Dry needling of fricties bij tension-type headache?

Tension-type headache is een van de meest voorkomende vormen van hoofdpijn; het heeft een lifetime prevalentie van 78%. Ook binnen de fysiotherapie zijn er behandelingen voor hoofdpijn. Zowel perifere als centrale factoren worden gezien als oorzaak van tension-type headache; afferente input vanuit myofasciale structuren en sensitisatie van het centrale zenuwstelsel. Verhoogde spierspanning kan zorgen voor gevoeligheid en stijfheid van de faciale en craniale musculatuur. De mate van deze spanning heeft een relatie met de intensiteit en frequentie van tension-type headache. De spieren die hierbij het meest betrokken zijn, zijn de mm. suboccipitalis, temporalis, sternocleidomastoideus, bovenste deel trapezius, levator scapula, splenius en masseter.

Door het ontstaan van triggerpoints in deze musculatuur kan er pijn, stijfheid en beperking in de range of motion van de cervicale wervelkolom ontstaan. Een triggerpoint is pijnlijk doordat er ontstekingsmediatoren aanwezig zijn, zoals histamine, prostaglandines, bradykine en serotonine. Centrale sensitisatie ontstaat doordat deze ontstekingsmediatoren zorgen voor sensitisatie van de polymodale nociceptor, dit kan op zijn beurt weer leiden tot sensitisatie van het centrale zenuwstelsel. Dit principe wordt gezien als het onderliggende mechanisme van tension-type headache. Eerder is uit onderzoek gebleken dat dry needling en massage effectief zijn bij een myofasciaal pijnsyndroom, maar ook bij tension-type headache. Er zou geen onderscheidt zijn in effectiviteit tussen druk geven met de duim en dry needling. Het doel van dit onderzoek is om antwoord te krijgen op de vraag of dry needling en fricties effectief zijn bij mensen met tension-type headache en triggerpoints in de mm. suboccipitalis, temporalis, sternocleidomastoideus of bovenste deel van de trapezius.

Methode

Er hebben 44 mensen met gediagnosticeerde tension-type headache geparticipeerd, waarvan er 4 zijn uitgevallen. Zij hadden ook triggerpoints in een van de genoemde spieren. De aanwezigheid van referred pain, een strakke band en de jump sign (patiënt trekt zich terug bij palpatie van het triggerpoint) waren de criteria voor het vaststellen van een triggerpoint. Patiënten met klachten gedurende minimaal 6 maanden en waarbij er minimaal 3 triggerpoints waren vastgesteld, zijn geïncludeerd. Bij specifieke oorzaken van de hoofdpijn is de patiënt geëxcludeerd, evenals bij andere onderliggende medische problematiek. De patiënten zijn random en blind verdeeld over twee groepen.

Uitkomstmaten

De uitkomsten zijn gemeten op basis van wat de patiënt zelf rapporteerde over de frequentie en intensiteit van de hoofdpijn, gedurende een week. De frequentie van hoofdpijn werd gemeten door middel van het aantal dagen hoofdpijn per week. De intensiteit van de hoofdpijn is gemeten met de Visual Analogue Scale. De pijn bij palpatie van de triggerpoints is gemeten met een algometer. De cervicale range of motion richting flexie, extensie, links- en rechtsrotatie en links- en rechtslateroflexie zijn gemeten met een goniometer.

De behandeling bestond uit dry needling of frictie. De dry needling werd uitgevoerd volgens de methode van Dommerholt & Fernandez-de-las-Penas (2013); hierbij is er een specifieke positie van dry needling voor iedere spier en er wordt direct in het triggerpoint geprikt. Frictie is uitgevoerd met de vingertoppen op het triggerpoint, door circulaire druk te geven met toenemende mate van druk. Deze vorm van massage werd uitgevoerd totdat de patiënt vermindering van pijn ging ervaren. Alle triggerpoints in de musculatuur werden hiermee behandeld. De deelnemers ondergingen drie behandelingen, gedurende een week. Evaluatie vond plaats 48 uur na de laatste behandeling.

