Fysiotherapeutische communicatie verhoogt zelfrapportage van fysieke activiteit

Fysiotherapeuten spelen een belangrijke rol in het vergroten van fysieke activiteit. Fysiotherapeuten zien de patiënt vaker en langer dan dat een dokter ze ziet. Het doel van fysieke activiteit is niet alleen curatief, maar het aanmoedigen van een actieve leefstijl heeft ook een preventieve functie. KNGF-standaarden Beweeginterventie bieden de fysiotherapeut hier een perfect houvast. Een van de elementen van een interventie is de communicatie tussen fysiotherapeut en patiënt en de werkrelatie die ontstaat. De kwaliteit hiervan kan van invloed zijn op het effect van de oefeningen en het niveau van fysieke activiteit.

Therapeutische communicatie omhelst zowel verbale en nonverbale communicatie. Fysiotherapeuten zetten communicatie-skills vooral in om een bepaalde gedragsverandering bij de patiënten in gang te zetten, in combinatie met het voorschrijven van bepaalde oefeningen.  Technieken hiervoor zijn het stellen van doelen, geven van feedback, monitoring, sociale ondersteuning, kennis overbrengen en het beïnvloeden van belemmerende overtuigingen.

Ouderen vereisen over het algemeen andere fysiotherapeutische communicatie-vaardigheden dan jongere volwassenen.  Onderzoek naar de toegevoegde waarde van communicatie kan inzichten geven in hoe fysieke activiteit bij oudere volwassenen vergroot kan worden. In dit review beschrijven de auteurs de toegevoegde waarde van manieren van communiceren tijdens fysiotherapie bij ouderen op hun activiteitenniveau.

Methode

Klinische trails die het effect van communicatie van de fysiotherapeut onderzochten werden geïncludeerd. De interventiegroep kreeg oefeningen gecombineerd met extra communicatietechnieken, de controlegroep alleen de oefeningen. Communicatietechnieken werden ingedeeld met de Behavior Change Taxonomy (BCT). Deze lijst kent 16 categorieën van componenten van een interventie.  De sterkte van het bewijs werd geanalyseerd met de GRADE criteria en de methodologische kwaliteit met de PEDro-schaal.

Resultaten

Twaalf onderzoeken werden geïncludeerd, met in totaal 1581 deelnemers met een mediaan leeftijd van 72,9 jaar. Tien studies beschreven ouderen met musculoskeletale problemen, lage rugpijn, artritis en heupfractuur. De twee andere studies includeerden ouderen met COPD en CVA. De interventieperiode varieerde van 5 dagen tot 9 maanden en de frequentie van dagelijks tot 1x per week. De uitkomstmaten werden onderverdeeld in performance-based (o.a. loopsnelheid. Timed-Up-and-Go-test, spierkracht) of zelfgerapporteerde uitkomsten (o.a. ervaren activiteitenniveau, motivatie, aantal minuten per dag actief, vertrouwen om oefeningen uit te voeren).

De communicatietechnieken varieerden sterk. De meeste interventies richtten zich op sociale support (primaire techniek in 6 studies), generalisatie van gewenst gedrag (primair in 3 studies) en doelen & planning (primair in 3 studies). Het risico op bias was in 8 studies laag, in 4 studies matig.

Een meta-analyse werd uitgevoerd op a) uitkomstmaten (performance-based of zelfgerapporteerd) en b) type interventie. De analyse includeerde studies naar de korte termijn (tot eind van de behandeling), middellange termijn (3-12 maanden), maar geen op de lange termijn.

1. Effect op uitkomstmaten: op het gebied van uitkomstmaten deden 9 studies onderzoek. Er is bewijs van hoge kwaliteit dat extra communicatietechnieken op de korte termijn geen toegevoegd effect hebben aan oefeningen op performance-based resultaten. Op zelfgerapporteerde uitkomsten rapporteerden 9 studies wel een effect op korte termijn. Er was bewijs van matige kwaliteit dat communicatietechnieken een kleine toegevoegde waarde hebben op zelfgerapporteerde uitkomsten. Voor de middellange termijn werd in 3 studies voor performance-based ook geen toegevoegde waarde gevonden (matig bewijs) en voor zelfgerapporteerd was er bewijs van hoge kwaliteit dat communicatie een klein toegevoegd effect had.
2. Specificering type communicatie: bij specificering van het type communicatie was er voor sociale support bewijs van matige kwaliteit (uit 6 studies) dat er geen effect was op performance-based uitkomsten, en laag bewijs dat er geen effect is op zelfgerapporteerde uitkomsten. Generalisatie van gewenst gedrag werd onderzocht in 3 studies. Er was bewijs van lage kwaliteit dat dit geen effect had op performance-based gedrag en een positief effect op zelfgerapporteerd gedrag. Voor het stellen van doelen & planning vonden 3 studies matig bewijs voor geen effect op zelfgerapporteerde activiteit.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs concluderen dat er matig bewijs is gevonden dat communicatietechnieken effect hebben op de korte en op middellange termijn op zelfgerapporteerde fysieke activiteit. Op performance based activiteit werd echter geen bewijs van een positief effect gevonden. Vooral ‘generalisatie van doelgedrag’ – ofwel de communicatie gericht om bij patiënten het vertrouwen te vergroten om een oefening te generaliseren van de oefensituatie naar de thuissituatie– had een positief effect op zelfgerapporteerde activiteit. De auteurs bevelen aan dat fysiotherapeuten communicatietechnieken toevoegen aan interventies, wanneer het doel is om de subjectieve ervaring van beweging te verbeteren. Hoewel er geen objectieve effecten werden gevonden, kan met name het vertrouwen in eigen kunnen er wel door toenemen.