Hartslagvariabiliteit-biofeedback effect op mentale gezondheid bij CVS

Opgewekte vrouw draagt een hart voor zich en luistert naar muziek.

Het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) kan het meest effectief behandeld worden door cognitieve gedragstherapie en graded exercise training. De resultaten zijn echter niet optimaal en dus blijft men zoeken meer werkzame interventies. De klachten van het CVS ontstaan of worden in stand gehouden door een scala van factoren op biologisch, affectief, gedragsmatig, cognitief en sociaal gebied. Mensen met CVS zouden een homeostatische disbalans hebben als gevolg van omgevingsfactoren (zoals langdurende infecties, ingrijpende life-events en het ervaren van chronische moeilijkheden), gevolgd door een vicieuze cirkel van versterkte arousal en disfunctionele overtuigingen. Verschillende onderzoekers richten zich op de uiteenlopende mechanismes die ten grondslag liggen aan het chronisch vermoeidheidssyndroom.

De therapeutische mogelijkheden bij mensen met CVS zijn beperkt. De interventies die het meest effectief lijken zijn cognitieve gedragstherapie en graded exercise training. Biofeedback therapie is een mogelijke andere optie. Deze behandelmethode omvat cognitieve en gedragsmatige strategieën. Biofeedback op de hartslagvariabiliteit is een subtype biofeedback die erop gericht is om de ademhalingsfrequentie te vertragen naar 6 tot 7 keer per minuut. Deze langzame ademhaling draagt via de baroreceptorreflex bij aan het herstel van een sympatische/parasympatische shift. Biofeedback op hartslagvariabiliteit is effectief gebleken bij stress-gerelateerde psychiatrische stoornissen, chronische pijn, stressmanagement in de post partum periode en bij gezonde mensen.

Bij CVS heeft hartslagvariabiliteit-biofeedback mogelijk effect op de perceptie van de vermoeidheid en op het zelf geschatte mentale en fysieke functioneren. De auteurs van dit onderzoek stellen als hypothese dat hartslagvariabiliteit-biofeedback (a) de fysiologische reacties kan normaliseren, (b) helpt bij het reflecteren op specifieke disfunctionele overtuigingen over vermoeidheid en activiteiten en (c) om de concentratie van de vermoeidheid af te leiden naar andere aspecten. Daarnaast kan het de zelforganisatie versterken en een gevoel van persoonlijke controle geven.

TIP:  Mindfulness training kan herstel van het chronische vermoeidheidssyndroom ondersteunen

Als hartslagvariabiliteit-biofeedback effectief blijkt te zijn, kan deze goed gebruikt worden in combinatie met graded exercise training. In deze studie beoordelen de onderzoekers daarom de effectiviteit van zowel harstslagvariabiliteit-biofeedback als graded exercise bij het chronisch vermoeidheidssyndroom.

Methode

De studie werd uitgevoerd in een poliklinische setting. Vrouwen met CVS werden geïncludeerd als ze minimaal 6 maanden klachten hadden en geen andere ziektebeelden. De deelnemers werden gerandomiseerd ingedeeld in twee groepen. De ene groep kreeg 8 sessies biofeedback, de andere groep 8 sessies graded exercise therapie. Een sessie duurde 50 minuten.

De biofeedbacktraining bestond uit ademhalingstraining, om te ademen op een frequentie van 6 tot 10 ademhalingen per minuut. Deze ademfrequentie verbetert de hartslagvariabiliteit. De ademhaling en hartfrequentie werden gevisualiseerd op een monitor. Naarmate de deelnemers dit beter onder controle hadden, kregen de patiënten de instructies om de geleerde vaardigheden ook in het echte leven toe te passen. Dagelijks moesten de patiënten de ademhalingsoefeningen doen zonder het biofeedback-apparaat.
De Graded Exercise groep kreeg 8 trainingssessie op een loopband, waarbij ze 30 minuten op 70% van hun hartslag moesten lopen.

De metingen die werden gedaan:

  • Zelfgerapporteerde vermoeidheid op de Multidimensional Fatigue Inventory (MFI)
  • Algemene gezondheid / kwaliteit van leven op de Short Form General Health Survey (SF36)
  • Stemming op de Patient health questionnaire (PHQ-9)
  • Ervaringen van het trainingsprogramma door middel van vier open vragen.

Daarnaast hielden de deelnemers een dagboekje bij over de ondernomen activiteiten en de klachten. Gegevens werden verzameld voor en na de interventie, en na 5 maanden.

Resultaten

Er werden 28 vrouwen met CVS geïncludeerd met een gemiddelde leeftijd van 50,3 jaar. Dertien mensen werden ingedeeld in de biofeedbackgroep, 15 mensen in de Graded Exercise groep. In deze laatste groep waren vier uitvallers, die allen als belangrijkste reden opgaven te weinig vooruitgang te bemerken. In de biofeedbackgroep waren geen uitvallers.
De algemene vermoeidheid verbeterde significant bij beide interventies, zowel na de studieperiode als bij de followup. Graded exercise therapy had een positieve invloed op de fysieke kwaliteit van leven gemeten op de SF-36, terwijl biofeedback juist een positief effect had op de mentale kwaliteit van leven. Ook depressieve gevoelens verminderden na biofeedback, maar niet na graded exercise.
Op de open vragen gaven de deelnemers van de biofeedback aan dat de interoceptie verbeterde, dat ze beter stress en vermoeidheid konden reguleren en dat ze een betere mentale stabiliteit hadden. De deelnemers in de Graded Exercise groep benadrukten een betere fitheid, meer plezier in oefenen en een verbetering in welzijn

TIP:  Pijnklachten verdienen speciale aandacht bij patiënten met het chronisch vermoeidheid syndroom

Opmerkingen samenvatter

Zowel graded exercise training als hartslagvariabiliteit biofeedback verminderen vermoeidheid. Deze pilotstudie impliceert dat biofeedback extra effectief is op de mentale gezondheid, zoals op symptomen van depressie, terwijl graded exercise meer de fysieke component verbetert. Deze verbeteringen hielden in ieder geval 5 maanden aan. Door dit verschil in effect, fysiek versus mentaal, ligt een combinatie behandeling voor de hand. Fysiotherapeuten kunnen beide makkelijk uitvoeren. Of de combinatie van beide behandelingen extra voordelen heeft moet echter nog onderzocht worden.

Bron

Windthorst, P., Mazurak, N., Kuske, M., Hipp, A., Giel, K.E., Enck, P., Nieß, A., Zipfel, S., Teufel, M.(2017) Heart rate variability biofeedback therapy and graded exercise training in management of chronic fatigue syndrome: An exploratory pilot study. J Psychosom Res. 2017 Feb;93:6-13.

Marjolein Streur

Marjolein Streur

Fysiotherapeut/fysiotherapiewetenschapper. Referent/samenvatter. Speerpunt leefstijlcoaching en psychologie. Volgde de universitaire focusopleiding ‘klinische en gezondheidspsychologie’.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb