Het effect van zelfcompassie op depressie bij chronische pijn

Mild naar jezelf zijn en de motivatie om je klachten te verlichten, oftewel zelfcompassie, speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van depressieve gevoelens bij chronische pijn. Het vergroten van deze positieve componenten van zelfcompassie is belangrijk. Maar misschien is het nog wel belangrijker om de negatieve tegenhangers – zoals oordelen over jezelf, isolatie, overidentificatie – te minimaliseren. Dat blijkt uit onderzoek onder 49 vrouwen met chronische musculoskeletale pijn.

Zelf-compassie speelt een beschermende rol tegen depressie bij vrouwen met chronische pijn, blijkt uit onderzoek. Zelf-compassie is de mogelijkheid om gevoelig te zijn voor het eigen lijden en gemotiveerd zijn om het te verlichten. Studies laten zien dat (een gebrek aan) zelf-compassie een voorspeller is van depressieve symptomen, negatieve gevoelens en beperkingen door de pijn. Omdat deze factoren vaak een rol spelen bij mensen met chronische pijn is een betere analyse van de rol van zelf-compassie nodig.

Een van de manieren om dit te doen is om zelf-compassie op te delen in componenten, zoals bijvoorbeeld ook gedaan wordt in de Self Compassion Scale, een veelgebruikt meetinstrument voor zelfcompassie. In deze vragenlijst wordt zelfcompassie opgedeeld in zes componenten. Drie hiervan zijn om (positieve) zelfcompassie te meten: vriendelijk zijn naar jezelf, algemene medemenselijkheid en mindfulness. De andere drie componenten onderzoeken juist de (negatieve) niet-compassievolle reacties: zelfoordelen, isolatie, overidentificatie.

Het analyseren van deze losstaande componenten is vooral belangrijk wanneer er ook gekeken wordt naar de overlap van zelf-compassie en andere psychologische processen zoals psychologische (in)flexibiliteit, acceptatie, gewaardeerde acties en mindfulness/bewustzijn in het heden. Dit zijn namelijk ook componenten die invloed hebben op depressieve gevoelens bij chronische pijn. Subcomponenten van niet-compassievol reageren kunnen bijvoorbeeld samenhangen met psychologische inflexibiliteit. En algehele medemenselijkheid en mindfulness lijken samen te hangen met bewustzijn in het heden. In deze studie kijken de onderzoekers welke componenten van (niet-) compassievol reageren een rol spelen bij depressieve gevoelens bij chronische pijn.

Methode

Aan deze studie namen vrouwen met chronische musculoskeletale pijn deel, die een poliklinisch pijnprogramma ontvingen. Mensen met ernstige klinische depressie werden geëxcludeerd uit het onderzoek. Het grootste deel van de mensen had fibromyalgie en/of lage rugpijn.

• Pijnintensiteit werd gemeten met de Numeric Pain Rating Scale (NPRS), een pijnschaal van 0 tot 10.
• Beperkingen door de pijn werden vastgelegd met de Pain Disability Index (PDI), die ook werkt met een schaal van 0 tot 10.
• Depressieve symptomen werden gemeten met de Depression, Anxiety and Stress Scale 21-items version (DASS-21)
• Pijnfusie en pijnvermijding werden vastgelegd op de Pain Scale (PIPS), die psychologische (in)flexibiliteit meet op een 7-puntsschaal, waarbij hogere scores wijzen op een hogere pijnfusie en vermijding
• Waardevol leven werd gemeten met de Valuing Questionnaire (VQ), bestaand uit 10 items
• Zelfcompassie werd gemeten met de Self-Compassion Scale (SCS) die de bovengenoemde 6 domeinen (vriendelijkheid naar jezelf, algehele medemenselijkheid, mindfulness, zelf-oordelen, isolatie en over-identificatie) in kaart brengt.

Resultaten

Er deden 49 vrouwen mee aan het onderzoek, met een gemiddelde leeftijd van 50,5 jaar. Compassievolle reacties hebben een significante correlatie met waardevol leven. Niet-compassievolle reacties correleren significant met pijnfusie, pijnvermijding, depressie en obstructies in waardevol leven. Meerdere regressieanalyses toonden aan dat  niet-compassievol reageren een significante voorspeller is van depressieve symptomen, nog meer dan pijnintensiteit en beperkingen en psychologische (in) flexibiliteitsprocessen. Niet compassievol reageren blijkt volgens de analyses  bij te dragen aan depressieve symptomen.

Conclusie en opmerkingen

De resultaten van deze studie laten zien dat bij chronische pijn vooral het niet-compassievol naar jezelf zijn samengaat met depressieve symptomen. Deze samenhang is sterker dan de samenhang van het wel compassievol zijn. Ook ging niet-compassievol reageren samen met beperkingen in waardevol leven, terwijl compassievol leven juist samenhangt met vooruitgang in waardevol leven. Vooral bij mensen met chronische pijn vraagt dit om meer onderzoek om te kijken of programma’s bij chronische pijn zich meer (moeten) richten op een toename in zelfcompassie of een afname in niet-compassievolle reacties. Compassie-gebaseerde oefeningen kunnen volgens de auteurs niet alleen gunstig zijn voor een focus op acceptatie en zelf-vriendelijkheid, maar ook voor het ontwikkelen van algehele verbondenheid en veiligheid.

Binnen mindfulness training is het ontwikkelen van zelfcompassie een belangrijk onderdeel. Voor fysiotherapeuten die mindfulness willen leren inzetten tijdens hun behandeling of in groepen is er de cursus de Mindful Fysiotherapeut.

Bron: Sérgio A Carvalho, José Pinto-Gouveia, David Gillanders, Teresa Lapa, Ana Valentim, Elsa Santos, Juliana Paciência, Paula Castilho (2020). Above and beyond emotional suffering: the unique contribution of compassionate and uncompassionate self-responding in chronic pain. Scand J Pain. Oct 25;20(4):853-857.

Foto bij artikel door ivanastar / iStock