Fibromyalgie gaat samen met bepaalde persoonlijkheid

Fibromyalgie is een complexe aandoening die zich uit in wijdverbreide musculoskeletale pijn en gevoeligheid, zonder onderliggend objectief vast te stellen letsel. Het gaat vaak gepaard met vermoeidheid en slaapstoornissen, angst en depressie. Of er persoonlijkheidskenmerken meespelen bij fibromyalgie staat nog steeds ter discussie. Sommige studies vinden specifieke karaktertrekken bij deze patiënten, anderen zeggen dat deze niet afwijken van de normale populatie. Andere auteurs suggereren dat fibromyalgie wordt gekarakteriseerd door een emotionele regulatie stoornis. Deze zelfregulatie stoornis komt ook voor bij mensen met persoonlijkheidsstoornissen uit cluster B (dramatisch, impulsief en emotioneel), waar een borderline persoonlijkheidsstoornis onder valt. Of borderline ook vaker voorkomt bij mensen met fibromyalgie is niet vastgesteld.

In de studie vergelijken de onderzoekers de persoonlijkheid van mensen met fibromyalgie met die van mensen met aanverwante reumatische aandoeningen. De persoonlijkheid werd onderzocht doormiddel van het Five Factor Model (FFM) die vijf dimensies van de persoonlijkheid beschrijft. Dit zijn:

• Extraversie versus introversie.
• Altruïsme versus eigenbelang.
• Zorgvuldigheid versus onzorgvuldigheid.
• Emotionele stabiliteit versus emotionele instabiliteit.
• Openheid voor nieuwe ervaringen/ideeën versus geslotenheid.

Methode

Vrouwen tussen 18 en 70 jaar die minimaal 6 maanden of maximaal 10 jaar met reumatische ziektes en een goed sociaal netwerk hadden, werden geïncludeerd in het onderzoek. Het belangrijkste meetinstrument was de Big Five Inventory (BFI); een zelfgerapporteerde vragenlijst met 45 vragen over de 5 dimensies. Chronische pijn werd gemeten met een VAS-schaal.

Resultaten

163 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 47,18 jaar werden geïncludeerd. De gemiddelde ziekteduur was 4,11 jaar. De aandoeningen waren:

• fibromyalgie (n=48),
• reumatische artritis (n=46),
• spondylartritis (n=46),
• Sjögren’s syndrome (n=23).

Mensen met fibromyalgie scoorden hogerop altruïsme, emotionele instabiliteit en openheid dan de mensen in de andere groepen. Bij vergelijken van de groepen scoorde fibromyalgie hoger op emotionele instabiliteit en openheid dan mensen met reumatische artritis. Voor altruïsme was er een verschil tussen fibromyalgie en reumatische artritis en tussen fibromyalgie en Sjögren’s syndrome. Openheid was ook hoger bij fibromyalgie dan bij spondylartritis.
Bij vergelijking van de Big Five met de VAS-pijn bleek er een significante correlatie te zijn tussen pijn en emotionele instabiliteit, tussen pijn en impulsiviteit in de fibromyalgie -groep en een correlatie tussen pijn en introversie in de spondylartritis -groep.

Opmerkingen samenvatter

Deze studies laat zien dat mensen met fibromyalgie andere persoonlijkheidskenmerken lijken te hebben dan mensen met aanverwante reumatische beelden.

• Altruïstisch: mensen met fibromyalgie lijken meer altruïstisch te zijn, dus inschikkelijker naar andere mensen en het eigen belang minder voorop te stellen.
• Emotionele instabiliteit: ook scoren ze hoger op emotionele instabiliteit, wat inhoudt dat ze eerder negatieve emoties ervaren. Een hogere score op emotionele instabiliteit is geassocieerd met een aanleg voor kwetsbaarheid en psychische stress. De combinatie van deze scores kan betekenen dat mensen met fibromyalgie liever meewerken dan de competitie aangaan en de neiging hebben om stressvolle situaties die pijnintensiteit verhogen te ontwijken.
• Openheid: tot slot scoren mensen met fibromyalgie hoger op openheid voor nieuwe ervaringen of ideeën. Deze score is geassocieerd met creativiteit en een blik naar buiten. In de ziekte kan zich dat uiten in het openstaan voor alternatieve geneeswijzen om de pijn aan te pakken. Ook is dit kan gerelateerd aan de behoefte van fibromyalgie -patiënten aan iemand bij wie ze zich veilig voelen en het vermijden van conflictsituaties.

Een combinatie van emotionele instabiliteit en laag op zorgvuldigheid is geassocieerd met hogere niveaus van chronische pijn.

Voor fysiotherapeuten betekent dit dat ze de patiënt kunnen begeleiding grenzen te stellen en assertiever te zijn (misschien in eerste instantie aangemoedigd en geoefend binnen een fysiotherapeutische context), Mindfulness training kan de emotionele reactiviteit reguleren. Een veilige omgeving is goed maar opgepast moet worden als hier te sterk elke uitdaging of conflict bij vermeden wordt. De fysiotherapeutische relatie wordt dan onderdeel van het vermijdende patroon van de patiënt met fibromyalgie.