Exergaming inzetten bij longrevalidatie?

Gamen met een Xbox 360^® kan COPD-patiënten helpen om de lichamelijke conditie te verbeteren. Dat blijkt uit een studie waaraan 106 mannen en vrouwen tussen de 50 en 70 jaar met GOLD-2 en GOLD-3 meededen.

De deelnemers, allen opgenomen in het ziekenhuis vanwege COPD, werden willekeurig over drie groepen verdeeld. De 34 deelnemers in de eerste groep volgden een traditioneel longrevalidatieprogramma. Twee weken lang trainden ze vijf dagen in de week. Het oefenprogramma bestond onder meer uit conditietraining op een hometrainer, coördinatie- en balansoefeningen, kracht- en ademhalingsoefeningen, en ontspanningsoefeningen.

Vierendertig deelnemers gingen gamen, in plaats van een traditioneel longrevalidatieprogramma volgen. Daarvoor werden een Xbox 360^®, een bewegingssensor (Kinect^®) en projector met speakers opgesteld. De projector projecteerde beelden op de muur . Het speelveld waarover de gamers moesten bewegen, was ongeveer twee bij twee meter. Tijdens het gamen moesten de deelnemers bepaalde bewegingen voor de bewegingssensor maken. De uitdagingen waar de deelnemers voor kwamen te staan waren raften, crosscountry running, een bal naar een speler op de projectie slaan en met een wagen door de bergen rijden en in de tussentijd obstakels uit de weg gaan. De beweegtaken in de games waren gericht op het verbeteren van de lenigheid, kracht van de onderste en bovenste extremiteit, uithoudingsvermogen, dynamische balans en coördinatie.

De deelnemers werden aangemoedigd om zoveel mogelijk punten de scoren in de verschillende spelletjes. Tegelijkertijd was er een fysiotherapeut aanwezig die toezicht hield en die monitorde of de hartslag niet te hoog opliep. Een derde groep deelnemers volgde een combinatie van gamen en het traditionele longrevalidatieprogramma.

Uitkomstmaten

Aan het begin van de interventie ondergingen alle deelnemers de Senior Fitness Test. Deze bestaat uit zes motorische taken die gezamenlijk een inschatting geven van de kracht, uithoudingsvermogen, flexibiliteit, aerobe capaciteit, balans en coördinatie.

• Arm curl test meet de kracht van de bovenste extremiteit door de deelnemer met een gewicht in de hand, de arm zo vaak mogelijk te laten buigen en strekken binnen 30 seconden.
• Chair stand test meet de beenkracht door de deelnemer zo vaak mogelijk te laten staan en zitten binnen 30 seconden.
• Back scratch test meet in centimeters hoe dicht de handen achter de rug bij elkaar kunnen worden gebracht, en geeft dus een indicatie van de algemene schouderbeweging en de flexibiliteit van het bovenlichaam en de schouders.
• Chair sit and reach test meet de flexibiliteit van de onderste lichaamshelft door de deelnemer op een stoel voorover te laten buigen met een been gestrekt en naar de tenen te laten reiken. De afstand tussen de vingertoppen en de tenen is een maat voor de lenigheid.
• Timed up and go test meet de tijd in seconden die iemand nodig heeft om uit een stoel op te staan, drie meter te lopen, om te draaien, terug naar de stoel te lopen en te gaan zitten. Dit zegt iets over het statisch en dynamisch evenwicht.
• Zesminutenwandeltest om de loopsnelheid en het uithoudingsvermogen te beoordelen gemeten als de maximale afstand in meters die de patiënt binnen zes minuten op comfortabele snelheid kan afleggen.

Resultaten

Na twee weken trainen deden de deelnemers in alle drie de groepen het op bijna alle componenten van de Senior Fitness Test beter dan in het begin. Dat gold niet voor de prestaties van de deelnemers in de traditionele oefengroep op de arm curl test en de chair sit and reach test.

De deelnemers in de gamegroep en de combinatiegroep liepen minstens 30 meter verder op de zesminutenwandeltest ten opzichte van hun beginmeting. Daarmee kwamen ze boven de drempel van het minimaal klinisch relevante verschil voor deze test.

De deelnemers in de combinatiegroep deden het, na twee weken trainen, op alle zes onderdelen van de Senior Fitness Test statistisch significant beter dan de traditionele groep. Op drie van de zes onderdelen van de Senior Fitness Test (arm curl test, chair stand test en zesminutenwandeltest) scoorden de gamers statistisch significant beter dan de traditionele groep.

Discussie en conclusie

Twee weken lang vijf dagen per week trainen in het ziekenhuis verbetert het fysiek functioneren van opgenomen COPD-patiënten. Patiënten die naast een traditioneel oefenprogramma tijdens het  oefenen feedback krijgen op hun inspanningen door middel van een game op de Xbox 360®, hebben daar extra profijt van.

Het kan lastig zijn voor COPD-patiënten om na een ziekenhuisopname bij terugkeer naar huis het oefenen vol te blijven houden. Games waarin mensen worden uitgedaagd om te bewegen, kunnen helpen om COPD-patiënten, die over het algemeen ouder zijn, te motiveren om thuis regelmatig fysieke oefeningen te blijven doen.

Oefentherapie, verpakt in een spel, is volgens de auteurs veel aantrekkelijker. De kans is dan groter dat de patiënt de beweegadviezen van de fysiotherapeut opvolgt. Het is het echter wel belangrijk om erop te letten de juiste spelletjes te kiezen. De game moet minstens zoveel effect hebben als het traditionele longrevalidatieprogramma. Zodat voortzetting van de revalidatie met behulp van een spelcomputer gerechtvaardigd is. Maar beter nog is een combinatie van gamen en traditionele therapie.

Bron: Rutkowski, S., Rutkowska, A., Kiper, P., Jastrzebski, D., Racheniuk, H., Turolla, A., Szczegielniak, J., Casaburi, R. (2020). Virtual Reality Rehabilitation in Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease: A Randomized Controlled Trial. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. Jan 13;15:117-124. doi: 10.2147/COPD.S223592