Emoties zijn af te lezen aan manier van bewegen

Dat gezichtsuitdrukkingen informatie geven over emoties is bekend. De interpretatie van gezichtsuitdrukkingen gebeurt automatisch en staat los van iemands culturele achtergrond. Vanuit deze bevindingen is de hypothese gevormd dat emoties ook afgelezen kunnen worden aan expressies en bewegingen van het hele lichaam, los van de gezichtsuitdrukking. Dit is inmiddels in verschillende studies aangetoond, bijvoorbeeld bij topsporters. Aan de houding en manier van bewegen van de sporters, konden mensen aflezen of ze hadden gewonnen of verloren. De combinatie van lichaamshouding en gezichtsuitdrukking geeft daarbij ook informatie over de intensiteit van de emotie, meer dan gezichtsuitdrukking alleen. Fysiotherapeuten kunnen die kennis gebruiken om vanuit bewegen een indruk te vormen over de emotionele toestand van de patiënt. Dit is relevant omdat emoties, zoals angst, verdriet of boosheid, een herstel belemmerende factor kunnen vormen en vaak te wieing aan bod komen binnen de fysiotherapie.

Specifieke emoties blijken samen te gaan met specifieke houdings- en bewegingspatronen. Daarnaast kan het observeren van iemand met een bepaald bewegingspatroon -hoewel in lichte mate- ook een emotie oproepen bij de observator. Maar ook bij de deelnemer zelf kan het aannemen van een lichaamshouding een bepaalde emotie oproepen. Mensen die werden gevraagd om krachtig te staan gedurende 2 minuten, voelden zich daarna ook sterker en krachtiger.

Laban bewegingsanalyse

Een van de manieren om lichaamshoudingen- en bewegingen te analyseren is door middel van de Laban Movement Analysis (LMA). Dit is een internationaal erkend systeem en wordt in meerdere werkvelden gebruikt. LMA beschrijft bewegingen door middel van 4 categorieën:

• Body (Lichaam): beschrijft welke lichaamsdelen bewegen, de coördinatie en de basale acties, zoals lopen of springen.
• Space (Ruimte): waar beweegt het lichaam, zoals de richting van een beweging (naar boven, naar beneden, opzij etc), de vlakken waarin iemand beweegt en het gebruik van de persoonlijke kinesfeer, ofwel de persoonlijke beweegruimte.
• Shape (Vorm): beschrijft de veranderingen in de vorm van het lichaam zelf in relatie tot de omgeving en anderen, dus bijvoorbeeld of het lichaam spreidt, in elkaar zakt of opstaat.
• Effort (Inspanning): beschrijft de innerlijke attitude ten aanzien van de beweging. Dit kan worden gezien in vier verschillende factoren: gewicht, ruimte, tijd en flow. Hierin worden aspecten beschreven zoals plotselinge of langzame bewegingen, krachtige of rustige bewegingen, passief of meer actief.

In eerdere studies is vastgesteld dat de emoties blijdschap, verdriet, angst en boosheid samengaan met bepaalde houdings- en bewegingspatronen. Bij blijdschap worden vooral springen, ritmische bewegingen, spreiden, vrije flow, lichtheid, naar boven bewegen en oprijzen gezien. Verdriet gaat samen met onder meer het aanraken van het bovenlichaam met de armen, inzinken en het hoofd laten hangen. Angst gaat samen met bijvoorbeeld terugtrekken, achteruit bewegen en insluiten. Bij boosheid zijn vooral plotselinge en directe vooruitgaande bewegingen te zien.

Doel van de studie

In deze studie kijken de onderzoekers of deze LMA-componenten worden herkend door observatoren en of ook de bijbehorende emotie wordt herkend. Met deze inzichten kunnen we beter leren begrijpen hoe we emoties kunnen aflezen uit lichaamsbewegingen. Mogelijk zelfs wanneer degene die beweegt niet specifiek de intentie heeft om die emotie te laten zien, maar dit via de lichaamsbewegingen wel tot uitdrukking brengt.

