Emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit belangrijk bij chronische pijn

Het verband tussen chronische pijn en psychische onrust (distress) is uitgebreid bestudeerd. Hieruit komt naar voren dat acute pijn correleert met een toename in psychologische onrust. Niet alleen zorgt meer pijn voor meer psychische onrust, ook andersom is dit het geval. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel. In dit artikel gaan de auteurs in op wat zij zien als de belangrijke mechanismes achter deze wederkerigheid tussen pijn en psychische onrust: emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit.

Emotie-covariatie

Emotie-covariatie kan omschreven worden als hoe mensen hun emoties reguleren als ze geconfronteerd worden met een interne of externe gebeurtenis. Het is een maat voor emotionele complexiteit en is gebaseerd op de variatie van negatieve en positieve emoties binnen een persoon. Als er een sterke negatieve correlatie is tussen positieve en negatieve gevoelens zijn de emoties tegengesteld synchroon aan elkaar. Bijvoorbeeld als er meer blijheid is, dan is er minder verdriet. Oftewel; de ene neemt toe, terwijl de ander afneemt. Dit is een redelijk eendimensionaal verband waarbij één emotie dominant is. Als deze relatie tussen positieve en negatieve gevoelens zwakker wordt, of zelfs dicht bij nul komt, wordt het minder eendimensionaal en meer complex. Als het ene gevoel verandert, blijft de ander relatief stabiel of verandert zelfs in dezelfde richting. In de praktijk betekent dat dat iemand blij kan zijn, ondanks dat er ook verdriet is. Emotie-covariatie heeft dus te maken met de relaties tussen positieve en negatieve gevoelens binnen een persoon tijdens verschillende dagelijkse metingen.

Emotie-covariatie is gerelateerd aan verschillende psychologische en fysieke factoren. Uit onderzoek blijkt dat als de positieve en negatieve emoties minder sterk gekoppeld zijn, dit minder psychologische onrust geeft, evenals een verminderde emotionele reactiviteit op gezondheidsstressoren, het versterkt de veerkracht bij stress en mensen herstellen sneller na negatieve levensgebeurtenissen. Bovendien worden er bij deze mensen minder fysieke beperkingen gezien bij posttraumatische stress en een meer gematigde achteruitgang in fysieke gezondheid in de loop van 10 jaar.

Emotie-covariatie is significant voor het begrijpen van pijnervaring en psychologische onrust. Een theoretisch model hierover (Reich 2003) veronderstelt dat het niveau van stress een belangrijke rol speelt. Het ervaren van weinig stress maakt het mogelijk om complexe informatie te verwerken, zodat een persoon tegelijkertijd positieve als negatieve emoties kan ervaren, wat leidt tot een betere emotie-regulatie. Stress daarentegen eist zijn tol in de regulatie van emoties en heeft er een negatieve invloed op. Onder stress neemt de polarisatie tussen negatieve en positieve gevoelens toe en de ervaring wordt dan vereenvoudigd naar of positief, of negatief. Chronische pijn kan als een dergelijke stressor worden gezien.  Emotie-covariatie wordt dus gezien als een mechanisme dat het wederkerige effect van pijn en psychologische onrust helpt verklaren.

Psychologische flexibiliteit

Een ander mechanisme in de relatie tussen pijn en onrust is de psychologische flexibiliteit. Psychologische flexibiliteit is de mogelijkheid om open, bewust en gefocust op het heden te zijn, en om gedrag vol te houden of aan te nemen dat past bij de eigen normen en waarden. Hieronder liggen een aantal processen, zoals acceptatie, zelfobservatie en toegewijd handelen. In het framework van acceptance and commitment therapy (ACT) leren mensen met chronische pijn bijvoorbeeld om niet meer te strijden tegen hun pijn en het proberen te vermijden, maar dat ze leren om de pijn te accepteren en te zien als iets dat bij het leven hoort. Uit onderzoek blijkt dat dit een positief effect heeft op de pijn.

Een belangrijke component van psychologische flexibiliteit in de verhouding tot pijn is cognitieve defusie (het afstandelijker bekijken van hun gedachten). Mensen met chronische pijn kunnen er baat bij hebben om hun gedachten en gevoelens te bekijken vanuit het perspectief van een observator en het te zien als iets dat voorbij gaat. Een ander relevant component van psychologische flexibiliteit is ‘committed action’, oftewel toegewijd handelen. Dit verwijst naar gedragsmatige patronen die gericht zijn op waarden en doelen. Toegewijd handelen is significant gecorreleerd met een gunstige fysieke en psychische gezondheid.

