Functie rompspieren neemt af bij het ouder worden

De rompspieren zijn noodzakelijk voor allerlei dagelijkse activiteiten, waaronder wandelen, balans en houding. Ook vormen deze spieren de basis voor trainingsprogramma’s bij mensen met lage rugpijn. Onderzoek naar de invloed van de m. obliquus internus, obliquus externus, rectus abdominis, transversus abdominis en multifidus worden meestal gedaan bij jongere mensen, terwijl juist ook bij ouderen een goede spierfunctie van deze spieren van belang lijkt te zijn. De leeftijdsgerelateerde veranderingen van de rompspieren en de impact van die veranderingen zijn nog niet goed begrepen.
Veelgebruikte methodes om spierfunctie, activatie en morfologie te meten zijn EMG, echo (ultrasound imaging of USI), CT-scan en MRI. EMG brengt de patronen van spieractiviteit tijdens bewegingen in kaart, terwijl USI, CT en MRI vooral geschikt zijn voor de morfologie, waaronder spierdikte en de cross-sectional area (CSA), die geassocieerd zijn met de hoeveelheid kracht die iemand kan ontwikkelen. Met CT en MRI is het ook mogelijk de verdere spieropbouw analyseren, zoals spierdichtheid of intramusculair vet.
Het primaire doel van deze review was om een samenvatting te maken van het bewijs voor veranderingen in functie, samenstelling en morfologie van de abdominale spieren en multifidus, en wat het effect daarvan op fysiek functioneren bij ouderen.

Methode

In de beschikbare literatuur werd gezocht naar observationele onderzoeken of RCT’s die de abdominale spieren en/of de multifidus bestudeerden. Minstens 80% van de deelnemers moest 50 jaar of ouder zijn, of een aparte dataset hebben voor de ouderen. De studies gebruikten EMG, USI, CT of MRI om spieren te meten en beschreven daarnaast de invloed op het fysiek functioneren.
De methodologische kwaliteit werd vastgesteld aan de hand van 23 criteria. Studies met een score van meer van 60% werden beschouwd als hoge kwaliteit.

Resultaten

De onderzoekers includeerden 28 studies. 16 studies waren cross-sectionele studies, 11 case-control en 1 was een longitudinale observationele studie. 14 gebruikten EMG, 6 USI, 2 MRI en 6 CT. In 12 studies namen alleen gezonde ouderen deel, 5 waren bij mensen met rugklachten, 3 van mensen met lage rugpijn en 6 includeerden deelnemers na een CVA. Het aantal deelnemers varieerde van 3 tot 1194, met een leeftijd van 50-88. 22 studies werden gescoord als hoge kwaliteit.

Gezonde oudere personen

Er was beperkt bewijs voor een negatieve associatie tussen leeftijd en de morfologie. Data voor de m. obliquus internus, obliquus externus, rectus abdominis was het meest consistent. Vergeleken met jongere mensen hadden de ouderen een minder omvangrijke rectus abdominis (27-38%), obliquus externus (23-47%) en obliquus internus (26-48%). De kwaliteit van de spier nam af met de leeftijd, de muscle attenuation (lage attenuation betekent meer spiervet) van de abdominale spieren was 33% minder bij 75-plussers dan bij 30-50 jarigen. Het vetgehalte in de spier is met de leeftijd dus hoger. Voor de multifidus was dit 51% . Associaties met leeftijd voor de multifidus en de transversus abdominus waren minder consistent.

Er was conflicterend bewijs voor een associatie tussen leeftijd en EMG metingen van de abdominale spieren. Een studie rapporteerde een 45% afname in abdominale reflex activiteit bij ouderen ten opzichte van jongen, bij een plotselinge belasting van de armen. Een andere studie vond bij ouderen een lagere spieractivatie van abdominale spieren en multifidus tijdens heup/knie bewegingen. Ook voor de associatie tussen de spieren en fysieke activiteit was er conflicterend bewijs. In de meeste studies was een verband te zien tussen de mate van fysieke activiteit en de spierkwaliteit. In een studie naar bedlegerige patiënten bleek dat de spierdikte van de abdominale spieren 33% minder was dan bij mobiele mensen en de mulitifidus was 2% dunner. Geen van de studies die gezonde mensen had geïncludeerd onderzocht associaties tussen de rompspieren en fysiek functioneren.

Oudere mensen met rugklachten

De spieractivatie van de m. multifidus was vertraagd bij ouderen met osteoporotische vertebrale fracturen. De CSA was afgenomen met 36% bij ouderen met lumbale degeneratie. Eén studie vond een afname van de CSA van de multifidus op de concave zijde van oudere patiënten met degeneratieve lumbale scolise (10-22%) en aan de aangedane kant van mensen met lumbale spinale stenose (15-20%). Beide populaties hadden een toename in de hoeveelheid vet in de spieren. Eén studie rapporteerde ook bij mensen met ernstige artrose in de facetgewrichten een lagere spierdichtheid.

Oudere mensen met lage rugpijn

Er was beperkt bewijs voor een associatie tussen de kwaliteit van de spier en lage rugpijn, conflicterend bewijs voor een associatie tussen veranderingen in abdominale of multifidus activatie en beperkt bewijs dat er geen associatie was tussen spiergrootte en lage rugklachten. In het longitudinale onderzoek was de muscle attenuation positief geassocieerd met fysieke functionele capaciteit. Dus hoe minder spiervet des te beter het functioneren. Deze associatie zag men vooral bij oudere mensen met matig tot ernstige LBP. Resultaten van de EMG studies waren gemengd. Bilaterale spieractivatie was lager in de rectus abdominus en hoger in de multifidus met sommige verschillen tussen links en rechts voor de obliquus internus tijdens het lopen.

Oudere mensen na een CVA

Er was conflicterend bewijs voor een associatie tussen veranderingen in de activatie van de buikspieren en CVA. Alle studies gebruikten EMG, maar alle resultaten waren inconsistent; sommige studies vonden geen verschillen in symmetrie van de rectus abdominis en obliquus externus tussen gezonde mensen en mensen met hemiparese, anderen vonden juist een toegenomen of een afgenomen activiteit van deze spieren.

Overige studies

Een studie onderzocht de relatie met heupartrose en vond 3-6% dunnere buikspieren vergeleken met gezonde oudere mensen. Bij Parkinson vond één studie een dikkere spiermassa van de rectus abdominus bij twee patiënten.

Conclusie en opmerkingen

Hoewel er beperkingen zijn in de mate van bewijs, blijkt dat het ouder worden een negatief effect heeft op de morfologie van de buikspieren en de m. multifidus. De achteruitgang van de samenstelling en functie van deze spieren, speelt mogelijk een rol bij een verminderde balans en andere lichamelijke klachten. Daarom is het van belang om bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar extra aandacht te hebben voor de kwaliteit van de rompspieren.