Helpt oefentherapie tegen depressie bij ouderen?

Opgewekte oudere man na het sporten.

Dagelijks actief bewegen kan een depressie op afstand houden en depressieve symptomen verminderen. Maar hoe groot dat effect van beweging is, is niet helemaal duidelijk. De auteurs van dit artikel analyseerden gegevens uit gerandomiseerde onderzoeken naar het effect van beweeginterventies op depressieve symptomen bij ouderen.

Ruim een kwart van de volwassenen heeft depressieve symptomen. Vooral ouderen boven de 80 jaar worden het meest getroffen. Een depressie wordt bij ouderen vaak niet herkend of niet adequaat behandeld. De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) verzamelt gegevens via de openbare apotheken over het geneesmiddelengebruik in Nederland. Volgens de gegevens van de SFK over de afgelopen vijf jaar, gebruikt zo’n één op de tien vijfenzestig plussers een antidepressivum.

Antidepressiva hebben echter bijwerkingen waar vooral ouderen last van kunnen hebben, zoals sufheid, orthostase, vallen en botbreuken. Richtlijnen voor huisartsen bevelen daarom terughoudendheid aan in het voorschrijven van antidepressiva bij ouderen. De eerste aanbeveling is: ga sporten en blijf actief. Ouderen met een lichte tot matige depressie kunnen prima in de eerstelijn worden behandeld met een minimale interventie zoals bewegingstherapie.

Ouderen zijn de laatste tien jaar meer gaan bewegen. Dat heeft zich nog niet vertaald in een afname van het aantal depressies op latere leeftijd. De vraag die de onderzoekers zich stelden was of bewegen zoals aanbevolen wordt door de beweegrichtlijnen van 150 minuten matig intensief per week, effect heeft op depressieve symptomen bij ouderen.

Methode

De auteurs zochten in de wetenschappelijke literatuur naar gerandomiseerde onderzoeken naar matig tot intensieve oefeninterventies die onder supervisie werden uitgevoerd. De deelnemers aan de studies moesten ouder dan 60 zijn of een gemiddelde leeftijd van minstens 65 hebben.

TIP:  Automatisatie van lopen meten en trainen

Studies met aerobe oefeningen zoals hardlopen, joggen, fietsen of zwemmen telden mee. Ook studies met anaerobe oefeningen, kracht, core, weerstandsoefeningen en balansoefeningen.

De interventies moesten matig tot intensief zijn, minstens twintig minuten per sessie, twee keer per week, en minimaal acht weken lang duren.

Als primaire uitkomstmaat namen ze de depressieve symptomen, gemeten voor en na de interventie met een valide meetinstrument.

Resultaten

De onderzoekers vonden negen gerandomiseerde onderzoeken met totaal 1308 deelnemers met een gemiddelde leeftijd van 82 jaar. In een aantal studies waren mensen met cognitieve problemen geëxcludeerd. In zeven studies hadden de deelnemers aan het begin van de studie in ieder geval een milde depressie of erger. In twee studies had de meerderheid van de deelnemers geen depressieve symptomen.

De meeste studies waren naar aerobe interventies of een mix van aerobe en anaerobe interventies met een frequentie van twee tot vier keer per week. Gemiddeld duurden de interventies twintig weken en slechts één studie duurde langer dan vierentwintig weken.

Vier studies rapporteerden of de deelnemers elke sessie bezochten. In een kleine studie, die tien weken duurde, was de mediane deelname 93 procent. Dat wil zeggen dat de helft van de deelnemers minder dan 93 procent van de sessies aanwezig was en de andere helft vaker. In de langstlopende studie, van 51 weken, was de mediane deelname 52 procent.

Acht van de negen studies toonden aan dat een oefeninterventie effectief is om depressieve symptomen te verminderen. Uit de analyses waarbij de auteurs de resultaten van alle studies bij elkaar optelden, bleek dat matig tot intensieve lichamelijke activiteit een effectgrootte van 0,64 had. In de statistiek wordt dat beschouwd als een matig sterk effect.

TIP:  Zazen, adem en hartvariabiliteit

Er was een aanzienlijke heterogeniteit over de studies. Zo waren er studies waarin de deelnemers aanzienlijk jonger waren dan in andere studies. Sommige studies hadden mensen met dementie uitgesloten en er waren ook studies waaraan ook ouderen zonder een depressie meededen.

Om die reden hebben de auteurs extra analyses op de data losgelaten. Daaruit bleek dat oefeninterventies effectiever zijn bij jongere ouderen dan bij de oudsten. In de leeftijdscategorie van 67-77 jaar was de effectgrootte 0,74. In de studie waarin de deelnemers gemiddelde 87 jaar waren, hadden de oefeninterventies geen enkel effect.

In de studies waarin mensen met dementie waren uitgesloten, was de effectgrootte 0,71. In studies waarin de meeste deelnemers aan het begin van de studies een depressie hadden, was de effectgrootte 0,70.

Conclusie

Door onder supervisie matig tot intensief te bewegen kunnen depressieve symptomen bij ouderen enigszins verminderen. Er is een diversiteit aan populaties tussen de verschillende studies hiernaar. Een leeftijd boven de 80 jaar, cognitieve problemen en depressie aan het begin van de interventie dragen bij aan die heterogeniteit. Deze factoren zijn van invloed op het effect.

Van te voren vroegen de auteurs zich af of een beweegintensiteit zoals aanbevolen in de beweegrichtlijnen een effect heeft. Die vraag kunnen ze niet beantwoorden. Een aantal studies rapporteerde in hoeverre de deelnemers de sessies bezochten. Op basis van die informatie zijn ze van mening dat hierdoor de daadwerkelijke hoeveelheid lichaamsbeweging in de meeste gevallen lager was dan de aanbevolen beweegrichtlijnen. Het is goed om te weten dat ook ouderen die niet aan de 150 minuten matig intensief bewegen per week komen, toch enig effect kunnen merken op depressieve symptomen.

TIP:  Patiënten die hoog scoren op neuroticisme zijn extra gevoelig voor depressie

Een uniforme oefeninterventie zal niet voor iedere oudere met een depressie helpen. Een Beweeginterventie op maat zet mogelijk meer zoden aan de dijk.

Bron: Klil-Drori, S., Klil-Drori, A.J., Pira, S., Rej, S. (2020). Exercise Intervention for Late-Life Depression: A Meta-Analysis. J Clin Psychiatry. Jan 21;81(1).

Foto bij artikel door wavebreakmedia / Shutterstock

Bron

Shanty Sterke

Shanty Sterke

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper/wetenschapsjournalist. Referent/samenvatter met specialisatie ouderen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb