Houdingsbewustzijn meten bij patiënten met chronische pijn

Een slechte houding en houdingscontrole is geassocieerd met musculoskeletale pijn. Bij rugpijn bijvoorbeeld speelt disfunctionele spieractivatie, verminderde mobiliteit, verstijven van de rug, houdingsinstabiliteit, en minder accurate positie zin. Daarom richten een aantal interventies zich op het verbeteren van de houding en houdingscontrole. Houdingsbewustzijn lijkt daarbij een belangrijke voorwaarde te zijn. Houdingsbewustzijn is gebaseerd op proprioceptieve informatie vanuit de lichaamsperiferie richting het centrale zenuwstelsel. Voor het  meten van het dagelijkse houdingsbewustzijn zou een vragenlijst handig zijn. De auteurs constateerden hier een leemte. Vandaar dat ze een vragenlijst ontwikkelden om te gebruiken bij wetenschappelijk onderzoek of in de klinische praktijk. Ze evalueren de lijst op psychometrische eigenschappen. Belangrijk voor fysiotherapeuten is dat ze ook kijken naar de associatie tussen de mate van houdingsbewustzijn en de mate van pijn, beperkingen, stress en depressie. De auteurs verwachten dat een slecht houdingsbewustzijn geassocieerd is met meer pijn en beperkingen.

Methode

De auteurs analyseren daartoe de data uit een eerdere studie die ze deden. Het betrof een effect onderzoek onder chronische pijnpatiënten. Deze patiënten vulden vooraf en na het interventieprogramma de volgende vragenlijsten in:

Centraal staat:

• Houdingsbewustzijn: Postural Awareness Scale (PAS). Deze lijst is special ontwikkelt voor chronische pijn patiënten (Cramer, e.a. 2013). De lijst bestaat uit 13 items.

Om de lijst te valideren werden de volgende lijsten aangeboden:

• Lichaamsbewustzijn vragenlijst: body awareness Questionnaire (BAQ).
• Responsitiviteit op lichamelijke sensaties: Body responsiveness Scale (BRS).
• Lichaamsbeeld: Dresden body image inventory.
• Bewuste aanwezigheid en zelfcontrole.

Om de relatie tussen houdingsbewustzijn en pijn en emotie te onderzoeken:

• Pijn: VAS
• Pijn perceptie: pain perception Scale (PPS).
• Beperkingen: Pain disability index (PDI).
• Depressie: Bech depression inventory (BDI).
• Stress: Percieved stress scale (PSS).

De vragenlijsten van 512 pijn patiënten konden geanalyseerd worden.

Resultaten

De auteurs komen via factoranalyse tot twee subschalen op de Postural Awareness Scale (PAS). Namelijk (1) hoog houdingsbewustzijn dat relatief moeiteloos ingezet kan worden en (2) laag houdingsbewustzijn en dat veel inspanning vraagt. De totaal score op de PAS was gemiddeld  41,2. De interne consistentie van de totale schaal is goed. Bovendien waren er correlaties tussen de PAS en diverse aanverwante lijsten (bijv. lichaamsbewustzijn en mindfulness). Dit is een onderbouwing voor de validiteit van de PAS.
Belangrijk voor fysiotherapeuten is het gegeven dat een beter houdingsbewustzijn correleerde met een lagere score op pijn intensiteit, beperkingen, depressie en stress. Ander belangrijk punt is dat de houdingsbewustzijn vragenlijst sensitief is voor verandering bij succesvolle multimodale therapie. De verandering in de houdingsbewustzijn (PAS) correleerde met verbeteringen in pijn intensiteit, althans bij een subgroep van patiënten die schouderpijn of rugpijn hadden.

Opmerking samenvatter

Deze vragenlijst naar houdingsbewustzijn is een uitkomst voor fysiotherapeuten die lichaamsbewustwording een belangrijk thema vinden. Het betreft een korte vragen lijst, die redelijk goed werkt. Dit is echter het eerste onderzoek en verder onderzoek is nodig om meer zekerheid omtrent betrouwbaarheid en validiteit te krijgen.

---

De PAS vragenlijst:

Item responses are scored on a 7-point Likert scale ranging from 1 (not at all true about me) to 7 (very true about me).

1. Needs to concentrate for being aware of posture *
2. Awareness of bad posture only by pain *
3. Slumps down when sitting *
4. Unaware of posture when focused *
5. Difficulties to consciously adopt a posture *
6. Often checks posture when working
7. Influences her/his own appeal by posture
8. Always aware of sitting or standing posture
9. Often makes her/himself aware of her/ his posture
10. Aware of posture even when focused
11. Regulates how she/he feels through posture
12. Needs to concentrate to feel whether a posture benefits her/him or not *

*De vragen met een * worden omgekeerd gescoord.

---