Het effect van thuis-oefenprogramma’s voor ouderen

Wanneer sportscholen tijdens een lockdown gesloten zijn, krijgen thuis-oefenprogramma’s de kans om hun nut te bewijzen. Ouderen kunnen hun spierkracht, spieruithoudingsvermogen en evenwicht verbeteren wanneer ze thuis hun oefeningen doen. Al dan niet onder begeleiding op afstand. Dat is een conclusie van een internationaal gezelschap onderzoekers. Zij hebben de wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp samengevat in het tijdschrift Ageing Research Reviews. In een eerder artikel schreven we het effect van oefeningen thuis op een stoel op het fysieke functioneren bij ouderen

Bijna de helft van de zestigplussers wereldwijd voldoet niet aan de beweegrichtlijnen van ten minste 150 minuten matige of 75 minuten intensieve lichamelijke activiteit per week. Als gevolg van de COVID-19 pandemie werd het door lockdowns en zelfisolatie nog moelijker om aan de dagelijkse aanbevolen dosis lichaamsbeweging te komen.

Sociale afstand, zelfisolatie en quarantaine waren vooral bedoeld om ouderen, die toch het meeste risico lopen op een ernstig beloop van de ziekte, te beschermen. Maar tegelijkertijd zijn ouderen bijzonder kwetsbaar voor nadelige gezondheidseffecten als gevolg van lichamelijke inactiviteit. Zoals sarcopenie, kwetsbaarheid, en de ontwikkeling van comorbiditeiten.

Dagelijks 1500 stappen minder, leidt na twee weken al tot een vermindering van 4% spiermassa in de benen. Verlies van spiermassa verzwakt de weerstand tegen infecties, terwijl bewegen ouderen weerbaarder maakt tegen infecties. Langdurig gedwongen inactiviteit als gevolg van een pandemie, zou best eens negatieve gevolgen kunnen hebben voor de volksgezondheid op middellange en lange termijn.

De auteurs van dit artikel zochten daarom in de literatuur naar effecten van thuis-oefenprogramma’s op de lichamelijke fitheid van gezonde ouderen.

Methode

Ze vatten de resultaten van gerandomiseerde gecontroleerde studies samen. In hun analyses maakten ze onderscheid tussen enkelvoudige interventies (alleen krachttraining of balanstraining), en gecombineerde trainingsprogramma’s (kracht- en balanstraining, uithoudingsvermogen, flexibiliteit). Om uit te drukken hoe groot het effect van de interventies is ten opzichte van de controle-interventies, berekenden ze het gestandaardiseerd gemiddeld verschil (SMD). Een effectgrootte van 0,2 tot 0,5 wordt beschouwd als een klein effect, 0,5 tot 0,8 als een matig effect, en ≥ 0,8 als een groot effect.

Resultaten

Zeventien gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken werden geïncludeerd. Bij elkaar opgeteld 1.477 deelnemers. De leeftijd van de deelnemers varieerde van 65 tot 83 jaar (gemiddelde leeftijd 74 ± 4 jaar). De interventies duurden tussen de 4 en 26 weken. De trainingsfrequentie varieerde tussen 2 en 14 sessies per week, van 5 tot 75 minuten per sessie.

In vergelijking met een passieve controlegroep had thuistraining globaal een klein effect op spierkracht (SMD=0,30), power (SMD=0,43), spieruithoudingsvermogen (SMD=0,28), en evenwicht (SMD=0,28).

Bij nadere analyses waarbij de onderzoekers alleen keken naar enkelvoudige krachttraining, vonden ze een statistisch significant matig effect op spierkracht (SMD=0,51) en op evenwicht (SMD=0,65). Voor een multimodale training vonden ze geen statistisch significant effect op spierkracht en ook niet op het evenwicht.

Ongeacht het type training, hadden interventies met meer dan drie wekelijkse sessies een groter effect op spierkracht (SMD=0,45) en evenwicht (SMD=0,37) in vergelijking met drie of minder wekelijkse sessies (spierkracht: SMD=0,28; evenwicht: SMD=0,24).

Sessies die hooguit dertig minuten per sessie duurden, hadden een klein effect op spierkracht (SMD=0,35) en evenwicht (SMD=0,34).

Discussie en conclusie

Thuis oefenen met begeleiding op afstand heeft effect op kracht, power, spieruithoudingsvermogen en evenwicht. Meer dan drie sessies per week van hooguit 30 minuten per sessie, hebben het meeste effect. Krachttraining alleen heeft meer effect dan een gecombineerd programma.

De effecten zijn weliswaar klein, maar toch klinisch relevant. De nadelige effecten van lichamelijke inactiviteit zijn groot voor ouderen. Weinig spierkracht kan wijzen op sarcopenie en kwetsbaarheid, met alle negatieve gevolgen van dien zoals beperkte mobiliteit en vallen. Sarcopenie en kwetsbaarheid zijn tot op zekere hoogte omkeerbaar. Maar voorkomen is nog beter.

De laatste besmettingsgolf lijkt over de top heen. Maar het blijft oppassen. Vooral voor de kwetsbaren en de ouderen. Voor wie het nog niet aandurft, of -kan om een sportclub op te zoeken, biedt een thuis-oefenprogramma uitkomst. Dit is een effectieve strategie om lichamelijke inactiviteit tegen te gaan.

In het begin van de pandemie hebben fysiotherapeuten innovatieve en creatieve oplossingen bedacht om op afstand ervoor te zorgen dat de kwetsbare oudere patiënten in beweging konden blijven. Veel fysiotherapeuten zijn flyers met oefeningen bij mensen thuis gaan brengen. Een mooi voorbeeld is de flyer Hup in de benen. Deze is gratis te bestellen bij VeiligheidNL. De afgelopen twee jaar zijn er ook veel video’s geplaatst op websites, Facebookpagina van fysiotherapiepraktijken of Youtube. Hiermee kunnen we ook na de pandemie ons voordeel doen.

Bron: Chaabene, H., Prieske, O., Herz, M., Moran, J., Höhne, J., Kliegl, R., Ramirez-Campillo, R., Behm, D. G., Hortobágyi, T., & Granacher, U. (2021). Home-based exercise programmes improve physical fitness of healthy older adults: A PRISMA-compliant systematic review and meta-analysis with relevance for COVID-19. Ageing research reviews, 67, 101265. https://doi-org.eur.idm.oclc.org/10.1016/j.arr.2021.101265

Foto bij artikel door kate_sept2004 / iStock