Ervaren controle is sleutelfactor bij wandelprogramma’s voor vrouwen met fibromyalgie

Hoewel wandelen gunstig is bij fibromyalgie, vinden patiënten het vaak lastig om vol te houden. Om een goede interventie met hoge therapietrouw te ontwikkelen hiervoor, moeten therapeuten niet alleen kijken naar het gedrag en de intenties, maar ook wat daaraan vooraf gaat. Relatief veel vrouwen met fibromyalgie blijken te weinig controle over het gedrag te ervaren, waardoor de therapietrouw laag is. Dat is de conclusie van Spaanse onderzoekers na een studie onder 274 vrouwen met fibromyalgie.

De meest effectieve interventie bij fibromyalgie is een combinatie van medicijnen, fysieke oefeningen en cognitieve gedragstherapie. Vooral oefeningen op laag tot matige intensiteit blijken goede gezondheidsuitkomsten te hebben. Wandelen is voor mensen met fibromyalgie een goede interventie, maar over het algemeen is therapietrouw aan wandelprogramma’s laag.

De Theory of Planned Behavior (TPB) is het meest gebruikte psychosociale model om factoren vast te stellen die geassocieerd zijn met gedrag. Deze theorie stelt dat de directe determinant voor het uitvoeren van gedrag de intentie is om dat te doen. De intentie wordt weer bepaald door de volgende drie factoren:

• attitude ten aanzien van gedrag (houding of mening over het gedrag, positieve of negatieve consequenties),
• subjectieve norm (perceptie van sociale druk),
• ervaren controle op het gedrag. Dit laatste kan ook direct effect hebben op het gedrag, zonder de mediërende rol van intenties.

Deze voorspellers van intentie worden respectievelijk verklaard door overtuigingen die op deze drie gebieden heeft.

Gebaseerd op deze theorie zijn er twee belangrijke redenen waarom mensen bepaald gedrag niet uitvoeren. De eerste is dat ze niet de intentie hebben om het te doen, en de tweede is dat de intentie er wel is, maar ze zijn niet in staat om naar hun intenties te handelen. Een intentie is namelijk niet altijd genoeg om het gedrag ook te laten zien – het intention-behavior gap. Een van de factoren die daarin meespeelt is het hebben van genoeg controle over het gedrag, en dit zou bij mensen met fibromyalgie een cruciaal punt kunnen zijn; mensen hebben mogelijk de ervaring dat symptomen blijven bestaan, ondanks behandelingen, en de intensiteit van de ziekte is onvoorspelbaar.

Bij het opstellen van een loopprogramma voor mensen met fibromyalgie kan deze kennis meegenomen worden om de therapietrouw te vergroten. Uit sommige onderzoeken blijkt dat de ernst van de symptomen en functioneren meegenomen moeten worden. Ook komen bewegingsangst en vermijden van bewegingen veel voor, gerelateerd aan de mate van beperkingen.

In deze studie kijken de onderzoekers naar de motivationele processen die betrokken zijn bij het uitvoeren van een aanbevolen loopprogramma bij vrouwen met fibromyalgie, zodat in een volgende fase een interventie ontworpen kan worden met deze resultaten als basis.

Methode

Vrouwen tussen de 18 en 70 jaar met fibromyalgie werden geïncludeerd in deze studie. Een deel van de vrouwen kreeg stappentellers. De deelnemers droegen deze alleen wanneer ze gingen wandelen om te trainen, gedurende 6 weken.

De volgende metingen werden gedaan:

• Intentie, gemeten met 5 ontwikkelde vragen over de bereidheid deel te nemen aan het wandelprogramma,
• Subjectieve norm : 5 vragen over de sociale druk ten aanzien van het wel of niet deelnemen aan een wandelprogramma,
• Ervaren controle over gedrag: 9 items over zelf-effectiviteit en gedragsmatige controle,
• Attitude: 7 vragen over hun houding ten aanzien van het wandelprogramma,
• Bewegingsangst met de Tampa Scale for Kinesiophobia,
• Pijnintensiteit op een 11-punts numerieke schaal,
• Angstige en depressieve gevoelens met de Hospital Anxiety and Depression Scale (7 items over angst, 7 items over depressie),
• Fibromyalgia impact, met de Fibromyalgia Impact Questionnaire. Dit is een zelfgerapporteerde vragenlijst bestaand uit 10 items die de gezondheidsstatus van mensen met fibromyalgie meet,
• Zelfgerapporteerde therapietrouw aan het wandelprogramma,
• Wandelgedrag: het aantal gemeten stappen op de stappenteller.

Resultaten

Er deden 274 mensen mee aan het onderzoek. Van deze mensen kregen er 115 een stappenteller om de fysieke activiteit te meten.

De onderzoekers vonden dat de vrouwen die de intentie hadden om te wandelen volgens het programma; (a) positieve attitudes hadden ten aanzien van het programma, en (b) enige controle en sociale druk ervaarden om mee te doen. Toch gedroeg 33% zich niet naar hun intenties. De belangrijkste associatie voor deze intention-behavior gap was met de ervaren controle over het gedrag. De vrouwen die een hoge mate van controle ervaarden, hadden een drie keer grotere kans om het programma te volgen dan de vrouwen die een laag gevoel van controle hadden. Dit is een belangrijke bevinding, aangezien 25% van de deelnemers een lage score hadden ten aanzien van hun ervaren controle. Ook de attitude waren significant geassocieerd met de intentie, evenals pijnintensiteit. Fibromyalgie-impact had een significante associatie met zelfgerapporteerde therapietrouw. Geen van de factoren was gecorreleerd met het gemeten aantal stappen op de stappenteller.

Conclusie

Alleen de ervaren controle bleek geassocieerd met een succesvolle gedragsverandering, wat aantoont hoe belangrijk de rol van deze factor is in het lopen zonder supervisie. De auteurs concluderen dat deze studie laat zien dat tussen de belangrijkste redenen om niet te lopen, intentie niet het probleem was. Er was een relatief groot deel van mensen met goede intenties, die alsnog niet aan het loopprogramma deelnamen. Ze bevelen aan dat fysiotherapeuten die mensen met fibromyalgie in een wandelprogramma willen laten deelnemen, zich richten op het vergroten van de ervaren controle, zowel zelf-effectiviteit en controleerbaarheid van het gedrag. De auteurs noemen het hierbij belangrijk om te weten waardoor mensen geremd worden, om reële informatie te verstrekken en irrationele gedachtes over de consequenties van wandelen om te buigen. Op maat gemaakte interventies lijken dus belangrijk bij deze patiëntengroep.