Huidige studie

Er is bewijs dat emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit gerelateerd zijn aan lagere niveaus van pijn en psychische onrust bij mensen met chronische pijn. Beide factoren apart hebben hun voordelen, maar samen zijn ze mogelijk nog effectiever om met de pijn-ervaring om te gaan. Een praktisch voorbeeld hiervan is dat iemand toch kan genieten van tijd met de kleinkinderen, terwijl de pijn aanwezig is. In de huidige studie kijken de onderzoekers naar de wederkerige effecten van pijn en psychologische onrust.

Methode

In deze longitudinale studie werden mensen gevolgd met chronische rug- of nekpijn die op korte termijn een ingrijpende behandeling ingepland hadden staan, zoals een epidurale injectie of radio wave therapie.

Op 3 momenten werden metingen uitgevoerd.

• Meting 1 (T1) was bij de verwijzing naar een pijnkliniek. Hier werden pijn (Short-Form McGill Pain Questionnaire (MPQ-SF; Melzack, 1987)en psychologische distress (Brief Symptom Inventory 18 (BSI-18; Derogates, 2001) gemeten.
• Meting 2 (T2) was in de weken voor het ondergaan van de procedure. Hier werden de emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit Emotie-covariatie werd gemeten door dagelijkse rapportages van emoties op de Scale of Positive and Negative Experience (SPANE) (Diener et al., 2010). Psychologische flexibiliteit werd gemeten met de Acceptance and Action Questionnaire (AAQ-II; Bond et al., 2011)
• Meting 3 (T3) was op de dag voorafgaand aan de procedure. Bij dit meetmoment werden pijn en psychologische onrust weer gemeten.

Resultaten

De 177 geïncludeerde mensen hadden een gemiddelde leeftijd van 58,3. Leeftijd en zelfgerapporteerde gezondheid hadden een correlatie met pijn en psychologische onrust. Hoe ouder, hoe meer pijn en minder flexibiliteit. En hoe hoger de pijn en psychische distress, hoe lager de zelfgerapporteerde gezondheid.

Pijn

Pijn op T1 en T3 hadden een duidelijk verband met elkaar, en het was ook op beide momenten negatief significant gecorreleerd met emotie-covariatie. Een sterke negatieve correlatie van positieve en negatieve emoties ging samen met meer pijn.

Er was ook een duidelijke relatie tussen pijn op T1 en T3 en psychologische flexibiliteit. Deze correlatie was negatief, wat inhoudt dat hoe lager de flexibiliteit, hoe hoger de pijn, en andersom.

Psychologische distress

De psychologische onrust op T1 en T3 bleek significant gecorreleerd met elkaar, en met emotie-covariatie. Deze correlatie was negatief, dus een hogere mate van distress was gerelateerd aan een sterkere negatieve correlatie van positieve en negatieve emoties.

Psychologische onrust had ook een significant negatieve correlatie met psychologische flexibiliteit.

De fysieke pijn op T1 was geassocieerd met psychologische distress op T3. Maar psychologische distress op T1 was niet geassocieerd met pijn op T3. Verder bleek dat psychologische flexibiliteit en emotie-covariatie bepalend waren  in het verband tussen pijn (T1) en psychologische onrust (T3). Maar zowel psychologische flexibiliteit als emotie-covariatie waren niet mediërend in het effect van psychologische distress (T1) op pijn (T3).

Conclusie en opmerkingen

Pijn lijkt een negatief effect te hebben op de psychologische (on)rust. Of dit te maken heeft met een toename van sensitiviteit is in dit onderzoek niet vastgesteld.

De resultaten van dit onderzoek laten zien dat twee mechanismes – emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit – invloed hebben op de relatie tussen pijn en psychologische onrust bij mensen met chronische lage rug- of nekpijn. Uit deze studie blijkt dat er een trend is dat mensen die te maken hebben met hogere niveaus van pijn, meer moeite hebben om emoties te scheiden en toch positieve emoties te kunnen ervaren ondanks de negatieve emotie van pijn. Emotie-covariatie kan gezien worden als een belangrijk mechanisme voor mensen met chronische pijn en niet alleen als voorspeller voor de pijn, maar ook voor psychische onrust, en daarmee de reactie op stressoren.

De onderzoekers pleiten ervoor dat behandelaars van mensen met chronische pijn deze twee variabelen meenemen in hun interventie. Een interventie gericht op emotie-covariatie en psychologische flexibiliteit kan mogelijk leiden tot een verbetering van het omgaan met de chronische pijn.

Ook fysiotherapeuten kunnen bijdragen aan de psychologische flexibiliteit. Zie de cursus Acceptance and Commitment Therapy bij pijn.

Bron: Anna Goldbart, Ehud Bodner, Amit Shrira (2020). The role of emotion covariation and psychological flexibility in coping with chronic physical pain: an integrative model. Psychol Health. Nov 2;1-15.

Foto bij artikel door beastfromeast /iStock