronische nekpijn is een veelvoorkomend probleem in de maatschappij. Chronische pijn kan aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks functioneren en wordt geassocieerd met depressieklachten en kan relaties en interacties met andere mensen beïnvloeden. Het is bekend dat neurofysiologische veranderingen worden gemoduleerd door psychosociale factoren. De evidentie voor fysiotherapie bij chronische nekpijn is daarom matig; voor het voorkomen van chronische nekpijn is een biopsychosociale benadering nodig. Bij voorkeur vindt behandeling van nekpijn op zijn laatst plaats in de subacute fase om chroniciteit te voorkomen.

Eerdere onderzoeken tonen vooral aan dat in de behandeling van nekpijn vooral aandacht wordt besteed aan de fysieke problemen die patiënten ondervinden, waarbij de psychosociale factoren vaak het onderspit delven. Het praktisch handelen van de therapeut wordt direct beïnvloed door de kennis en attitude die de therapeut heeft over gezondheid en ziekten. Het is dus waarschijnlijk dat deze kennis en attitude een zeer belangrijke rol spelen in de keuzevorming in het behandelproces. Het gedrag van fysiotherapeuten bij chronische musculoskeletale klachten is al eens onderzocht, echter is er nooit gekeken naar de kennis en attitude van therapeuten bij aspecifieke, acute en subacute nekpijn nekpijn. Dit onderzoek heeft daarom interviews uitgevoerd bij therapeuten om het identificeren en modificeren van prognostische factoren in kaart te brengen bij patiënten met niet-chronische nekpijn.

Methode

Dit onderzoek betreft een kwalitatieve studie met semi-gestructureerde interviews met fysiotherapeuten in de eerste lijn. De geïncludeerde fysiotherapeuten hadden minstens één jaar werkervaring en zagen minstens één patiënt met aspecifieke nekpijn per week. De auteurs hebben geprobeerd maximale variatie aan te brengen in geslacht, leeftijd, ervaring, specialisatie en cursussen tussen de participanten. De interviews zijn getranscribeerd en gecodeerd.

Resultaten

Dertien interviews zijn afgenomen bij Nederlandse fysiotherapeuten die werkzaam zijn in de eerste lijn. De interviews duurden tussen 43 en 90 minuten. Zeven mannen en zes vrouwen participeerden in het onderzoek. Alle therapeuten hadden een bachelordiploma van fysiotherapie en hadden aanvullend relevante cursussen gedaan of hebben een mastergraad behaald.

Uiteindelijk kwamen er zeven thema’s, 16 categorieën en zes subcategorieën geïdentificeerd uit de interviews wat resulteerde in een aangepast ‘knowledge, attitude and practice model’. De zeven thema’s worden hieronder kort uitgelicht:

Thema 1: eigen kennis en attitude volgens de therapeuten.

Alle therapeuten beaamden dat psychosociale factoren invloed hadden op herstel en pijnervaring tijdens het behandelproces zoals stress op werk en persoonlijke situaties. Vooral bewegingsangst en bezorgdheid werden genoemd als stressoren. Tien therapeuten linkten biomedische karakteristieken aan psychosociale karakteristieken in de verklaring voor de pijn, waar drie therapeuten een puur biomedische verklaring gaven. De meeste participanten gaven aan vooral biomedisch naar klachten te kijken in het begin van hun carrière, maar door werkervaring op te doen zijn ze breder gaan kijken.

Thema 2: de rol van de fysiotherapeut

De meeste therapeuten gaven aan hun rol te hebben verbreed de afgelopen jaren. Met name de manueel therapeuten zijn psychosociale gaan kijken over de jaren heen. De rol van therapeut bij niet-chronische nekpijn verschilde echter wel tussen de participanten. Twee therapeuten benoemden uitgebreid  te kijken naar psychosociale factoren zoals depressie en burn-out. Vier therapeuten waren onzeker in hoeverre zij hierin moesten stilstaan. Vier therapeuten gaven duidelijk het probleem altijd fysiek te benaderen. Bijna alle therapeuten waren het er over eens dat coachen, adviseren en educatie belangrijk waren in het therapeutische proces.

