Fysiotherapeut kan post- en preoperatief mindfulness aanbieden

Cropped shot of an attractive young female physiotherapist working with a senior male patient

Fysiotherapeuten zien met regelmaat patiënten na een totale gewrichtsartroplastiek. Een totale gewrichtsartroplastiek, veelal van knie of heup, blijft ondanks verbeteringen in technieken een pijnlijk gebeuren. Zo meldt bijvoorbeeld 20% van de patiënten na  totale gewrichtsartroplastiek nog chronische pijn. Bovendien is de kans verhoogd dat men opioïde pijnstillers gaat gebruiken, met verslavingsconsequenties tot gevolg. En hier kan mindfulness training iets betekenen. Mindfulness interventies kunnen zowel de pijn als ook het opiaten pijnstiller gebruik verminderen. Er is al enig bewijs dat mindfulness interventies voorafgaande aan een totale gewrichtsartroplastiek leidt tot minder pijn en opioïdengebruik. Zelfs een korte eenmalige  interventie van 15 minuten.
Mindfulness interventies kunnen een verschillend accent leggen. Richt men de aandacht op de ademhaling of richt men de aandacht op de pijn. Beide kunnen voordelen hebben. Mindfulness gericht op de pijn bijvoorbeeld, kan zorgen dat men beter onderscheidt wat de precieze pijnsensatie is ten opzichte van emotionele reacties of catastrofale interpretaties. Dat scheelt.
De auteurs van dit artikel onderzochten wat het effect was van een eenmalige interventie van 20 minuten voorafgaande aan de totale gewrichtsartroplastiek. Daarbij werd gekeken naar het effect op pijn en gebruik van opioïde pijnstillers. De auteurs vergeleken drie interventies: mindfulness gericht op de adem, mindfulness gericht op de pijn, en een cognitieve interventie.

Methode

Aan dit onderzoek deden 118 patiënten mee die een totale gewrichtsartroplastiek van de knie of de heup kregen. De interventie lag ingebed in een voorlichtingsbijeenkomst voorafgaande aan de operatie waaraan onder anderen een verpleegkundige, fysiotherapeut en een psycholoog een bijdrage leverden. De 20 minuten durende instructie in mindfulness of cognitieve interventie werd vooraf ingeleid door een korte uitleg van vijf minuten over pijnprocessen. Daarna kreeg de patiënt de interventie aangeleerd. De interventie met mindfulness op de adem bestond uit een instructie van 15 minuten om  de aandacht te focussen op de adem. Bovendien werd geleerd om metacognitief en accepterend afleidende gedachten, negatieve emoties of lichaamssensaties te observeren. De mindfulness op pijninterventie is wat complexer. Daarbij bestond de instructie op het inzoomen op de pijn en het deconstrueren van die pijnsensatie ervaring in zijn afzonderlijke componenten. Bijvoorbeeld waar het precies zit en wat de bijkomende reacties zijn. Tegelijkertijd werd geleerd de adem te gebruiken om uit te zoomen en het veld van aandacht te verbreden naar andere lichaamssensaties. Bovendien werd aangemoedigd niet alleen te letten op onplezierige sensaties, maar ook op neurale of plezierige.  De korte cognitieve interventie bestond uit een uitleg over de link tussen pijn en emoties, en gedachten en enkele handvaten om die gedachten met bijvoorbeeld logica te relativeren.
Alle deelnemers kregen een audio-opname van de instructie mee zodat ze voorafgaande aan de operatie en ook na de operatie naar believen konden oefenen.

TIP:  Mindfulness leidt tot meer objectieve afstand tot eigen piekergedachten en minder reactiviteit hierop

Metingen

De pijnintensiteit, de beperkingen die door pijn ontstaat, en het opioïde gebruik werd met eenvoudige numerieke schalen zowel pre- als postoperatief gevolgd. Postoperatief werd dat om de week gemeten tot een maand na de operatie.

Resultaten

Het lukt de onderzoekers om van 75% van de patiënt de gegevens terug te krijgen.

Preoperatief

Preoperatief bleek de mindfulness op de ademinterventie significant minder pijn te geven dan de cognitieve interventie. De mindfulness op pijninterventie was niet effectiever dan de cognitieve interventie.

Postoperatieve resultaten

Interessant is dat in de postoperatieve periode juist de mindfulness op pijninterventie het beter doet dan de cognitieve interventie. Dit zowel qua pijnintensiteit als beperkingen als opiaten gebruik. Dit effect werd duidelijker naarmate de follow-up langer was. Wat betreft het opiaatgebruik bleek dat beide mindfulness interventies daar een gunstig effect op hadden in vergelijking tot de cognitieve interventie.

Opmerkingen samenvatten

Dit onderzoek is op een aantal punten relevant voor fysiotherapeuten. Het is een korte interventie, ondersteund door een audio-opname, die door iedere fysiotherapeut toegepast kan worden. Het effect is dat de patiënt dan minder preoperatieve pijn heeft, en ook minder postoperatieve pijn en beperkingen en opiaatgebruik. Dat is op zich al een waardevol gegeven.
Uit het onderzoek is ook de vuistregel te halen dat het goed is om de patiënt beide technieken aan te leren. Want preoperatief blijkt mindfulness op adem wat gunstiger te zijn, maar postoperatief de mindfulness op de pijninterventie. Mogelijk is dat laatste te verklaren doordat de mindfulness op pijninterventie een wat complexere interventie is die langer oefenen nodig heeft om effectief te zijn. Vandaar dat de patiënt in de postoperatieve fase, na veertien dagen tot een maand, voldoende tijd heeft gehad om te leren via mindfulness de pijnervaring te reguleren. De mindfulness op adem oefening daarentegen is relatief eenvoudig te leren en is direct bruikbaar.
Dit onderzoek sluit aan bij de positie die Psychfysio opleidingen inneemt in de cursus de Mindful fysiotherapeut. In deze cursus wordt het belang benadrukt van langere mindfulnessmeditaties bijvoorbeeld 20-40 minuten. Tegelijkertijd wordt ook aangegeven dat kortere mindfulness interventies effect hebben op de pijn en het functioneren van de patiënt. Dit onderzoek sluit daar prachtig bij aan.

TIP:  Conflictmanagement binnen een fysiotherapeutische setting

Voor fysiotherapeuten die geïnteresseerd zijn om het zinvolle gedachtegoed en de vaardigheden van mindfulness binnen de fysiotherapie aan te bieden hebben we de cursus de Mindful Fysiotherapeut ontwikkeld.

Bron: Hanley, A. W., Gililland, J., & Garland, E. L. (2021). To be mindful of the breath or pain: Comparing two brief preoperative mindfulness techniques for total joint arthroplasty patients. J Consult Clin Psychol, 89(7), 590-600. doi:10.1037/ccp0000657.

Foto bij artikel door Charday Penn / iStock.

Bron

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb