Fysiotherapeutisch advies om fysiek actief te blijven tijdens een ziekenhuisopname helpt

Een persoonlijk advies van een fysiotherapeut om fysiek actief te blijven tijdens een ziekenhuisopname helpt oudere patiënten om meer in beweging te komen en achteruitgang in mobiliteit te voorkomen. Dat is de conclusie die onderzoekers trekken na een gerandomiseerd onderzoek met achtenzestig ziekenhuispatiënten van zestig jaar en ouder.

Tijdens een ziekenhuisopname brengen veel patiënten vaak onnodig langere tijd in bed door. Met alle nadelige gevolgen van dien, zoals verlies van zelfstandigheid, spierkrachtverlies en verminderd functioneren. Ouderen herstellen minder vaak volledig na een ziekenhuisopname in vergelijking met jongeren. Na ontslag uit het ziekenhuis kunnen de gevolgen van de opname, zoals invaliditeit en zelfs verhoogde kans op overlijden, aanwezig blijven. Meer bewegen en minder tijd in bed doorbrengen tijdens de ziekenhuisopname kan een hoop functieverlies en verlies van zelfstandigheid na ontslag voorkomen. Alhoewel er volop initiatieven zijn om ouderen in beweging te krijgen in het ziekenhuis, blijven veel patiënten in het ziekenhuis in bed liggen. Soms kan dat niet anders vanwege de ziekte. Maar toch ongeveer een derde van de oudere patiënten is zonder reden inactief tijdens een ziekenhuisopname.

Methode

In deze studie deelden de onderzoekers ouderen aan het begin van de ziekenhuisopname in twee groepen. Het betrof ouderen die in staat waren om zonder hulp uit bed te komen. De drieëndertig ouderen in de interventiegroep kregen naast de standaard zorg, een eenvoudig te begrijpen informatiefolder over de negatieve gevolgen van een ziekenhuisopname en het belang van blijven bewegen. In de folder stond wat de patiënt zelf kon doen om fysiek actief te blijven tijdens de opname. Een fysiotherapeut kwam de folder persoonlijk afgeven en toelichten aan de deelnemers. De vijvendertig ouderen in de controlegroep kregen alleen de standaard zorg.

Alle deelnemers in beide groepen kregen aan het begin van deelname aan de studie een accelerometer om hun pols om de fysieke activiteit tijdens de opname te kunnen meten. De accelerometer bleef vierentwintig uur per dag zitten tot aan het ontslag. Daarnaast namen de onderzoekers de Morton Mobility Index (DEMMI) af bij alle deelnemers aan het begin van de opname en bij ontslag. De DEMMI is een observatielijst die aangeeft hoe zelfstandig een patiënt verschillende motorische activiteiten kan uitvoeren. De items zijn ingedeeld in vijf groepen: in bed, in een stoel, statische balans, lopen en dynamische balans.
Verder werd bij iedere deelnemer aan begin van de opname en bij ontslag de spierkracht gemeten met behulp van een handknijpkrachtmeter. Daarnaast haalden de onderzoekers informatie over de duur van de opname en eventuele complicaties uit de patiëntendossiers.
Om inzicht te krijgen of de ziekenhuispatiënten belemmeringen hadden ervaren om actief te blijven, belden de onderzoekers de deelnemers 72 uur na ontslag op om een vragenlijst te beantwoorden.

Resultaten

Uit de metingen met de accelerometer bleek dat de deelnemers in de interventiegroep gemiddeld bijna duizend stappen meer per dag maakten dan in de controlegroep. Dit verschil was statistisch significant. Gemiddeld 4945 stappen per dag in de interventiegroep en 3971 stappen per dag in de controlegroep. Daarnaast deden de deelnemers in de interventiegroep één procent meer matig intensieve activiteiten en brachten ze zes procent minder tijd zittend door.

Wat betreft mobiliteit gemeten met de DEMMI gingen in de interventiegroep twee van de drieëndertig deelnemers achteruit tijdens de ziekenhuisopname. In de controlegroep waren dat tien van de vijfendertig. Er waren geen duidelijke verschillen tussen beide groepen wat betreft spierkracht, duur van de opname en de incidentie van complicaties. In de interventiegroep gingen zeven van de drieëndertig achteruit in spierkracht, in de controlegroep veertien van de vijfendertig.

De belangrijkste belemmeringen om actief te blijven die de patiënten tijdens het telefoongesprek na ontslag benoemden waren: benauwdheid, gebrek aan ruimte, en angst om een infectie op te lopen.

Discussie

Patiënten die persoonlijk mondeling advies kregen om fysiek actief te blijven tijdens een ziekenhuisopname brachten minder tijd zittend door en bewogen meer matig intensief. Ze namen bijna duizend stappen meer per dag vergeleken met de controlegroep. De extra fysieke activiteit bleek genoeg om verlies aan mobiliteit te kunnen voorkomen. Het risico om in mobiliteit achteruit te gaan was in de interventiegroep ongeveer een vijfde van in de controlegroep. Alhoewel de effecten klein waren en de schattingen misschien onzeker door de kleine groepen proefpersonen, vinden de auteurs de interventie zeer de moeite waard. Het is immers een korte en goedkope fysiotherapeutische interventie, waar het ziekenhuis financieel geen buil aan kan vallen.