Effectiviteit van educatie bij nek- en rugpijn niet bewezen

De WHO definieert therapeutische patiënteducatie als een vorm van educatie die patiënten helpt diverse competenties en gedragsaanpassing te ontwikkelen die leidt naar een verbetering van de gezondheid. Educatie is ook aanbevolen in de zorg rondom pijnklachten in nek en lage rug. Via het vergroten van de kennis van de patiënt streeft bijvoorbeeld een fysiotherapeut een vermindering na van symptomen en risico’s voor aanvullende problemen. Uitkomsten uit eerdere reviews over het effect hiervan zijn nog tegenstrijdig. Het primaire doel van dit systematische review was om inzicht te krijgen in de effectiviteit van educatie op de preventie en genezing van aspecifieke nek en lage rugpijn. Het secundaire doel was om de inhoud van effectieve educatieve vast te stellen om nek- en rugpijn te voorkomen en behandelen.

Methode

RCT’s die gepubliceerd zijn tussen 1982 en 2015 werden gescreend voor inclusie. Een interventie moest uit educatie bestaan en het onderzoek had een follow-up. De controlegroep kreeg geen educatie. De patiënten moesten aspecifieke lage rugpijn of nekpijn hebben. De kwaliteit van de RCT’s werd vastgesteld met de PEDro-schaal. Bij 5 of meer punten beschouwden de onderzoekers het RCT als zijnde van hoge kwaliteit.
Primaire uitkomsten voor preventie waren de prevalentie en incidentie van de aandoeningen. De secundaire uitkomsten voor preventie waren angst-vermijdende overtuigingen, kwaliteit van leven en beperkingen in werk.
De primaire uitkomsten voor behandeling waren pijn en beperkingen. Secundaire uitkomsten voor behandelingsresultaat waren angst-vermijding, kwaliteit en absentie op werk. De effecten van educatie op de uitkomsten werden onderverdeeld in korte termijn (minder dan 3 maanden), middellange termijn (tussen 3 en 12 maanden) en lange termijn (12 maanden of meer). Waar mogelijk werden een meta-analyse van de resultaten gemaakt.

Resultaten

Er voldeden 36 artikelen aan de selectiecriteria, waarvan de methodologische kwaliteit uiteenliep van 1 tot 8 punten (mediaan 6). Dertig studies waren van hoge kwaliteit en zes van lage kwaliteit. Van de geïncludeerde studies gingen er 22 over mensen met lage rugpijn en 5 over nekpijn. Een studie onderzocht beide. De andere 8 studies werden uitgevoerd met gezonde mensen.

Preventie

Er was bewijs van zeer lage kwaliteit (slechts 1 studie) dat educatie geen lange termijn effect heeft op de 8-jaars prevalentie van nekpijn en angstvermijdingsscores. Er werden geen lange termijn effecten van educatie op de prevalentie van lage rugpijn gevonden (3 studies) en bewijs van lage kwaliteit dat educatie een positief effect heeft op de incidentie van lage rugpijn bij langere follow-up. De effectiviteit op angstvermijding liet geen lange termijn effect zien.

Behandeling

Er was erg lage tot lage kwaliteit bewijs dat er geen effect van educatie is op pijnintensiteit en beperkingen, evenals op angstvermijdende overtuiging op middellange termijn. Er werden op middellange of lange termijn geef effecten gevonden voor een educatieprogramma op pijnintensiteit bij lage rugpijn. Ook voor beperkingen werd op middellange termijn geen effect gevonden. Er was bewijs van lage kwaliteit (2 RCT’s) dat educatie geen lange termijn effecten had op het beperkingenniveau of op kwaliteit van leven. Ziekmeldingen werden onderzocht in 3 studies. Er was matig bewijs dat er geen lange termijn effecten zijn van educatie op afwezigheid op de werkvloer.

Opmerkingen samenvatter

Er was veel heterogeniteit tussen de studies met betrekking tot de inhoud van de educatie, leermethodes en fase van de aandoening waarin de deelnemers zaten. Dit systematische review laat zien dat een educatieprogramma niet effectief was in het voorkomen en behandelen van zowel nekpijn als lage rugpijn. Voor de effectiviteit op de preventie van lage rugpijn werd conflicterend bewijs gevonden. Drie onderwerpen die mogelijk wel effectief zijn in de preventie en behandeling van nek en lage rugpijn werden wel vastgesteld. Dat waren de functie van de wervelkolom, informatie over activiteiten en informatie over het omgaan met de problemen. Om de effectiviteit van educatie aan te tonen zijn overtuigende onderzoeken van hoge kwaliteit nodig.