Lopen bij reuma verbeteren via dansant bewegen

De meeste mensen met reumatische artritis zijn functioneel beperkt door pijn, gewrichtsproblematiek, verzwakte spieren en een lage cardiorespiratoire conditie. Diverse programma’s gericht op het verbeteren van de fysieke conditie zijn ondertussen onderzocht. In deze bewegingsprogramma’s werd o.a. gebruikgemaakt van fietsergometers, en bijvoorbeeld tai chi, wandelen en aquajogging. Ook dans programma’s zijn ingezet. Perlman, e,a, 1990 combineren bijvoorbeeld een 16 weken dansprogramma met het trainen van probleem oplossende vaardigheden. Noureau, e.a. 1995 evalueren een soortgelijk dansprogramma maar dan van 12 weken. In het algemeen verbetert de fysieke conditie en het fysiek functioneren terwijl er geen nadelige effecten worden gemeld op de gewrichtsproblematiek.
De auteurs van dit artikel willen een dansprogramma onderzoeken bij reumapatiënten die sterker beperkt zijn dan in voorgaande onderzoeken. Het betreft RA klasse III: zelfzorg gaat nog, maar werk en recreatie zijn beperkt. Bovendien willen de het bewegen niet alleen in loopafstand/tijd evalueren, maar ook kijken of er in het lopen kinematische veranderingen zijn. Bovendien is het programma korter: 8 weken, 2x per week 1 uur.  Een eerder artikel (Noureau, e.a. 1997) rapporteerde de volgende effecten van het dansprogramma bij 10 vrouwen met RA: ongeveer 40% van de patiënten laten een verbetering van 10%-20% van de cardiorespiratiore conditie zien (VO2max). Ook ten aanzien van depressie, angst, spanning en vermoeidheid vond men positieve effecten.

In het huidige artikel rapporteerden ze de effecten op het lopen via drie testen:

• 50-foot test of walking (15,24 meter): hoe snel legt men deze afstand af als men dit zo snel mogelijk probeert?
• 6 minuten wandeltest: hoe ver komt men in 6 minuten als men loopt in natuurlijke candans?
• Spatiotemporele, kinematische en kinetische variabelen werden vastgelegd van de heup, knie en enkels via een 2 dimensionele videoregistratie met 14 markers. Grondreactiekrachten werden gemeten.

Het programma werd ontwikkeld en begeleid door een fysiotherapeut, ergotherapeut en fitness instructeur. Het programma bestond uit een aantal fasen die alle met muziek begeleid werden:

1. Warm-up: in zit (5 min) en stand (2 min). Geïsoleerde en gecombineerde bewegingen van de gewrichten van de bovenste en onderste extremiteiten binnen een pijnvrije bewegingsuitslag. Rustig stretchen van de plantair flexoren van de enkel, extensoren van de knie, en extensoren van de elleboog.
2. Dansant bewegen afgewisseld met herstel: Dans 10 minuten in de eerste 2 weken en elke week een paar minuten erbij tot 25 minuten. Het dansante bewegen bestond uit langzame bewegingen in een ritmisch patroon dat alle gewrichten betrof. Hoge grond-impact werd vermeden evenals abrupte bewegingen, circumductie, en cervicale bewegingen. Enkele voorbeelden van de talloze oefeningen zijn: lopenbewegingen voor- achter- en zijwaarts, met extra inzet van ellebogen en schouders. De belasting lag op 50% van de maximale hartfrequentie die eerder getest was. Dit werd gaandeweg opgevoerd (indien mogelijk tot 60%-70% van de maximale hartfrequentie. Herstel door rustig te wandelen met rustige armbewegingen in de cardiane vlakken (3 minuten)
3. Ontspanningsoefeningen: diverse soorten worden kort uitgeprobeerd (4 of 5 minuten).

Resultaten

De therapietrouw was hoog: gemiddeld verschijnt men op 92,5% van de sessies. Er treedt geen verslechtering op van de gewrichtsproblematiek. Zwelling is zelfs wat afgenomen na het programma. De loopsnelheid is significant toegenomen na het aerobe dansprogramma. Dit was significant voor de 6 minuten wandeltest en de analyses in het looplab, maar niet voor de 50-foot looptest. De loopsnelheid verhoging wordt behaald door een significante toename in staplengte en een verkorting van de staptijd. De gewrichtshoeken tijdens de relevante loopfasen nemen toe in de heup (bijvoorbeeld de totale bewegingsuitslag) en knie (bijvoorbeeld knieflexie tijdens steunfase) en gaan meer richting de referentiewaarde.
Wat betreft responsiviteit voor verandering waren de analyses in het looplab het meest responsief, gevolgd door de 6 minuten wandel test.

Opmerkingen samenvatter

Dit programma laat duidelijk zien dat aerobe dansant bewegen goed te verdragen is door patiënten met tamelijk ernstige reuma (klasse III). In eerder onderzoek zag men al een verbetering in VO2max en op depressie, angst, spanning en vermoeidheid. Dit onderzoek laat zien dat ook het lopen zelf verbetert. Ook de cardiorespiratoire belasting is prima op te voeren tot er een trainingsprikkel ontstaat. Interessant van dit onderzoek is dat hier ook een fysiotherapeut aan meedeed.
Dansant bewegen gegeven door een fysiotherapeut is een prachtige combinatie. Fysiotherapeuten hebben veel kennis en ervaring met patiënten die verlaagd belastbaar zijn en dansante fysiotherapie leent zich uitstekend om fysiotherapeutische doelstellingen bij deze patiëntengroep te behalen. Bij Psychfysio opleidingen wordt een 8 daagse cursus dansante fysiotherapie gegeven waarin fysiotherapeuten leren om de principes van Laban / Bartenieff in te zetten voor het ontwikkelen en geven van bewegingslessen, bewegingstraining op muziek. Dit kan in groepen maar ook individueel aangeboden worden. In dat laatste geval kan de fysiotherapeut bijvoorbeeld een huiswerkoefening zo aanbieden dat deze op muziek uitgevoerd kan worden en bovendien meer gericht kan zijn op bewegingskwaliteiten zoals effort, flow, space en weight. Deze benadering heeft aanzienlijk meer diepgang qua bewegingsintegratie, bewegingsvariatie en authentiek bewegen dan bijvoorbeeld aerobics of Zumba.