Het effect van oefeningen thuis op een stoel op het fysieke functioneren bij ouderen

Door de sluiting van de sportscholen en buurtcentra tijdens de lockdowns, is het percentage mensen dat wekelijks sport vanaf het voorjaar 2020 gedaald. Om ondanks de coronacrisis toch fit en gezond te blijven, zijn er heel wat initiatieven ontwikkeld om ouderen in beweging te houden. Op sociale media verschenen filmpjes met oefeningen die makkelijk thuis zelf te doen zijn, zoals bewegen op een stoel. Zo zond de tv-zender OPEN Rotterdam op elke dinsdagavond een aflevering van Stoelfit uit. Een programma dat 24 uur lang elk uur werd herhaald. Een kwartiertje sportles voor de tv vanuit de stoel. Waarmee een ander publiek bereikt werd dan Nederland in Beweging, waar het niveau veel hoger ligt.

De auteurs van dit artikel zochten uit wat het effect is van deze thuisoefeningen. Ze vatten de wetenschappelijke literatuur over bewegen op de stoel samen.

Methode

Ze zochten naar studies over beweegprogramma’s op een stoel bij volwassenen van 50 jaar en ouder. Interventies moesten minstens twee weken duren, en er moest een effect op het fysieke functioneren worden gemeten. Alleen studies waarin het beweegprogramma op de stoel werd vergeleken met niet-zittende oefeningen, gebruikelijke zorg of geen/minimale interventie, namen ze mee. Wanneer minimaal drie studies dezelfde uitkomstmaat rapporteerden, dan voerden de auteurs een meta-analyse uit.

Resultaten

In totaal includeerden de auteurs 25 studies. Bij elkaar opgeteld deden er ruim 1300 deelnemers mee. In elf studies was er een controlegroep die niet aan lichaamsbeweging deed. Deze deelnemers kregen bijvoorbeeld voorlichting over bewegen en gezondheid, of ze deden andere activiteiten zoals kunst- of muziektherapie, of sociale activiteiten. In tien studies moesten de deelnemers in de controlegroepen gewoon doorgaan met hun gebruikelijke dagelijkse activiteiten. Andere studies boden alternatieve lichaamsbeweging, zoals informatie over yogalessen in de buurt, weerstandsoefeningen, of balansoefeningen in stand.

Van negentien studies konden de resultaten van afzonderlijke onderzoeken gecombineerd worden tot één overall schatting van het bestudeerde effect. Oefenprogramma’s op de stoel verbeterden significant de handknijpkracht en de 30-second Arm Curl Test (30 seconden lang herhaaldelijk een halter (vrouwen 2kg en mannen 3 kg) optillen). Ook de 30-second Chair Stand Test (30 seconden lang herhaaldelijk opstaan uit de stoel zonder gebruik van de handen) verbeterde significant na een zittend oefenprogramma.

Er waren geen significante verschillen tussen groepen op de Berg Balans Schaal, de Timed-up-and-Go test of loopsnelheid tussen de interventie- en controlegroepen. Ook waren er geen significante verschillen wat betreft de zelf-gerapporteerde activiteiten van het dagelijks leven of valangst.

In de studies waarvan resultaten niet bij elkaar opgeteld konden worden, vonden de auteurs ook positieve uitkomsten. Zoals verbeteringen in kracht en uithoudingsvermogen in de benen, verbeteringen van het dynamisch evenwicht en flexibiliteit.

De positieve effecten waren te zien in interventies die korter dan twaalf weken duurden, en ook op de middellange termijn (twaalf weken tot zes maanden).

Discussie en conclusie

Thuis oefenen op een stoel kan spierkracht in armen en benen verbeteren. Ook bij kortdurende interventies. Handknijpkracht geeft een indicatie van de hoeveelheid spiermassa in het lichaam, en is een indicator voor kwetsbaarheid. Handknijpkracht is ook voorspellend voor mortaliteit en achteruitgang in functioneren. Het statistisch significante effect van stoeloefeningen op de handknijpkracht is daarom een klinisch relevante bevinding.

Thuis oefenen op een stoel is voor ouderen een eenvoudige manier om spierkracht te behouden en te verbeteren. Dit is een boodschap die kan helpen om ook ouderen die inactief zijn, of een slechte conditie hebben op een veilige manier te laten bewegen. In het gesprek met de patiënt over de voordelen van bewegen op de stoel, moet duidelijk worden dat elke activiteit beter is dan geen activiteit.

Bron: Klempel, N., Blackburn, N.E., McMullan, I.L., Wilson, J.J., Smith, L., Cunningham, C., O’Sullivan, R., Caserotti, P., Tully, M.A. (2021). The Effect of Chair-Based Exercise on Physical Function in Older Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health;18(4):1902. doi: 10.3390/ijerph18041902

Foto bij artikel door wanderluster / iStock