Fysieke training bij chronisch zieken helpt tegen depressie, angst, vermoeidheid en pijn

Psychologische symptomen komen veel voor bij volwassenen met chronische fysieke aandoeningen. De vier grootste psychische klachten zijn depressie, angst, vermoeidheid en pijn. Deze factoren zijn gerelateerd aan een snellere progressie van de ziekte en zijn risicofactoren voor een slechtere zelfverzorging, toegenomen last van de symptomen, een verslechterd fysiek functioneren en een verminderde kwaliteit van leven. Voor fysiotherapeuten is het interessant te weten dat de meest bekende niet-farmacologische behandelingen om deze symptomen te verlichten, fysieke training en cognitieve gedragstherapie zijn. De effecten van deze interventies worden ondersteund door verschillende studies. Door de effectiviteit van deze twee interventies veronderstellen onderzoekers dat de combinatie van deze twee interventies mogelijk een groter effect kan hebben. Fysieke activiteit leidt tot gedragsmatige activatie en afleiding, en cognitieve gedragstherapie richt zich op de cognitieve aspecten en het omgaan met emoties. In verschillende populaties is deze combinatie van fysieke training en cognitieve gedragstherapie onderzocht.

In deze meta-analyse leggen de onderzoekers verschillende RCT’s naast elkaar om vast te stellen wat het effect is van cognitieve gedragstherapie gecombineerd met fysieke oefeningen (CBTEx) op depressie, angst, vermoeidheid en pijn bij volwassenen met chronische ziektes. Daarnaast identificeren de onderzoekers potentiële moderatoren van effectiviteit en vergelijken ze de combinatie van fysiotherapeutische oefeningen en cognitieve gedragstherapie met de twee interventies apart.

Methode

De gerandomiseerde klinische trials werden geïncludeerd als ze volwassenen met chronische ziekte onderzochten en als ze de effecten van een gecombineerde interventie van cognitieve gedragstherapie met oefeningen (CBTEx) vergeleken met alleen cognitieve gedragstherapie. Uitkomstmaten waren tenminste één van de psychologische factoren depressie en angst, vermoeidheid of pijn.

Resultaten

Er werden 30 studies geïncludeerd. De hoeveelheid deelnemers varieerde van 30 tot 555 en de gemiddelde leeftijd was 47,4 jaar. De chronische ziekte die het meest voorkwam was chronische vermoeidheid. Dit werd onderzocht in 9 studies. Mensen met lage rugpijn werden onderzocht in vier studies en met COPD in drie studies. De meest gebruikte vragenlijst voor depressie was de Hospital Anxiety Depression Scale (Herrmann 1997), de subschaal vermoeidheid van de Checklist Individual Strength (Beurskens 2000) en de VAS voor pijn en vermoeidheid

De combinatie van fysiotherapeutische oefeningen en cognitieve gedragstherapie liet binnen de groepen (vergelijking pre- en post-interventie) een significante verbetering zien op depressie, angst en vermoeidheid, maar niet op pijn. Vergeleken met de controlegroep werd op alle 4 de uitkomstmaten een positief effect gevonden; een klein effect op depressie en angst, en een groter effect op vermoeidheid en pijn. Hoe langer de interventie was, hoe grotere effect sizes er werden gezien voor depressie en angst. Bij vermoeidheid werd er een groter effect gezien als er meer vrouwen waren geïncludeerd.

Bij het vergelijken van CBTEx met CBT alleen waren er alleen gegevens beschikbaar voor depressie, angst en pijn, maar niet voor vermoeidheid. Bij de vergelijking van CBTEx met oefeningen alleen waren er wel voor alle 4 uitkomstmaten voldoende data. CBTEx als combinatie liet geen betere of sterkere significante resultaten zien dan CBT of fysieke training alleen, op alle 4 de uitkomstmaten.

Conclusie en opmerkingen samenvatter

Deze meta-analyse suggereert dat een combinatie van cognitieve gedragstherapie met fysiotherapeutische oefeningen effectief is voor het verminderen van depressie, angst en vermoeidheid, vergeleken met een controlegroep. Vergeleken met CBT alleen of oefeningen alleen heeft de gecombineerde interventie echter geen extra effect op een van de 4 uitkomstmaten. Wel benadrukken de onderzoekers dat het uitvoeren van fysieke oefeningen andere voordelen heeft op gezondheidsuitkomsten. Fysieke activiteit vermindert niet alleen symptomen bij chronische ziekten zoals bijvoorbeeld dyspnoe, maar vermindert ook het risico op metabole of cardiovasculaire aandoeningen, die veel gezien worden bij volwassenen met chronische ziektes en psychologische problemen. Op zich is het goed nieuws voor fysiotherapeuten dat fysieke training (een kern-interventie van fysiotherapeuten) net zo veel effect heeft op reductie van depressie, angst, vermoeidheid en pijn bij chronisch zieken als de combinatie cognitieve gedragstherapie en fysieke training.