Depressieve gevoelens maakt beleving van fysieke activiteit zwaarder

Vrouwen met borstkanker hebben baat bij fysieke activiteit tijdens de behandeling en ook erna. Regelmatige fysieke activiteit zou de kans op vroegtijdig overlijden verminderen, zowel algeheel als door borstkanker. Het lijkt ook de kans op het terugkeren van de ziekte te verkleinen. Daarnaast is er een verband tussen fysieke activiteit en minder vermoeidheid, minder zorgen maken en beter fysiek functioneren. De aanbeveling van de American Cancer Society is dat mensen met borstkanker 150 minuten per week matig tot intensief bewegen, ook tijdens de periode van behandeling met chemotherapie of bestraling. De meeste mensen met borstkanker halen deze aanbeveling niet. Patiënten met borstkanker hebben over het algemeen een slechtere cardiovasculaire fitheid dan hun leeftijdsgenoten zowel voor, tijdens als na de behandeling en hun fitheid neemt verder af tijdens de duur van de behandelingen.

Meerdere factoren kunnen een rol spelen bij deze verminderde fysieke activiteit en fitheid tijdens en na kanker. Met name depressieve symptomen komen relatief veel voorbij (borst)kankerpatiënten. Studies schatten dat 13-18% van de borstkankerpatiënten klinisch significante depressieve symptomen ervaren na de operatie. Depressieve symptomen zijn geassocieerd met een verminderde fysieke activiteit na de behandeling van kanker. Eerdere studies vonden dat tot 5 jaar na de behandeling een deel van de patiënten vaker kampten met depressieve symptomen dan gezonde leeftijdsgenoten.

Waarom mensen met borstkanker en depressieve symptomen minder fit worden is wetenschappelijk nog niet goed onderbouwd. Mogelijk heeft de negatieve cognitieve bias die bij depressiviteit hoort een verstorende invloed op het gevoel van vermoeidheid tijdens het sporten. Uit breinonderzoek blijkt dat zowel de amygdala als de prefrontale cortex betrokken zijn bij het ontvangen van negatieve informatie. Mensen met depressieve symptomen blijken een grotere pijnsensitiviteit te hebben en meer moeite te hebben met het interpreteren van lichaamssignalen zoals hartfrequentie. Dit kan leiden tot een verstoorde perceptie van inspanningssignalen tijdens fysieke activiteiten.

Deze studie onderzoekt het effect van klinisch verhoogde depressieve symptomen op de ervaren vermoeidheid en objectieve vermoeidheid tijdens fysieke activiteit bij borstkanker patiënten.

Methode

Deelnemers werden geworven uit een andere grote lopende studie. Exclusiecriteria waren al eens eerder kanker in de voorgeschiedenis, eerdere behandeling voor kanker en serieuze comorbiditeiten. Ook het gebruik van bepaalde medicatie en vrouwen die cardiovasculaire risico factoren hadden kwamen niet in aanmerking voor inclusie. Gegevens over bloedwaardes en metabole data werden uit de andere studie verkregen. Voorafgaand aan het onderzoek ondergingen de participanten een fietsergometer test om de VO2max vast te stellen. Tijdens de test werden iedere twee minuten de hartfrequentie gemeten en de ervaren vermoeidheid vastgesteld op een Borgschaal. 

Verder werd gemeten:

• Cormorbiditeiten op de Charlson Comorbidity Index (CCI)
• Zelfgerapporteerde depressieve symptomen op de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (CES-D).
• Eerdere depressie in de voorgeschiedenis, door middel van een diagnostisch interview, de Structured Clinical Interview-Nonpatient Version for DSMIV (SCID-NP).
• Fysieke activiteit op de Godin-Shephard Leisure-Time Physical Activity Questionnaire. Op deze lijst geven de deelnemers aan hoeveel tijd ze doorbrengen in zware, matige of lichte activiteit langer dan 15 minuten gedurende een normale week. Van hieruit wordt de Godin Activity Score berekend.

Resultaten

Er werden 106 mensen met borstkanker geïncludeerd (stadium I – IIIA). De gemiddelde leeftijd was 52 jaar (range 26,1 -75,4). De score op de CES-D was voor 14 mensen hoger dan 16, wat betekende dat ze klinisch verhoogde depressieve symptomen hadden. 1 op de 3 vrouwen hadden een klinische depressie in de voorgeschiedenis, gebaseerd op het diagnostische interview. Mensen die een hoger gemiddelde hadden van ervaren vermoeidheid tijdens de oefentest rapporteerden dat ze minder vaak fysiek actief waren en hadden een lagere cardiorespiratoire fitheid. Correlatie liet geen significante associatie zien tussen depressie en zelfgerapporteerde fysieke activiteit of cardiovasculaire fitheid.

Mensen met depressieve symptomen rapporteerden significant grotere toenames in vermoeidheid tijdens de fietstest vergeleken met mensen die geen depressieve symptomen hadden. Oudere deelnemers rapporteerden hogere niveaus van ervaren vermoeidheid tijdens de test dan jongere vrouwen en de actievere vrouwen rapporteerden minder vermoeidheid dan de minder actieve vrouwen. Maar ook bij correctie voor deze factoren bleef het verband tussen depressieve symptomen en ervaren vermoeidheid op de fysieke test bestaan.

Tussen depressie en hartfrequentie tijdens de test waren er echter geen verschillen tussen vrouwen met- en zonder depressieve symptomen, en ook bij vrouwen met een depressie in de voorgeschiedenis was er geen relatie met hartfrequentie. Depressieve variabelen waren niet significant geassocieerd met cardiovasculaire fitheid.

Conclusie en opmerkingen

Vrouwen met borstkanker die depressieve symptomen hadden voelden zich eerder vermoeid tijdens een fysieke test dan vrouwen zonder depressieve symptomen. Dit stond los van de hartfrequentie; daarin was geen verschil tussen vrouwen met- en zonder symptomen van depressie. Vrouwen met depressieve symptomen ervaren de fysieke test zwaarder, ook al was dit niet terug te zien in de objectieve metingen van de hartfrequentie. Deze bevindingen komen overeen met eerdere onderzoeksresultaten die impliceren dat mensen met depressie neutrale informatie negatiever beoordelen en minder goed in staat zijn lichamelijke sensaties te interpreteren.

De auteurs concluderen dat depressie ertoe kan leiden dat activiteiten zwaarder aanvoelen, waardoor deze mensen minder geneigd zijn deel te nemen aan (sport)activiteiten, wat resulteert in een lagere cardiovasculaire fitheid. Trainingsinterventies zijn mogelijk vooral voor deze groep patiënten van belang, om zowel de fitheid als de depressieve symptomen te verbeteren.