Resultaten

Totaal hebben 40 mensen geparticipeerd in het onderzoek (5 mannen, 35 vrouwen). Voor aanvang waren er geen statische significante verschillen tussen de twee groepen in gemiddelde leeftijd (37.45 jaar versus 33.70 jaar), lengte (164.35 versus 165.15 centimeter), gewicht (72.95 versus 70.42 kilogram) of geslacht (4 mannen en 16 vrouwen versus 1 man en 19 vrouwen). Er was wel een verschil in drempelwaarde pijn en rechts lateroflexie range of motion, hier is rekening mee gehouden in de statische analyse.

De frequentie, intensiteit van de hoofdpijn en drempelwaarde voor pijn van de triggerpoints waren significant verbeterd in de beide groepen. Geen van de twee behandelingen had effect op de cervicale range of motion, behalve de extensie; die was verbeterd in de dry needling groep. Vergelijking tussen de twee groepen laat zien dat dry needling meer effect heeft op de drempelwaarde van pijn dan frictie. Op de andere uitkomsten was geen verschil tussen de twee groepen.

Discussie en conclusie

Deze studie heeft het effect van dry needling en fricties onderzocht op veranderingen van de symptomen bij tension-type headache. Beide behandelingen hebben zich gericht op myofasciale triggerpoints in de mm. suboccipitalis, temporalis, sternocleidomastoideus en bovenste deel van de trapezius. Beide methoden hadden een goed resultaat bij patiënten met tension-type headache, met dry needling was er echter een grotere afname van de drempelwaarde van pijn in de triggerpoints dan na fricties.

In eerdere studies is er ook onderzoek gedaan naar de beide vormen van behandeling, maar nooit in eenzelfde studie, waarbij ze werden vergeleken. In deze eerdere studies werd geconcludeerd dan massage en myofasciale release kan leiden tot reductie van klachten bij mensen met tension-type headache.

Het werkend mechanisme achter het behandelen van een triggerpoints is nog niet geheel duidelijk. Er zijn studies die het verklaren vanuit de eerder genoemde ontstekingsmediatoren, waarbij een behandeling leidt tot ontspanning van de musculatuur en daarmee minder ischemie en toegenomen doorbloeding. Ook kan het zijn dat een positief resultaat het gevolg is van het placebo-effect. Triggerpoints kunnen een negatief effect hebben op de biomechanica van de cervicale wervelkolom; eerder onderzoek heeft aangetoond dat triggerpoints kunnen leiden tot een beperkte range of motion, pijn, bewegingsbeperkingen, spierkramp, spiervermoeidheid, verandering in het activatiepatroon van de musculatuur en lokale gevoeligheid. In dit onderzoek was er geen significant verschil tussen de beide groepen in de range of motion, alleen de extensie was verbeterd na dry needling.

Concluderend kan gesteld worden dat dry needling en frictie even effectief zijn bij de behandeling van de frequentie en intensiteit van tension-type headache en dat er ook een overeenkomstige verbetering is van de range of motion. De drempelwaarde van pijn nam echter het meest af na dry needling. Omdat dry needling een voorbehouden, invasieve behandeling is, wordt frictie in dit onderzoek aangeraden om toe te passen bij tension-type headache. Vervolgonderzoek zou gericht moeten zijn op behandeling van andere musculatuur (faciaal, craniaal en cervicaal), bij een grotere onderzoeksgroep.

Nota bene

Door een andere auteur is er naar dit onderzoek gekeken en daarbij zijn er enkele methodologische opmerkingen gemaakt. Hierbij worden er enkele kritische kanttekeningen gemaakt over de berekening van de groepsgrootte; in het artikel wordt aangegeven dat er minimaal 44 deelnemers zouden moeten zijn, volgen hun berekening zou dit 36 moeten zijn.

Daarnaast vindt men dat de Shapiro-Wilk test meer sensitief is voor het berekenen van de normaalverdeling, in plaats van de Kolmogorov-Smirnov test die in het onderzoek is gebruikt. Ook staat er volgens hen een klein foutje in een verwijzing naar een statistische test, dit heeft echter geen inhoudelijke gevolgen.

Bron: Kamali, F., Mohamadi, M., Fakheri, L., & Mohammadnejad, F. (2019). Dry needling versus friction massage to treat tension-type headache: A randomized clinical trial. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 23(1), 89–93. https://doi.org/10.1016/j.jbmt.2018.01.009

Foto bij artikel door Cecilie_Arcurs / iStock