Hechtingsstijl, fibromyalgie en fysiotherapie

Portrait of young mother holding a newborn baby boy in the public park.

Ongeveer 2,3% van de algemene bevolking heeft fibromyalgie. 90% van de fibromyalgiepatiënten zijn vrouwen. Daaruit kan je afleiden dat ongeveer 4% van de vrouwen fibromyalgie heeft. Dat is een indrukwekkend aantal. Fibromyalgie kenmerkt zich niet alleen door pijn, maar ook door vermoeidheidsklachten, piekeren, neurocognitieve beperkingen en slaap stoornissen. Begrijpelijk dat fibromyalgie de kwaliteit van leven aantast. Omdat depressie eveneens geassocieerd is met fibromyalgie zou depressie de lage levenskwaliteit kunnen verklaren. Hoogstwaarschijnlijk is depressie niet de enige factor voor de verlaagde levenskwaliteit, ook een onveilige hechtingstijl speelt een rol.

Vier hechtingsstijlen

Hechtingstijl is een belangrijke variabele als het gaat om stemming en gezondheid. Hechtingstijl is een stabiel persoonskenmerk die in de kinderjaren gevormd wordt. Het is het interne werkmodel dat we van onszelf en anderen hebben over relationele intimiteit en -veiligheid, of de afwezigheid daarvan. Er zijn vier volwassen hechtingsstijlen. Eén stijl wordt gekenmerkt door een positief beeld over zichzelf en anderen in relaties. Men noemt dit veilige hechting. En er zijn drie onveilige hechtingsstijlen. Eén stijl wordt gekenmerkt door een negatief beeld over zichzelf en anderen (angstige hechting), één model wordt gekenmerkt door een negatieve kijk op zichzelf, maar een positieve kijk op anderen (gepreoccupeerde hechting), en één model kenmerkt zich door een positieve kijk op het zelf, maar een negatieve kijk op anderen (vermijdende hechting).

Onveilige hechting en pijn

Maunder, R.G. & Hunter, J.J. (2001) beschrijven hoe onveilige hechting geassocieerd is met meer somatische problemen. Dat komt doordat mensen met onveilige hechting meer kwetsbaar zijn voor stress, meer externe regulatiemiddelen gebruiken om de stemming te reguleren, en het disfunctionele hulpzoekgedrag (bijvoorbeeld te veel of juist te weinig hulp zoeken).

TIP:  Relaxatie training als behandeling voor milde hypertensie

In het attachment diathesis model of chronic pain van Pamela J Meredith (2008) wordt beschreven hoe onveilige hechting een risicofactor is voor chronische pijn en hoe deze onveilige hechting de omgang met de pijn bepaalt. Met name mensen met een gepreoccupeerde hechtingstijl neigen de perceptie van negatief affect en pijn te versterken. Daar komt bij dat onveilige hechting geassocieerd is met een verhoogde kans op depressie. Depressie vermindert de stressbestendigheid en verhoogt daarmee de kans op psychosomatische problematiek. Patiënten met fibromyalgie hebben een dertien maal grotere kans op depressieve symptomen dan de algemene populatie.

Hoewel de impact van onveilige hechting meer en meer meegenomen wordt in onderzoek naar fibromyalgie is er meer informatie nodig over de relaties tussen onveilige hechting, depressie, en kwaliteit van leven bij fibromyalgie. Een reden voor de auteurs van het artikel dat we hier samenvatten om hier een onderzoek naar te doen.

Methode

Aan dit onderzoek deden de 453 Italiaanse vrouwen mee met de diagnose fibromyalgie. Deze vrouwen vulden (o.a.) de volgende vragenlijsten in:

  • Hechtingstijl: Relationship Questionnaire (RQ;
  • Depressieve symptomen: Beck Depression Inventory II (BDI-II;
  • Gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven: World Health Organization QoL Questionnaire (WHOQOL-BREF).

Resultaten

Depressie is significant gecorreleerd met een slechtere kwaliteit van leven. De patiënten met een veilige hechtingstijl hadden minder depressieve symptomen dan de patiënten met een onveilige hechtingstijl. Ook blijken fibromyalgie patiënten met een veilige hechtingstijl een hoge kwaliteit van leven te hebben (fysiek, psychologisch, sociaal en maatschappelijk).