Voor dit onderzoek bekeken 31 gezonde mannen en 31 gezonde vrouwen tussen 19 en 48 jaar oud verschillende video-opnames van mensen die aan het dansen waren. Sommige videoclips hadden de intentie een bepaalde emotie uit te beelden volgens de bekende beweegpatronen bij de emoties, andere clips lieten neutrale bewegingspatronen zien. De dansers die werden opgenomen op video kregen zelf niet te horen welke emoties ze uitbeeldden, alleen welke soort bewegingen zij moesten uitvoeren. De gezichten van de dansers werden vervaagd, zodat gezichtsuitdrukkingen niet zichtbaar waren.

Resultaten

Van alle emoties werd 67,3% correct herkend. Blijdschap werd het best herkend (81,3%), gevolgd door verdriet (78,5%), neutraal (67,4%) en angst (51,1%). Boosheid werd het slechts herkend met 47,2%. Deze waardes zijn allemaal ruim hoger dan de gokkans. Blijdschap en verdriet werden nauwelijks verward met andere emoties. Boosheid werd regelmatig geïnterpreteerd als angst. Angst werd vaak gezien als verdriet, en soms als boosheid. Alle emoties werden relatief vaak verward met ‘neutraal’.

Blijdschap

Alle componenten geassocieerd met blijdschap (Jump, Rhythmicity, Spread, Free and Light, Up and Rise, en Rotation) droegen significant bij aan het herkennen van deze emotie. Vooral rhythmicity en spreading waren belangrijke bewegingen in de herkenning, met een vergroting van de kans op herkenning van respectievelijk 35 en 23 keer. Free and Light en Jump vergrootten de kans op herkenning met 15 keer, rotatie 13 keer en up and rise  met 11 keer.

Verdriet

De component die het meest belangrijk was in het herkennen van deze emotie was de head-drop met een 8x grotere kans op herkenning. Sink verdubbelde de kans op herkenning, evenals passive weight. De aanwezigheid van het aanraken van het bovenlichaam met de armen was niet significant geassocieerd met het herkennen van verdriet.

Angst

Om angst te herkennen waren vooral twist and back (3x grotere kans) en retreat (2x grotere kans) belangrijk. De aanwezigheid van bind was niet van significant belang bij het herkennen van angst en werd vaker geassocieerd met boosheid. Het uitvoeren van condense en enclose deed juist de kans op het herkennen van angst afnemen met 0,77 keer, omdat het vaker werd geassocieerd met verdriet.

Boosheid

Alle componenten van boosheid (Strong, Sudden, Direct, en Advance) waren significant geassocieerd met het herkennen van boosheid. Vooral de component sudden was belangrijk en vergrootte de kans op herkenning 9x. Strong en advance vergrootten beide de kans op herkenning met 3x en direct met 1,6 keer. Hoewel veel clips met boosheid werden gescoord als angst, was er niet een bepaalde component die daarbij bepalend was.

Conclusie en opmerkingen

De resultaten van dit onderzoek laten zien aan de hand van bewegingen van mensen emoties kunnen worden herkend, zelfs als degene die beweegt die emotie niet voelt. Volgens de onderzoekers heeft dit mogelijk te maken met de activatie van spiegelneuronen bij het observeren van bepaalde bewegingen, waardoor de bijbehorende emotie wordt opgeroepen. Specifieke componenten van bewegingen blijken belangrijk bij de herkenning van de emoties, onafhankelijk van de gezichtsuitdrukking. De auteurs suggereren dat specifieke bewegingscomponenten en hun proprioceptieve feedback geassocieerd zijn in de brein met iedere emotie, los van de culturele achtergrond. Deze kennis kan klinisch toegepast worden; het kan fysiotherapeuten helpen om de lichaamsexpressies en emotionele bewegingen van de patiënten te begrijpen en daar de interventie op af te stemmen.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie

Bron: Melzer, A., Shafir, T., Palnick Tsachor, R. (2019). How Do We Recognize Emotion From Movement? Specific Motor Components Contribute to the Recognition of Each Emotion. Front Psychol. 2019; 10: 1389.

Foto bij artikel door HBRH / Shutterstock

Samenvatter: Marjolein Streur
Redactie: Peter van Burken.