Thema 3: therapeutische relatie

Samenwerking en vertrouwen werden benoemd als belangrijkste factoren in een therapeutische relatie. De meeste therapeuten gingen mee in het verhaal van de patiënt om vertrouwen te winnen. Ook hands-on therapieën werden toegepast om vertrouwen te winnen. Bijna alle therapeuten waren het erover eens dat afhankelijkheid vermeden moet worden en eigen verantwoordelijk van de patiënt gestimuleerd moet worden.

Thema 4: intrinsieke barrières

Sommige participanten voelden zich niet bekwaam genoeg om adequaat om te gaan met meer complexe psychosociale factoren. Ze benoemden verbale en non-verbale communicatie als belangrijkste middel om deze patiënten te benaderen. De meeste fysiotherapeuten vonden het moeilijk om omstandigheden op het werk en het persoonlijke vlak te beïnvloeden. Ze weten dat deze factoren relevant zijn, maar weten niet hoe ze te beïnvloeden.

Hoewel de meeste therapeuten het belang zien van een brede blik op de klacht, vielen ze vaak terug in oude biomedische benaderingen wanneer ze het gevoel hadden geen invloed te kunnen uitoefenen op de psychosociale factoren.

Thema 5: externe barrières

Niet alle patiënten stonden open voor een psychosociale benadering. De meeste patiënten met acute of subacute nekpijn op zoek naar een quick fix. Wanneer patiënten chronische nekpijn hebben gaan zij meer openstaan voor een brede blik.

Thema 6: gedrag van de therapeut in de praktijk

De meeste therapeuten gaven vooral aan op basis van ervaring psychosociale factoren in kaart te brengen. Dit doen ze door middel van een onderbuikgevoel, aandacht voor non-verbale tekenen, follow-up vragen stellen, een open attitude en een open gesprek aangaan met de patiënt.

De meeste therapeuten hadden een duidelijk idee over de behandeling van somatische klachten, echter was er veel onzekerheid over hoe psychosociale factoren behandeld moesten worden. De meerderheid gaf aan een fysieke benadering te gebruiken bij de behandeling van klachten waarbij het uiteindelijke behandeldoel wel meer psychosociaal gericht was. Zo werd nekonderzoek gebruikt om bezorgdheid en bewegingsangst te beïnvloeden.

In het begin van het behandeltraject wordt vooral meegegaan in de wensen van de patiënt, om uiteindelijk een behandelstrategie te kiezen die ook chronificatie dient te voorkomen.

Thema 7: zelfreflectie

De manueel therapeuten gaven aan dat specifieke kennis en vaardigheden essentieel waren voor het onderzoeken en behandelen van patiënten met nekpijn omdat ze het zelfvertrouwen hadden om onderliggende pathologieën en somatische factoren uit te sluiten als oorzaak van de nekpijn. Dit zelfvertrouwen hebben ze opgebouwd uit het experimenteren in de praktijk, het opdoen van ervaring en door ‘het gewoon te doen’.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat er barrières ervaren worden bij fysiotherapeuten in de vertaalslag tussen feitelijke kennis en de praktische toepasbaarheid ervan. Als fysiotherapeut zijn wij ons bewust van het belang van niet alleen de biomedische factoren, maar ook de psychosociale factoren. Het verbeteren van het kritisch handelen in de praktijk is vooral afhankelijk van het kritisch reflectievermogen van de therapeut.

De uitkomsten van deze interviews zijn, denk ik, voor veel fysiotherapeuten zeer herkenbaar. Elke fysiotherapeut zet ongetwijfeld zijn beste been voor met de beste intenties, maar de balans in wat je de patiënt zou wíllen bieden en uiteindelijk kán bieden, is vaak moeilijk te vinden. Daarom is het van groot belang dat wij onze twijfels en vragen kunnen spiegelen aan collega’s binnen en buiten ons werkveld om kritisch naar het eigen handelen te kijken. Dit kan een aanzet zijn tot positieve verandering van jouw manier van handelen als therapeut en daarmee worden direct de resultaten die behaald worden met de patiënt beïnvloed.

Bron: Verwoerd MJ, Wittink H, Goossens MEJB, Maissan F, Smeets RJEM. Physiotherapists’ knowledge, attitude and practice behavior to prevent chronification in patients with non-specific, non-traumatic, acute- and subacute neck pain: A qualitative study. Musculoskelet Sci Pract. 2021 Dec 11;57:102493. doi: 10.1016/j.msksp.2021.102493. Epub ahead of print. PMID: 34922256.

Foto bij artikel door RichVintage / iStock.