Opmerkingen samenvatter

Wat kunnen fysiotherapeuten met deze informatie? Ze wisten al dat fibromyalgie de kwaliteit van leven vermindert en begrijpen dat de bijkomende depressie de levenskwaliteit verder verslechtert.  Wat ze waarschijnlijk niet wisten is dat de in de jeugd verworven hechtingstijl van de fibromyalgiepatiënt eveneens een belangrijke factor is die de kwaliteit van leven van de fibromyalgiepatiënt bepaalt. Dat betekent dat fysiotherapeuten bij fibromyalgiepatiënten niet alleen oog moeten hebben voor de bijkomende depressie, maar ook voor onveilige hechtingstijl.

TIP:  Motivatie is de belangrijkste voorspeller voor succesvol afvallen

Dat laatste zijn veel fysiotherapeuten niet gewend om te beoordelen. Gelukkig is daar veel informatie over. Vooral het artikel van Thompson, D., & Ciechanowski, P. S. (2003) geeft de fysiotherapeut handvaten om een veilige of onveilige hechtingstijl bij de patiënt te herkennen en hiermee om te gaan. In essentie zou je kunnen zeggen dat onveilig gehechte patiënten gekenmerkt worden door een aantal typische gedragingen die voortkomen uit negatieve relationele ervaringen uit de vroege jeugd. De fysiotherapeut kan leren met deze defensieve gedragingen om te gaan. Een warme en stabiele fysiotherapeut die qua afstand en nabijheid goed weet af te stemmen op de behoefte en tolerantie van de patiënt, kan bijdragen aan een bijstelling bij de patiënt van het interne werkmodel dat hij heeft over relaties in het algemeen. De patiënt krijgt door deze positieve relationele ervaring een positiever beeld van zichzelf en anderen als het gaat over het relationeel samenzijn. Klein stapje verder is dat je mag verwachten dat daardoor stress en misschien zelfs pijn en andere fysieke symptomen (wat) kunnen verminderen.

Toekomstvisie

Naar mijn mening is de tijd rijp dat de fysiotherapeut leert kijken voorbij de meer oppervlakkige cognitieve en gedragsmatige aspecten van het gezondheidsprobleem, naar de diepere realiteit die daar vaak achter schuilgaat. Dit kan de fysiotherapeut alleen als hij of zij een meer belevingsgerichte ontvankelijkheid ontwikkeld. Een interessante vergelijking is het volgende: binnen een psychotherapie traject groeit de patiënt van (a) het benoemen van oppervlakkige feitelijkheden en externe verwijzingen, en een rigide kijk op zichzelf, de ander en de wereld, naar (b) het onderkennen van een diepere onderliggende realiteit en belevingen, meer persoonlijk en affectief geladen, en met een beeld van zichzelf, de ander, en de wereld die meer flexibel is. Het is een persoonlijkheidsgroei van een afstandelijke, statische mechanistische kijk naar een intieme, persoonlijke en authentieke kijk. De persoon heeft een groei doorgemaakt, ziet- en voelt meer, weet beter wat hij of zij wil, blijft dichter bij zichzelf en heeft een meer ‘eigen stem’ gekregen. Deze persoon is voller gaan functioneren, is een rijpere persoonlijkheid geworden.

TIP:  Stressmanagement voor het spastische darmsyndroom

Ik wens de fysiotherapie als beroepsgroep en de fysiotherapeut als persoon deze gezonde groei toe. Daarbij gaat het goede wat in eerdere ontwikkelingsfases verworven is niet verloren (de mechanische kijk, en de cognitief gedragsmatige kijk), maar wordt die verrijkt met een belevingsgerichte en uniek persoonlijk relationele kijk. Geduld is daarbij een voorwaarde. Het tijdpad dat ik ten aanzien van deze ontwikkeling van de beroepsgroep voor me zie, is ongeveer 20 jaar. Zolang zal het duren voordat het therapeutisch gesprek, zoals Rob Oostendorp dat ooit noemde, binnen de fysiotherapie een volwassen plaats heeft gekregen. Zelf ga ik dat beroepsmatig niet meer meemaken. Het wachten is op de next-generation.

Bron: Sechi, C., Lucarelli, L., & Vismara, L. (2021). Depressive Symptoms and Quality of Life in a Sample of Italian Women with a Diagnosis of Fibromyalgia: The Role of Attachment Styles. Depress Res Treat, 2021, 5529032. doi:10.1155/2021/5529032

Foto bij artikel door mmpile / iStock.

Bron

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb