Vragenlijst om te screenen op centrale sensitisatie

Het centrale sensitisatie syndroom (CSS) verwijst naar een groep condities die gekenmerkt worden door centrale sensitisatie. Aandoeningen die gekenmerkt worden door het centrale sensitisatie syndroom zijn o.a. fibromyalgie, chronisch vermoeidheid syndroom, spastische darm syndroom, tension type headache/migraine, temporomandibulaire gewrichtsklachten, en posttraumatische stressstoornis. Deze patiënten hebben vaak een verhoogde sensitiviteit voor pijnlijke stimuli, pijn bij normaal gesproken niet-pijnlijke stimuli, vergrootte receptieve velden en co-morbide verschijnselen zoals slechte slaap, vermoeidheid en cognitieve stoornissen. De central sensitization inventory (CSI) is een recent ontwikkelde vragenlijst om te screenen of de symptomen van de patiënt verwijzen naar de aanwezigheid van een CSS-diagnose. De vragenlijst is ook in het Nederlands vertaald. De test-hertest betrouwbaarheid en de interne consistentie van de CSI is goed. En ook de validiteit is aangetoond doordat scores op de CSI sterk correleren met de aanwezigheid van één of meer CSS diagnosen. De cut-off score voor deze screening ligt op centrale sensitisatie 40 of hoger. Dit geeft een goede sensitiviteit (81%) in het correct identificeren van patiënten met CSS en een acceptabele specificiteit (75&) in het correct identificeren van patiënten die juist geen CSS hebben. De cut-off is klinische relevant. Patiënten met een score van hoger dan 40 voorafgaande aan een knieoperatie (kniearthroplastiek) hebben na de operatie meer pijn en meer kans op persisterende pijn 3 maanden later.

Ernst van centrale sensitisatie inschatten

Een cut-off hebben is handig voor screening maar helpt niet om de ernst van de symptomen van de patiënt te evalueren of om klinische veranderingen te volgen. Dan is een indeling in bijvoorbeeld licht, mild of zwaar, al meer behulpzaam. De auteurs van dit artikel ontwikkelden daarom een dergelijke indeling voor de CSI. Ze analyseerden de CSI-scores in eerdere onderzoeken en kwamen via klinisch redeneren tot de volgende 5 categorieën van ernst:

Daarna keken ze naar de data van een aantal studiepopulaties waar de CSI in gebruikt was. Het betreft niet-patiënten, chronische pijn patiënten zonder CSS, patiënten met één CSS en patiënten met twee of meer CSS. Het blijkt dat de gemiddelden van deze patiënten groepen zich begrijpelijk verdelen over de eerste vier ernst-categorieën. Dit is een aanwijzing voor de validiteit van de voorgestelde indeling.

In een tweede onderzoek analyseerden ze een nieuwe groep chronische pijnpatiënten. Het betrof 287 patiënten die verwezen waren naar een pijnkliniek en die de CSI hadden ingevuld. 167 patiënten werden in de kliniek gediagnostiseerd met een CSS en deze patiënten werden voor de verdere analyse gebruikt. Uit deze analyse bleek dat hoe meer CSS-aandoeningen men had des te hoger men scoorde op de CSI. Zie tabel.

Bovendien bleek er een correlatie te zijn tussen de ernst-categorie op de CSI enerzijds en depressie, ervaren beperkingen, slaapstoornissen en pijnintensiteit anderzijds. Vooral patiënten in de extreme CSI-categorie scoren hier opvallend hoog op in vergelijk tot de andere categorieën.

Het is opvallend dat de niet-css chronische pijnpatiënten ook in de matige ernst categorie vielen. Dit is volgens de auteurs te verklaren doordat het patiënten betrof die verwezen zijn naar een psychiatrische chronische pijnkliniek. Deze patiëntengroep heeft vaak andere co-morbide aandoeningen die geassocieerd zijn met hyperregulatie van het brein.

Opmerking samenvatter

Fysiotherapeuten kunnen de CSI, naast de bevindingen uit anamnese en klinisch onderzoek, gebruiken om een indruk te krijgen of centrale sensitisatie een mogelijke rol speelt bij een chronische pijnpatiënt. De cut-off score van 40 of meer kan hierbij gehanteerd worden. Dit onderzoek helpt de fysiotherapeut om zijn uitspraak wat betreft ernst verder te specificeren in subklinisch, mild, matig, zwaar of extreem.